اجرا یا عدم اجرای حدود در زمان غیبت با مطالعه تطبیقی در فقه و حقوق

محورهای موضوعی : تحقیقات حقوقی بین المللی

محمدجواد پزشکی ¹ (دانشجو دکتری حقوق کیفری و جرم شناسی، گروه حقوق، واحدقشم، دانشگاه آزاد اسلامی، قشم، ایران.)
احمد رمضانی ² (استادیار گروه حقوق، دانشگاه علم و فرهنگ، تهران، ایران (نویسنده مسئول))
ایرج گلدوزیان ³ (استاد بازنشسته گروه حقوق کیفری و جرم شناسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.)

تاریخ دریافت : 1399/01/28 تاریخ پذیرش : 1399/03/10 تاریخ انتشار : 1399/09/01

کلید واژه: عصر غیبت, قاضی, حدود, فقیه, اقامه حدود,

چکیده مقاله :

یکی از مسائل مورد اختلاف فقها در عصر غیبت مساله اجرا یا عدم اجرای حدود است. چنانچه باعث به وجود آمدن این سوال شده است که آیا در زمان غیبت، فقها می‌توانند نسبت به اجرای حدود اقدام کنند یا این امر مختص به زمان حضور معصوم است؟ این اختلاف نظر باعث پیدایش دو جبهه متقابل گردیده است، عده ای از علما در صف موافقین اجرا حدود قرار گرفته اند و عده ای دیگر نظر به عدم اجرا حدود در زمان غیبت دارند. مساله واضح و روشن آن است که اقامه حدود حق امام معصوم ع است و هیچ تردیدی در این نیست. اما این مساله آن جا سوال برانگیز می‌شود که آیا تمام اختیاراتی که مختص به امام معصوم است برای فقیه هم وجود دارد؟گرچه در مورد سوال اخیر نیز میان فقها اختلاف نظر وجود دارد اما بررسی روایات و دلایل موجود موید این مطلب است که نظر افرادی که مخالف اجرای حدود در زمان غیبت هستند دارای قوت و اعتبار بیشتری است و اجرای حدود از جانب افراد غیر معصوم، می‌تواند مفاسد زیادی را به دنبال داشته باشد، از این رو بعید به نظر نمی‌رسد که اجرای حدود در زمان غیبت از اموری می‌باشد که به معصومین و یا افراد خاصی که از طرف ایشان منصوب شوند، اختصاص دارد.

منابع و مأخذ:

قرآن مجید

- ابن ادریس (1410)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم، موسسه النشر الاسلامی.

- ابن براج، عبدالعزیر (1406)، المهذب، قم، موسسه نشر الاسلامی.

- تبریزی، جواد (1388)، ارشاد الطالب الی تعلیق علی المکاسب، قم، دارالصدیقه الشهیده «س».

- حاجی ده آبادی، احمد (1387)، «اجرای حدود در زمان غیبت»، فقه و حقوق، سال چهارم، شماره 16.

- حلی، یحیی ابن سعید (1405)، الجامع للشرایع، قم، موسسه سید الشهدا.

- حلی، ابن فهد (1407)، مهذب البارع، تصحیح مجتبی العراقی، قم، موسسه نشر الاسلامی.

- حلی، حسن بن یوسف (1414)، تذکره الفقها، قم، نشر موسسه آل البیت.

- ___________ (بی­تا)، منتهی المطلب، بی­جا، بی­نا.

- حلبی، ابوصلاح (1403)، الکافی فی الفقه، اصفهان، کتابخانه امیر المومنین (ع).

- حر عاملی، محمد بن حسن (1416)، وسائل الشیعه، قم، موسسه آل البیت.

- خویی، ابوالقاسم (1396)، تکمله المنهاج، نجف، مطبعه الآداب.

- خوانساری، سید احمد (1405)، جامع المدارک، تحقیق علی اکبر غفاری، تهران، مکتبه الصدوق.

- راوندی، قطب الدین (1405)، فقه القرآن، قم، مکتبه آیت الله العظمی النجفی المرعشی.

- روحانی، محمد صادق (1414)، فقه الصادق، قم، موسسه دارالکتاب.

- سیوری، مقداد (1384)، کنز العرفان فی فقه القرآن، قم، انتشارات نوید اسلام.

- شیخ طوسی (1387)، المبسوط فی فقه الامامیه، تهران، مکتبه المرتضویه لاحیاء آثار الجعفریه.

- شیخ بهایی، ساوجی، نطام الدین (بی­تا)، جامع عباسی، تهران، انتشارت فراهانی.

- شیخ مفید (1410)، المقنعه، قم، تحقیق و نشر موسسه النشر الاسلامی.

- صانعی، یوسف (1390)، استفتائات قضایی، قم، انتشارات پرتو خورشید.

-__________  (1387)، مجمع المسائل استفتائات، قم، انتشارات میثم تمار.

- طبرسی، فضل بن حسین (1414)، مجمع البیان، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات.

- عاملی، شمس الدین (1410)، لمعه دمشقیه، بیروت، دارالتراث 23.

- عاملی، زین الدین بن علی (1419)، مسالک الافهام، قم، نشر موسسه المعارف الاسلامیه.

- علم الهدی، علی بن حسین (1410)، الانتصار، قم، موسسه نشر الاسلامی.

- فاضل هندی (1414)، کشف اللثام فی شرح قواعد الاحکام، قم، تحقیق و نشر موسسه النشر الاسلامی.

- کاشف الغطا، جعفر (بی­تا)، کشف الغط، اصفهان، انتشارات مهدوی.

- کریمی جهرمی، علی (1412)، الدار المنضود فی احکام الحدود، تقریرات درس آیت الله العظمی گلپایگانی، قم، دارالقرآن الکریم.

- کدیور، محسن (1393)، مجازات مرتد و آزادی مذهب، نشر الکترونیکی.

- مروارید، علی اصغر (1410)، سلسله الینابیع الفقهیه، بیروت، الدارالاسلامیه.

- منتظری، حسینعلی (1383)، رساله استفتائات، تهران، نشر سایه .

- __________ (1388)، مجازات های اسلامی و حقوق بشر،تهران، نشر گواهان.

- ___________  (1389)، پاسخ به پرسش های دینی، قم، نشر دفتر معظم له.

- محقق اردبیلی (1403)، مجمع الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان، قم، موسسه نشر الاسلامی.

- محقق داماد، سید مصطفی (1378)، «حدود در زمان ما: اجراء یا تعطیل»، مجله تحقیقات حقوقی، شماره 25-26.

- مجلسی، محمد باقر (1362)، رساله حدود و قصاص و دیات، تصحیح علی فاضل، قم، نشر آثار اسلامی.

- میرزای قمی (1371)، جامع الشتات، تحقیق مرتضی رضوی، تهران، انتشارات کیهان.

- محقق حلی (1409)، شرائع الاسلام، تهران، انتشارات استقلال.

- محقق سبزواری، محمد بن باقر (1381)، کفایه الفقه، قم، موسسه نشر الاسلامی.

- موسوی خمینی، سید روح الله (1406)، تحریرالوسیله،قم، انتشارات نشر اسلامی.

- نجمی، محمدصادق (1365)، سخنان حسین بن علی،قم، دفتر انتشارات اسلامی.

- نجفی، محمد حسین (1392)، جواهر الکلام، تهران، دارالکتب الاسلامیه.

- نراقی، ملا احمد (1408)، عوائد الایام، قم، مکتبه بصیرتی.

- نوری، میرزا حسین، (1408) مستدرک الوسائل و المستنبط الوسائل، قم، موسسه آل بیت لاحیا الثراث.