تحلیل لایه‌های موسیقایی مهدوی‌سروده‌های بختیاری

محورهای موضوعی : زبان، گویش ها و ادبیات لری

فرهاد براتی ^{1 *} , عنایت اله محمودی ²

1 - استادیار بخش زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سلمان فارسی کازرون
2 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سلمان فارسی کازرون

تاریخ دریافت : 1401/01/08 تاریخ پذیرش : 1401/04/17 تاریخ انتشار : 1401/04/17

کلید واژه: موسیقی, زیبایی‌شناسی, بختیاری, مهدوی‌سروده, شعر کلاسیک گویشی,

چکیده مقاله :

مهدوی‌سروده‌های معاصر غالباً به دلیل پرداختن به اندیشه‌های آزادی‌خواهانه، دادخواهی، ستیز با ستم و ترسیم جامعۀ آرمانی، از گیراترین و ارزشمند‌ترین انواع ادب پایداری و گونۀ آیینی به شمار می‌آیند. پرداختن به مهدویّت و انتظار، بعد از انقلاب اسلامی به دلیل رویکرد ایدئولوژیک حاکم بر انقلاب، به یک بن‌مایۀ پر‌رنگ در فضای شعر و ادبیّات ایران تبدیل شد. شاعران بختیاری نیز متأثر از فضای حاکم بر شعر این دوره و همچنین به دلیل باورمندی ایلوندان به آموزه‌های شیعی، به سرودن اشعار مهدوی پرداختند. تعداد مهدوی‌سروده‌های بررسی‌شده در این پژوهش، سی و یک سروده از هجده شاعر گویشی‌سرای بختیاری است که همگی در قالب کلاسیک سروده شده‌ و به چاپ رسیده‌اند. در پژوهش حاضر، لایه‌های موسیقایی مهدوی‌سروده‌های بختیاری بررسی و تأثیر زیبایی‌شناسی این لایه‌ها‌ بر کلان‌لایه تحلیل شده‌است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که شاعران بختیاری در هنگام بهره‌گیری از امکانات صوتی و موسیقایی زبان، علاوه بر کارکرد تزیینی، به نقش‌مندی آواها و پیوند آن‌ها با موضوع توجّه جدّی داشته‌اند. در مهدوی‌سروده‌های بختیاری، هر سه سطح موسیقی بیرونی، درونی و کناری به فراخور درونمایه و متناسب با موضوع به کار گرفته‌شده‌اند.

چکیده انگلیسی:

Contemporary Mahdavi Poems are considered as the most valuable and impressive type of resistance literature and ritual genre because of focusing on freedom, justice, fighting oppression, and picturing utopia with bright horizons. After Islamic Revolution in Iran due to dominant ideology, waiting culture and Mahdavism have become an important motif in Persian literature and poetry. The Bakhtiari poets also effected by the prevailing thoughts in this era and for the true belief of Bakhtiari people in Shiite teachings, have deeply composed Mahdavi poems. The number of Mahdavi poems studied in this research is thirty-one from eighteen Bakhtiari poets which have been composed and published in a classical form.. The musical layers of Bakhtiari Poems is studied and the aesthetic effects of this layers on the super-layers is analysed. It was determined that Bakhtiari poets while using the musical and phonetic elements of language, in addition to the decorative function, have deeply paid attention to  the roles of sounds and their relationships to the subject matter. In Bakhtiari Mahdavi Poems, all three musical layers including outer,inner ,and side layers، based on theme and subject are used.

منابع و مأخذ:

• ادیب طوسی، محمد امین. (1337). «فهلویات لری»، مجلۀ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، (10)44، 1-16.


• ارسطو.(1343). فن شعر، ترجمۀ عبدالحسین زرین‌کوب، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.


• امامی، نصراله. (1369). مرثیه‌سرایی در ادبیات فارسی،اهواز: نشر دانشگاهی.


• آسترکی، غلامعلی. (1394). چویلِ دم برف، قم : میراث ماندگار.


• آسترکی، غلامعلی.(1390). تُرنه طلا، قم: منشور وحی.


• آسمند جونقانی، علی.(1399). «تحولات و دگرگونی‌های شعر قوم بختیاری پس از مشروطیت»، فصلنامۀ ادبیات و زبان‌های محلی ایران زمین، 10 (2). 22-1.


• بهرامیان، زهرا و دیگران. (1391). «بررسی کارکرد عناصر موسیقایی شعر انتظار در دورۀ معاصر»، پژوهش نامۀ زبان و ادب فارسی(گوهر گویا)، 6 (1)، 59-82.


• جربزه‌دار، عبدالکریم. (1393). تذکرۀ شعرای بختیاری، تهران: اساطیر.


• حمیدیان، سعید(1383). درآمدی بر اندیشه و هنر فردوسی، تهران: ناهید.


• خسروی،عبدالعلی.(1375). فرهنگ و ادبیات بختیاری«کتاب سوم»، اصفهان: ایل.


• دلبری، حسن و بهرامیان، زهرا.(1394). «ارزیابی لایۀ بلاغی شعر انتظار در دورۀ معاصر با تکیه بر عناصر بیانی»، فصلنامۀ شرق موعود، 9 (33)، 103-124.


• رضایی، جبار.(1390). تَش و تُنگ، قم: ایده گستر.


• زارعی، جمیله و نظری، نجمه. (1398). «تقابل‌های دوگانه در شعر مهدوی عصر قاجار(بر اساس تذکرۀ انجمن قدس)»، عصر آدینه، 12 (30)، 149-169.


• سلیمانی، روشن. (1391). طُم دهون خدا، قم: ایده‌گستر.


• سلیمانی، روشن. (1392). عزیز کردۀ خدا، قم: ایده‌گستر.


• سلیمانی، روشن. (1400). لمچلور، قم: نقش.


• شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1391). موسیقی شعر، تهران: آگه.


• شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1396). رستاخیز کلمات، تهران: سخن.


• شمیسا، سیروس. (1387). انواع ادبی، تهران: میترا.


• شمیسا، سیروس. (1390). نگاهی تازه به بدیع، تهران: میترا.


• شمیسا، سیروس. (1393).کلیات سبک‌شناسی، تهران: میترا.


• طاهری ماه زمینی،نجمه و دیگران.(1396). «بررسی مضامین انتظار در شعر بعد از انقلاب اسلامی». نشریۀ ادبیّات پایداری دانشکدۀ ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه کرمان، 9 (17)، 179-199.


• طهماسبی، طغرل. (1380). موسیقی در ادبیّات، تهران: رهام.


• علی‌پور، مصطفی. (1387). ساختار زبان شعر امروز، تهران: فردوس.


• عمرا‌ن‌پور، محمدرضا. (1383). «موسیقی قافیه در شعر م. سرشک»، فصلنامۀ پژوهش‌های ادبی، 2(6)، 123-146.


• فتوحی، محمود. (1391). سبک‌شناسی، نظریه‌ها، رویکرد‌ها و روش‌ها، تهران: سخن.


• فضیلت، محمود و نوروزی، یعقوب. (1389). «تأملی در تناسب موسیقی و مضمون در شعر معاصر»، ادب فارسی، 1(3-5)، 277-294.


• محمدی ده‌چشمه، حمزه و محمدی، فرزاد.(1398). «بررسی اندیشه‌های محوری در دیوان ملّا زلفعلی بختیاری»، فصلنامۀ ادبیات و زبان‌های محلی ایران زمین، 9 (4)، 112-85.


• محمدی، قهرمان. (1390). گزیدۀ شعر بختیاری: کتاب اول، فرخشهر: جهانبین.


• محمدی، قهرمان. (1394). گزیده شعر بختیاری: کتاب دوم، شهرکرد: نیوشه.


• محمدی، قهرمان. (1395). بانوان شعر و ادب بختیاری. تهران: ایل‌دخت بختیاری.


• منجزی ویسی، سیما. (1392). تیگ‌نویس، قم: دارالکتاب(جزایری).


• منصوری، مجید و قاسمی دورآبادی، طاهره. (1399). «ردیف آغازین در شعر فارسی»، مجلۀ علمی مطالعات زبانی و بلاغی،11(21). 363-386.


• میرصادقی، میمنت.(1376). واژه‌نامۀ هنر شاعری، تهران: مهناز.


• ناصری، مهرداد.(1392). تش بی دی، قم: دارالکتاب جزایری.


• نوروزی بختیاری، غلامعباس.(1377). آنزان– کتاب دوم، تهران: آنزان.


• ولک، رنه و وارن، آوستن. (1373) . نظریۀ ادبیّات، ترجمۀ ضیاء موحد و پرویز مهاجر، تهران: علمی فرهنگی.


• همتی،قاسم. (1399). تمدار بیت، بروجن: ساحل امید.