در سدۀ چهارم میلادی یک تحول دینی بزرگ به وقوع پیوست و آن آزادی جوامع مسیحی در انجام فرایض دینی بهدنبال فرمان مشهور میلان ( 313میلادی) از سوی کنستانتین امپراتور روم بود. آزادی کیش مسیح و سپس نشر و ترویجآن به عنوان دین رسمی امپراتوری، معادلات سیاسی جهان آن روز را برهم زد. دولت ساسانی از جریان به وجود آمدهو تحولات ناشی از آن برکنار نماند. شهریاران ساسانی که با اعمال سیاست دیاسپورا (تبعید) بخش قابل ملاحظهای ازمسیحیان را در شهرهای ایران اسکان دادند، ناخواسته به گسترش مسیحیت در ایران کمک کردند. تعامل با اقلیتهایمذهبی خاصه مسیحیان از اهم موضوعات و مسائل فراروی شهریاران ساسانی بود. روند رو به رشد طبقه آنشهریگ(ناشهروندان،) ناهمگونی دینی با جامعه زرتشتی ایران و قدرت گیری روحانیون ساسانی اگر چه دورهای از تعقیب وآزارها را متوجه مسیحیان ساخت، لیکن محدود ساختن مناسبات مسیحیان با جامعه ساسانی و اکتفا نمودن به این مقدارضعیف از روابط، خطا خواهد بود. آنان دارای روابط فرهنگی و اجتماعی تأثیرگذاری نیز بودهاند که بیان آن هدف اینپژوهش است. این مقاله بر اساس روش پژوهش تاریخی و به شیوۀ توصیفی - تحلیلی بر آن است تا نقش عواملفرهنگی و اجتماعی را در روابط میان مسیحیان و شاهنشاهی ساسانی تبیین کند. دستاورد تحقیق نشان میدهد که جدایاز فاکتورهای سیاسی، عوامل فرهنگی و اجتماعی نیز در این مناسبات تأثیرگذار بودهاندواژگان کلیدی : مسیحیت – جوامع مسیحی – بیزانس – روم- ساسا تفاصيل المقالة