خشونت خانگی؛ نقض کرامت ذاتی کودک و راهکارهای مقابله با آن در‌اندیشه‌ی حقوقی اسلام

محورهای موضوعی : تحقیقات حقوقی بین المللی

ندا نیکنامی ¹ , علی اصغر آقایی ² , سارا کاظمی ³

1 - کارشناسی ارشد حقوق بین الملل دانشگاه قم
2 - هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم.
3 - کارشناسی ارشد حقوق بین الملل دانشگاه قم

تاریخ دریافت : 1392/08/19 تاریخ پذیرش : 1392/09/20 تاریخ انتشار : 1392/10/10

کلید واژه: کودک, کرامت ذاتی, خشونت جسمی, خشونت روانی,

چکیده مقاله :

اسلا م به مثابه یک آیین همه جانبه نگر و جهان شمول، بی شک در همه شئون زندگی انسان، دارای آموزه هایی است که می تواند راهگشای معضلا ت جامعه باشد. در روایات اسلامی به کرات به حفظ کرامت انسانی کودک تاکید شده است. اندیشه ی محترم شمردن حقوق کودک و حفظ کرامت انسانیش، به عنوان اندیشه ی اساسی در تربیت و حمایت همه جانبه در رشد فکری، سلامت روحی و روانی او به شمار می رود. بنابراین خانواده ها باید از طریق تربیت دینی که اسلام به آن تاکید فراوان کرده، شخصیت و کرامت انسانی کودک را ارج نهاده، او را برای آینده ای روشن پرورش دهند. اما متاسفانه شاهد آن هستیم که بسیاری از موارد نقض کرامت کودک در خانواده اتفاق می افتد. لذا باید برای حل این نگرانی انواع خشونت علیه کودکان در محیط خانه و خانواده را شناسایی نمود و تعالیم اسلامی برای مقابله با آنها را متذکر گردید.

منابع و مأخذ:

قران مجید

الف) منابع فارسی

1

 

. اسحاقی، حسین، سلوک علوی (راهبردهای امام علی در تربیت فرزندان)، چ اول، قم، انتشارات دفتر تبلیغات

اسلامی. 1381

 

2. آشوری، محمد و دیگران، حقوق بشر و مفاهیم مساوات، انصاف و عدالت، چ اول، تهران، انتشارات دانشکده

 

حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران. 1388

 

حقوق بشر در جهان امروز (مجموعه مقالات کنگره بر رسی ،« مبانی حقوق بشر اسلامی » ، 3. آیازی، محمدعلی

 

مسایل اساسی حقوق بشر در جهان امروز)، چ اول، تهران، شرکت سهامی انتشار. 1388

 

حقوق بشر در جهان امروز (مجموعه مقالات ،« حقوق بشر از دیدگاه ایت الله طالقانی » ، 4. بسته نگار، محمد

 

کنگره بررسی مسائل اساسی حقوق بشر در جهان امروز)، چ اول، تهران، شرکت سهامی انتشار. 1388

 

، مجله حقوق بشر، ج 6، ش 2 ،« گستره تنبیه بدنی اطفال توسط والدین از منظر قانون و فقه » ، 5. برهانی، محسن

 

.( (پاییز و زمستان 1390

 

، مجله رواق اندیشه ، ش 28 ،« نگاهی به کنوانسیون حقوق کودک و مباحثی پیرامون آن » ، 6. پورقهرمانی، بابک

 

( (فروردین 1383

 

7. پیوندی، غلامرضا، حقوق کودک، چ اول، تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی. 1390

 

مبانی ،« نواندیشی دینی در اسلام و تاملاتی در کرامت ذاتی انسان و حقوق بش ر » ، 8. جاودان، محمد، 1384

 

نظری حقوق بشر (مجموعه مقالات دومین همایش بین المللی حقوق بشر؛ 27 و 28 اردیبهشت 1382 )، چ اول، قم ،

 

نشر مرکز مطالعات حقوق بشر دانشگاه مفید.

 

مجله حوزه و دانشگاه، سال دهم، ش ،« شرایط و کارآیی تنبیه در تربیت کودک و نوجوان » ، 9. حجتی، محمد باقر

 

( 40 ، (پاییز 1383

 

مجله معرفت، ش 33 ، (فروردین و ،« بررسی تحلیلی تنبیه از منظر روایی، فقهی و روانشناسی » ، 10 . حسنی، جواد

 

.( اردیبهشت 1379

 

11 . حسینی بهشتی، محمد، نقش آزادی در تربیت کودکان، چ دوم، تهران، بنیاد نشر آثار و اندیشه ی آیت الله شهید

 

دکتر بهشتی. 1381

 

12 . خرمشاهی، بهاء الدین، دانش نامه قرآن و قرآن پژوهی، ج 2، چ اول، تهران، انتشارات دوستان و ناهید. 1377

 

13 . داوودی، محمد، 1388 ، گفتار فلسفی- کودک از نظر وراثت و تربیت، چ هفتم ، قم ، پژوهشگاه حوزه و

 

دانشگاه. 1388

 

حقوق بشر در جهان معاصر

 

 

–

دغدغه ها و دیدگاه های حقوق دانان و ،« نظریه حق » ، 14 . راسخ، محمد، 1388

فقهای ایرانی، چ اول، قم، انتشارت آیین احمد. 1388

 

حقوق بشر در جهان امروز، (مجموعه مقالات کنگره ،« حقوق بشر در اندیشه طالقانی » ، 15 . رحمانی، محترم

 

بررسی مسائل اساسی حقوق بشر در جهان امروز)، چ اول، تهران، شرکت سهامی انتشار. 1388

 

16 . رحیمی نژاد، اسماعیل، کرامت انسانی در حقوق کیفری، چ اول، تهران، نشر میزان. 1387

 

17 . رستم زاده، مرجان، گفتارهایی پیرامون حقوق تطبیقی کودک، چ اول ،کرمان، انتشارات خدمات فرهنگی

 

کرمان. 1388

 

. 18 . صانعی ، یوسف، گنجینه آرای فقهی و قضایی، پرسش 26

 

.(1389 ) ، مجله پگاه حوزه، ش 279 ،« جرم شناسی فقهی و حقوقی کودک آزاری » ، 19 . طارمی، محمد حسین

 

20 . طبرسی ، حسن بن فضل ، ترجمه فارسی مکارم الاخلاق، مترجم: عقیقی بخشایشی، عبدالرحیم، قم ، انشارات

 

نوید اسلام . 1385

 

مجموعه مقالات به مناسبت روز حقوق بشر ،« ابعاد کرامت انسان از منظر اسلام » ، 21 . عمید زنجانی، عباسعلی

 

اسلامی، چ اول، تهران، انتشارات گرایش. 1389

 

22 . عمید زنجانی، عباسعلی، 1388 ، مبانی حقوق بشر در اسلام و دنیای معاصر، چ اول، تهران، انتشارات

 

مجد. 1388

 

.( مجله پیوند، ش 207 ، (دی 1375 ،« هدفهای تربیتی در ارتباط با والدین و فرزندان » ، 23 . فقیهی، علی نقی

 

مجله پگاه ،« خشونت خانوادگی ورفتارهای خشونت آمیزعلیه کودکان/خش ونت خانگی » ، 24 . فیروزی، گلناز

 

.31-33 ،( حوزه، ش 266 ، (آبان 1388

 

فقه شیعه و حقوق بشر جهان شمول - ضرورت اصلاح اجتهاد : زمینه » ، 25 . قاری سید فاطمی، محمد، 1384

 

مبانی نظری حقوق بشر: (مجموعه مقالات دومین همایش بین ،« گرایی اخلاقی در مقابل متن گرایی پوزیتویستی

 

المللی حقوق بشر، 27 و 28 اردیبهشت 1382 )، چ اول، قم، نشر مرکز مطالعات حقوق بشر دانشگاه مفید.

 

26 . کیان، فروزش، نخستین کتاب حقوق من-پیمان بین المللی حقوق کودک، چ اول، تهران، نشرایران بان. 1384

 

27 . مرعشی شوشتری، محمدحسن، دیدگاه های نو در حقوق کیفری اسلام، ج 1، چ اول، تهران،نشر میزان. 1373

 

، مجله قضایی و حقوقی دادگستری، ش 4 ،« تحقیقی درباره سن بلوغ » ، 28 . مرعشی شوشتری، محمدحسن

 

.( (تابستان/ 71

 

حقوق بشر در جهان معاصر - دغدغه ها و ،« حقوق بشر و اندیشمندان مسلمان » ، 29 . محمدی گرگانی، محمد

 

دیدگاه های حقوق دانان و فقهای ایرانی، چ اول، قم، انتشارات ایین احمد.. 1388

 

30 . ملکی (قاسم)، حسن، آشنایی با حقوق کودکان، چ اول، تهران، انتشارات اییژ. 1388

 

31 . مکارم شیرازی، ناصر و همکاران، تفسیر نمونه، ج 27 ، چ دهم، تهران، دارالکتب الاسلامیه. 1371

 

32 . منتظری، حسینعلی، پاسخ به پرسش هایی پیرامون مجازات اسلامی و حقوق بشر، چ اول، قم، انتشارات

 

ارغوان دانش. 1387

 

33 . منتظری، حسینعلی، رساله حقوق، چ دوم، تهران، انتشارات سرایی. 1383

 

بررسی مفهوم و معیار کودکی در تفکر اسلامی و قوانین ایران برای بهره مندی از » ، 34 . موسوی بجنوردی، محمد

 

.( پژوهشنامه متین، ش 21 ، (زمستان 1382 ،« حقوق مربوطه

 

35 . نراقی، آرش، اخلاق حقوق بشر، چ اول، تهران، نشر نگاه معاصر. 1388

 

36 . نصر اصفهانی، محمد، اعلامیه جهانی حقوق بشر و اندیشه علوی، چ اول، اصفهان، انتشارات ف ره ن گ و م ردم :

 

کانون نشر و ترویج فرهنگ اسلامی. 1382

 

مبانی نظری حقوق بشر: (مجموعه مقالات دومین همایش بین ،« دین و کرامت انسانی »، 37 . نوبهار، رحیم، 1384

 

المللی حقوق بشر، 27 و 28 اردیبهشت 1382 )، چ اول، قم، نشر مرکز مطالعات حقوق بشر دانشگاه مفید.

 

تبعیض علیه کودکان، تاملی در مفهوم، تلاش برای تعریف از رهگذر تطبیقی اسناد حقوق » ، 38 . نوری، مسعود

 

( مجله نامه مفید، سال هفدهم، ش 85 ، (تابستان 1390 ،« بشر

 

39 . وزیری، مجید، حقوق متقابل کودک و ولی در اسلام و موارد تطبیقی آن، چ اول، تهران، شرکت چاپ و نشر

 

بین الملل وابسته به موسسه انتشارات امیرکبیر. 1384

 

مجله دانشکده ادبیات و علوم ،« نگاهی به وظایف تربیتی پدر در برابر کودک از دیدگاه اسلام » ، 40 . وزیری، مجید

 

،( انسانی دانشگاه تهران، ش 164 ، (زمستان 1381

 

حقوق بشر در جهان معاصر، ،« اعلامیه جهانی حقوق بشر از منظر اسلام » ، 41 . هاشم زاده هریسی ، هاشم

 

دغدغه ها و دیدگاههای حقوق دانان و فقهای ایرانی، چ اول، قم، انتشارات آیین احمد. 1388

 

42 . هاشمی، محمد، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، ج اول، چ ششم، تهران، نشر میزان.

 

حقوق بشر در جهان معاصر، دغدغه ها ،« حقوق اقتصادی و اجتماعی بشر از تئوری تا عمل » ، 43 . هاشمی، محمد

 

و دیدگاههای حقوق دانان و فقهای ایرانی، چ اول، قم، انتشارات ایین احمد. 1388

 

44 . یونیسف ، تربیت بدون خشونت (کودک آزاری از نظر فقه شیعه)، چ اول ، یونیسف.

 

 

 

1386

 

ب) منابع عربی

1

 

. ابوخوات، ماهر جمیل، 2005 م، الحمایۀ الدولیۀ لحقوق الطفل، الطبعۀ الاولی، القاهره، دار النهضه العربیۀ.

2. احمد، هلالی عبدالله و القاضی، خالد محمد، 2006 م، حقوق الاطفال فی الشریعۀ الاسلامیۀ و المواثیق الدولیۀ

 

و التشریعات الوطنیۀ، ، الطبعۀ الاولی، القاهره،دار الطلائع.

 

3. الزحیلی، محمد ، 2003 م، حقوق الانسان فی الاسلام

 

 

–

دراسۀ مقارنۀ مع الاعلان العالمی و الاعلان

الاسلامی لحقوق الانسان، الطبعۀ الثالثۀ، دمشق

 

 

–

بیروت، دارکلم الطیب.

4. الغامدی، عبداللطیف بن سعید، 2000 م، حقوق الانسان فی الاسلام، الطبعۀ الاولی، الریاض، آکادیمیۀ نایف

 

العربیۀ للعلوم الانسیۀ.

 

5. حرعاملی، محمد بن حسن، 1414 ه.ق، وسایل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، ج 18 ، قم، موسسه آل

 

البیت.

 

6. طبرسی، حسن بن فضل، 1370 ، مکارم الاخلاق، چ چهارم، قم،انتشارات شریف رضی.

 

7. عبدالغنی، عارف، 1414 ه.ق، نظم التعلیم عندالمسلمین، دمشق، دارالکنعان.

 

8. علاء الدین (متقی هندی)، 1405 ه.ق، کنزالعمال فی سنن الاقوال والافعال، ج 16 ، بیروت، موسسه الوفاء.

 

9. مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار الجامعه لدررالاخبار الائمه الاطهار، ج 43 ، تهران، دارالکتاب الاسلامیه

 

 

.

1374

10 . محمد (محی الدین ابن عربی)، بی تا، فصوص الحکم، بیروت، دار الکتب العربی.

 

11 . مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القران ، ج 8، چ اول، تهران ، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد

 

اسلامی.

 

 

 

1368

 

ج) منابع انگلیسی

١. Bitensky, Susan H.,٢٠٠۶, Corporal punishment of children: A human rights

violation, first ed, United States of America, Transnational publishers.

٢. RAPCAN, (Assessed on:١۵/٠۶/٢٠١٠), Corporal and humiliating punishment of

children in south Africa, it is available at: http:// www. rapcan. Org . za/cp -docs

/corporal- punishment fact –sheets . pdf.

٣. Meyersfeld, Bonita, ٢٠١٠, Domestic violence and international law, Oxford, Hart

Publishing.

۴. Violence prevention initiative, ٢٠٠٩, Violence Against Children fact sheet,

Newfound and Labrador, Prepared by the violence Prevention Initiative