در طرح یک شهر، از فرم و هندسه مطلوب تا چگونگی روابط اجتماعی بروز میابد. این نوشتار با تمرکز بر فرم شهرها شامل پیرامون، شبکه­های دسترسی و چینش ساختمان‌ها، به دنبال آن است که دریابد شهرهای ایران باستان تا چه اندازه پیرو طرح از پیش آماده شده بوده‌اند؟ و این طرح­ها بر چه موضوعاتی تمرکز داشته­اند؟. بدین منظور با بکارگیری روشهای مطالعه تطبیقی و تفسیری تاریخی، متون تاریخی و نقشه­های موجود در مطالعه‌ای مقایسه‌ای تحلیل شده‌اند. به موازات آن نظریات پژوهشگران معاصر برای درک تطبیق یا عدم تطبیق آن‌ها با شواهد و نقشه‌ها بررسی شد. نتیجه آن‌که، اهمیت تهیه نقشه قبل از احداث شهر در اندیشه ایرانیان باستان، نقش کالبد شهر در نمایش اعتقادات، ظهور هندسه راست‌گوشه در دوره‌ی هخامنشیان، عدم تناسب صفت دایره‌ای برای شهرهای اشکانی، تکرار شبکه شطرنجی در شهرهای ساسانی و دسته‌بندی کالبد شهرها با توجه به هندسی بودن یا نبودن آن‌ها در این پژوهش تشریح شده‌است