مقایسۀ پنجاه مثل لَکی و فارسی

محورهای موضوعی : زبان، گویش ها و ادبیات کردی و لکی

فرشاد اسکندری شرفی ¹ , ستایش فتاحی ² , وحید مبارک ³

1 - دانشجوی کارشناسی ارشد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.
2 - دانشجوی کارشناسی ارشد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.

تاریخ دریافت : 1398/08/08 تاریخ پذیرش : 1398/12/23 تاریخ انتشار : 1399/08/01

کلید واژه: مَثَل, زبان فارسی, مقایسه, ضرب‌المثل, زبان لکی,

چکیده مقاله :

قوم زاگرس‌نشین لک با پیشینۀ تاریخی و فرهنگی درخشان خود و با زبان شیرین لکی و ادبیات شفاهی پُربار خود، از روزگاران گذشته تا به امروز، میراث‌دار و پاسدارِ فرهنگِ کهن‌سرزمینِ ایران، بوده‌است. زبان قوم لک که از گروه زبان‌های شمال غربیِ ایرانی است، علاوه بر این‌که ریشه در زبان‌های باستانی ایران دارد؛ خویشاوند نزدیک زبان فارسی است و همواره از آن تأثیر پذیرفته‌ و متقابلاً نیز بر آن تأثیر گذاشته‌است تا جایی که ادبیات شفاهی قوم لک با غنای کم‌نظیر خود، لبریز از مثل‌های شیرین و دیرینی است که وجوه اشتراک فراوانی با مثل‌های فارسی دارد و مقایسۀ مثل‌های دو زبان و نمایان‌ساختن تشابهات آن‌ها، راهی مناسب برای اثبات پیوستگی زبان لکی با زبان فارسی و نشان‌دادن میزان داد و ستد دیرینه و دائمی دو زبان با همدیگر است. در این مقاله که با روش توصیفی- تحلیلی و بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای و داده‌های میدانی صورت گرفته، پنجاه مَثل زبان لکی با مثل‌های مشابه خود در زبان فارسی مقایسه و همانندی‌ها و ناهمانندی‌های آن‌ها بررسی شده‌است. دستاورد پژوهش نشان می‌دهد که مفهوم و کاربرد هر کدام از پنجاه مثل‌ زبان لکی، با مفهوم و کاربردِ مثلِ‌ فارسیِ مشابه خود، یکسان است و تنها تفاوت مثل‌ها، مربوط به ساختار آن‌هاست که گاه اندک و قابل چشم‌پوشی، و گاه تا حد کُل ساختار دو مثل پیش می‌رود و ناشی از تفاوت‌های آوایی، لغوی و نحوی دو زبان، تفاوت‌های اقلیمی و جغرافیایی دو قوم و نوع نگاه آن‌ها به عناصر محیط پیرامون خود و بازتاب این عناصر در ادبیات شفاهی‌ خویش ‌است.

چکیده انگلیسی:

The noble tribe of Lak settled in Zagros with its impressive historical and cultural background with sweet Laki Language has always been among Iran's greatest civilizations and cultures as a heritage and guardian of valuable and sometimes forgotten manifestations of the ancient Persian culture through Laki and its oral literature. The language of the Lak tribe, used in the northwestern Iranian, has its roots in ancient Persian languages; also, as a close relative to Persian, it has always been influenced by it to the extent that the oral literature of Lak people, with its prosperity, flourished with beautiful and old parables resembling Persian ones. Therefore, comparing the parables of two languages and showing their similarities are good ways to prove the connection of Laki with Farsi and to show their long-standing and permanent relationship. In this study, descriptive-analytical method, library resources, and field data are utilized; 50 Laki parables were compared with their Persian counterparts investigating their similarities and differences. The results suggest that the Laki parables and their Persian counterparts are the same regarding meaning and their use. Either the only difference lies in their structure in some cases tiny and negligible or in others; it is considerable so the parable has very different structures in laki and Persian. Such differences root in phonological, lexical, and syntactic differences of the two languages, the climatic and geographical differences of the tribes, and their perspectives on surrounding environmental factors and their reflections on the oral literature of both languages.

منابع و مأخذ:

- اسدی گوهرگوش، عباس و قادری، سلطا‌ن‌علی(1392)، زبانزدها و کنایه‌های لکی، ترجمۀ انگلیسی: فتح‌الله قادری، چاپ اول، تهران: طهورا.

- انوری، حسن(1390)، فرهنگ بزرگ سخن، جلد چهارم و هفتم، چاپ هفتم، تهران: سخن.

- انوری، حسن(1384)، فرهنگ امثال سخن، چاپ اول، تهران: سخن.

- ایزدپناه، حمید(1391)، فرهنگ لکی، چاپ اول، تهران: اساطیر.

- باقری، مهری(1383)، تاریخ زبان فارسی، چاپ نهم، تهران: قطره.

- بهمنیار، احمد(1369)، داستان‌نامه بهمنیاری، به کوشش فریدون بهمنیار، چاپ دوم، تهران: دانشگاه تهران.

- دبیرمقدم، محمد(1392)، رده‌شناسی زبان‌های ایرانی، جلد دوم، چاپ اول، تهران: سمت.

- دهخدا، علی‌اکبر(1363)، امثال و حکم، چاپ ششم، تهران: امیرکبیر.

- ذوالفقاری، حسن(1388)، فرهنگ بزرگ ضرب‌المثل‌های فارسی، چاپ اول، تهران: معین.

- رضایی باغ‌بیدی، حسن(1388)، تاریخ زبان‌های ایرانی، چاپ دوم، تهران: مرکز دایر‌ةالمعارف بزرگ اسلامی (مرکز پژوهش‌های ایرانی و اسلامی).

- شریفی گلپایگانی، فرج‌الله(1389)، گزیده و شرح امثال و حکم دهخدا، چاپ چهارم، تهران: هیرمند.

- شکورزاده بلوری، ابراهیم(1372)، ده هزار مثل فارسی و بیست و پنج هزار معادل آن‌ها، چاپ اول، مشهد: موسسۀ چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.

- شهسواری، فرامرز(1394)، واج، تکواژ و واژه در زبان لکی، چاپ اول، کرمانشاه: طاق بستان.

- عالی‌پور، کامین(1384)، دستورزبان لکی، ضرب‌المثل‌ها و واژه‌نامه، چاپ اول، خرم‌آباد: افلاک.

- عسکری‌عالم، علی‌مردان(1388)، ضرب‌المثل‌ها و تک‌بیت‌های سور و سوگ زبان لکی، چاپ اول، خرم‌آباد: شاپورخواست.

- عظیمی، صادق(1382)، فرهنگ بیست‌ هزار مثل و حکمت و اصطلاح، چاپ اول، تهران: دانشگاه تهران- دانشگاه مک‌گیل.

- غلامی، بهادر(1395)، فرهنگ باساک: ریشه‌شناسی واژگان زبان لکی، جلد دوم، خرم‌آباد: پراکنده.

- موسوی، سید حشمت‌الله و عزیزی، شهناز(1393)، گویش لکی بازمانده‌ای از زبان‌های باستان: بررسی تطبیقی گویش لکی با زبان‌های باستانی، چاپ اول، تهران: پیشرو مبتکران.

- نجف‌زاده قبادی، امیدعلی(1391)، ادبیات عامه لکی، چاپ اول، خرم‌آباد: شاپورخواست.

- خسروی، کبری؛ فتحی ایرانشاهی، طیبه و کرمپور، علی(1396)، «بررسی تطبیقی ضرب‌المثل‌های عربی و لکی»، فصلنامۀ ادبیات و زبان‌های محلی ایران زمین، سال 7، ش 4 (پیاپی 18)، صص 63- 80.

- ذوالفقاری، حسن(1389)، «زیبایی‌شناسی ضرب‌المثل‌های فارسی»، مجلۀ بوستان ادب، سال 2، ش2، صص 51- 82.

- ذوالفقاری، حسن(1391)، «کاربرد ضرب‌المثل در شعر شاعران ایرانی»،پژوهشنامۀ زبان و ادب فارسی (گوهر گویا)، سال 6، ش 1 (پیاپی 21)، صص 95- 122.

- غلامی، بهادر(1383)، «پژوهش ریشه‌شناسی زبان لکی»، مجموعه مقالات همایش زبان‌های ایرانی و زبان‌شناسی ایران، صص 383- 393.

- کردی، احسان، (12 مرداد 1396)، «ثبت زبان لکی در فهرست ملی میراث ناملموس ایران». خبرگزاری ایرنا، به نقل از سایت: (http://www.irna.ir/lorestan/fa/News/82619761).