هدف: شاتره ایرانی (Fumaria vaillantii) و شاتره بی‌کاسبرگ (F. asepala) دو گیاه علفی یکساله هستند که در اجتماعات گیاهی، جدا یا کنار هم می‌رویند. هدف این پژوهش مقایسه ترکیبات بیوشیمی و ساختمان تشریحی این دو گونه در جهت تعیین نزدیکی خواص دارویی آن‌ها بود. مواد و روش‌ها: گونه گیاهی مورد مطالعه در اردیبهشت 1398، از بخش مرکزی ساوه جمع‌آوری شدند. برای مقایسه ارزش دارویی برخی از ویژگی‌های دو شاتره شامل مواد مؤثره و ساختمان تشریحی برگ، ساقه، ریشه و میوه با هم مقایسه گردید. میزان لیپید، پروتئین، مواد آلی، قند، فنل، آلکالوئید، انواع کلروفیل، مواد معدنی و فعالیت پراکسیداز با روش‌های کالریمتری، اسپکتروفتومتری و کروماتوگرافی لایه نازک، شناسایی و اندازه‌گیری شدند. ساختمان تشریحی با تهیه برش‌های عرضی، رنگ‌آمیز با آبی متیلن و کارمن زاجی و مطالعه با میکروسکوپ نوری انجام گرفت. یافته‌ها: اختلاف محتوای لیپید، پروتئین، کلروفیل a و مواد معدنی ساقه، فنل ریشه، آلکالوئید میوه، قند و کلروفیل b، دو گونه معنی‌دار بوده، ولی اختلاف ترکیبات اندام‌های دیگر معنی‌دار نبود. فعالیت پراکسیداز و تعداد ترکیبات فنلی اندام‌های دو گونه اختلاف معنی‌داری داشتند. اسیدهای چرب تقریباً در همه اندام‌ها به جز ساقه شاتره بی‌کاسبرگ مشابه بود. ساختمان تشریحی دو شاتره نیز کاملاً مشابه بود. نتیجه‌گیری: یافته‌های این پژوهش نشان داد که شاتره ایرانی و بی‌کاسبرگ سرشار از مواد مؤثره و ساختمان تشریحی تقریباً مشابه هستند. این نتیجه نشان‌دهنده یکسان بودن ارزش دارویی آن‌ها است. تفاصيل المقالة

شاتره ایرانی (Fumaria vaillantii) از تیره فوماریاسه (Fumariceae) گیاهی سرشار ترکیبات ثانوی با اثرات دارویی مختلف است. آلکالوئید، فنل و اسانس شاتره برای سنجش فعالیت ضد قارچی، استخراج شدند. عصاره خام اتانولی از شاخساره در زمان گلدهی به دست آمد. از عصاره خام برای جداسازی فراکشن های آلکالوئیدی و فنل استفاده شد. آلکالوئید در چهار فراکشن جدا گردید. اسانس با دستگاه کلونجر استخراج شد. آسپرژیلوس فلاوس (Aspergillus flavus) و آسپرژیلوس نیگر (A. niger) از انستیتوپاستور ایران تهیه شد. نمونه های آسپرژیلوس (قطر دیسک 5 میلی متر) در محیط های محتوی پوتیتیو دکستروز آگار و مقادیر مختلف عصاره های فنلی، آلکالوئیدی و اسانس کشت شدند. ریسه های آسپرژیلوس ها در کشت کنترل (غلظت صفر) و کشت های تیمار شده با عصاره های فنلی، آلکالوئیدی و اسانس با میکروسکوپ نوری و میکروسکوپ الکترونی نگاره (SEM) مورد مطالعه قرار گرفتند. اثر ضد آسپرژیلوسی عصاره فنلی، آلکالوئید و اسانس شاتره ایرانی روی فلاوس و نیگر شدید بود. هر دو غلظت هر سه عصاره، مهار کننده رشد قارچ بودند. نتایج میکروسکوپ معمولی و نگاره الکترونی نشان داد که عصاره های شاتره ایرانی روی ساختمان سلولی ریسه قارچ اثر کرده و باعث نازک شدن و شکستن دیواره ها، پلاسمولیز و وزیکوله شدن سلول های برخی از ریسه ها، مانع رشد و القای مرگ قارچ می شوند. عصاره های فنلی، آلکالوئیدی و اسانس گیاه شاتره ایرانی فعالیت ضد قارچی مشابه بر هر دو گونه آسپرژیلوس داشتند. شاتره ایرانی گیاهی سرشار از ترکیبات فنلی، آلکالوئید و اسانس با اثرات ضد قارچی است. تفاصيل المقالة