تحقیقات منابع طبیعی تجدید شونده
,
العدد37,السنة
13
,
بهار-تابستان
1401
در عصر حاضر، افزایش مداخلات انسانی موجب ایجاد آشفتگی در الگوهای منظر و تنزل کیفیت منظر شده است. از این رو شناسایی مناطق باارزش و برنامه ریزی صحیح و طراحی مناسب به منظور حفاظت و ارتقا ارزش های زیبایی شناختی و سرمایه های منظر امری ضروری و اجتناب ناپذیر به نظر می رسد أکثر
در عصر حاضر، افزایش مداخلات انسانی موجب ایجاد آشفتگی در الگوهای منظر و تنزل کیفیت منظر شده است. از این رو شناسایی مناطق باارزش و برنامه ریزی صحیح و طراحی مناسب به منظور حفاظت و ارتقا ارزش های زیبایی شناختی و سرمایه های منظر امری ضروری و اجتناب ناپذیر به نظر می رسد. هدف از این پژوهش، بررسی عملکرد روش های مختلف تجربی (ارزیابی چندمعیاره به روش ترکیب خطی وزن دار)، ریاضی (رگرسیون لجستیک) و هوشمند (شبکه عصبی) در برآورد تناسب ارزش زیبایی شناختی شهر گرگان می باشد. پس از مطالعه های نظری و تعیین معیارهای تاثیرگذار، نقشه سازی و استانداردسازی معیارها صورت گرفت و در نهایت نقشه تناسب ارزش زیبایی شناختی بر اساس روش های ترکیب خطی وزن دار، شبکه عصبی و رگرسیون لجستیک تهیه شد. به منظور ارزیابی عملکرد روش های مختلف و انتخاب روش بهینه از نقاط کنترل زمینی و روش اعتبارسنجی ROC استفاده شد. نتایج نشان داد در نقشه حاصل از روش ترکیب خطی وزن دار بخش زیادی از داده ها در نتیجه ترکیب خطی لایه ها و وزن دهی از بین رفته است، اما روش شبکه عصبی با عملکرد هوشمندانه و قابلیت ترکیب و تحلیل غیرخطی نسبت به روش ترکیب خطی وزن دار و همچنین انجام تحلیل های رفت و برگشتی در مقایسه با روش رگرسیون لجستیک، ارزش منطقه مورد مطالعه را بهتر تفکیک می کند. با توجه به نتایج حاصل از این پژوهش می توان چنین نتیجه گرفت، زمانی که نسبت به منطقه مورد مطالعه شناخت کمی وجود دارد و امکان انجام بررسی های میدانی برای ثبت نقاط دید باارزش وجود ندارد، انجام روش ترکیب خطی وزن دار می تواند راهگشا باشد. اما در صورتی که امکان بررسی های میدانی برای تهیه نقشه نمونه های تعلیمی واقعی به عنوان متغیر وابسته فراهم باشد، به کمک روش شبکه عصبی و رگرسیون لجستیک می توان به نتایج دقیق تری دست یافت و در این بین روش هوشمند شبکه عصبی قابلیت بالاتری در تفکیک ارزش های سیمای محیط دارد.
تفاصيل المقالة
علوم و تکنولوژی محیط زیست
,
العدد8,السنة
24
,
پاییز
1401
زمینه و هدف: شهر تهران در دهه های گذشته رشد گسترده جمعیت را تجربه کرده و منجر به سرعت بالای توسعه شهری شده است. از این رو الگوهای استفاده از زمین/پوشش زمین (LULC) به طرز چشمگیری به سطوح غیرمجاز تغییر یافته است که منجر به تغییر در شرایط حرارتی و تشکیل جزایر گرمائی در این أکثر
زمینه و هدف: شهر تهران در دهه های گذشته رشد گسترده جمعیت را تجربه کرده و منجر به سرعت بالای توسعه شهری شده است. از این رو الگوهای استفاده از زمین/پوشش زمین (LULC) به طرز چشمگیری به سطوح غیرمجاز تغییر یافته است که منجر به تغییر در شرایط حرارتی و تشکیل جزایر گرمائی در این شهر شده است. بر این اساس این پژوهش درصدد است رابطه بین الگوهای سیمای سرزمین و دمای سطح زمین را با استفاده از سنجه های سیمای سرزمین در مقیاس مناسب در شهر تهران را بررسی نماید.
روش بررسی: در این پژوهش، تصویر ETM+ ماهواره ی لندست شهر تهران مربوط به 28 فوریه 2013 انتخاب و از طریق آنالیز ترکیب طیفی و الگوریتم بیشترین شباهت، نقشه ی کاربری/پوشش اراضی با پنج کلاس تهیه گردید. همچنین، نقشه ی دمای سطح زمین (LST) در چهار پهنه با توجه به روش های موجود، از باند حرارتی ماهواره یاد شده تهیه شد. ارتباط بین دمای سطح زمین و کاربری/پوشش اراضی با استفاده از 7 سنجه سیمای سرزمین (نظیرMPS, PAFRAC, COHESION) مورد تجریه و تحلیل قرار گرفت.
یافته ها: کاربری/پوشش اراضی مربوط به سطوح نفوذناپذیر بالاترین درصد کلاس و میانگین اندازه ی لکه، پیوستگی و تراکم را داشت و نتایج آن، مشابهت های زیادی با پهنه ی دوم حرارتی دارد که در آن سطوح نفوذناپذیر غالب است. همچنین اندازه پیکسل 30 متر به عنوان مناسب ترین مقیاس جهت بررسی الگوهای کاربری/ پوشش اراضی و رابطه آن با دمای سطح زمین در این تصویر برای شهر تهران مشخص شد.
بحث و نتیجه گیری : نتایج به دست آمده نشان از موفقیت آمیز بودن روش بررسی ارتباط بین دمای سطح زمین و کاربری/ پوشش اراضی با استفاده از سنجه های سیمای سرزمین دارند. نتایج این تحقیق می تواند برای برنامه ریزان شهری و مدیران محیط زیستی در زمینه مهار نسبی حرارت شهری ناشی از شهرنشینی مفید باشد.
تفاصيل المقالة
علوم و تکنولوژی محیط زیست
,
العدد9,السنة
14
,
پاییز
1391
نزولات جوی در محیط عاری از پوشش گیاهی به علت کم بودن نفوذ پذیری خاک، به مقدار کم در زمین فرو می روند و بیشتر در روی زمین جاری می شوند و همین پدیده به همراه سایر عوامل باعث فرسایش خاک و آلودگی آب های سطحی و کاهش حاصل خیزی خاک می شود. متاسفانه در چند سال اخیر، کاهش چشمگیر أکثر
نزولات جوی در محیط عاری از پوشش گیاهی به علت کم بودن نفوذ پذیری خاک، به مقدار کم در زمین فرو می روند و بیشتر در روی زمین جاری می شوند و همین پدیده به همراه سایر عوامل باعث فرسایش خاک و آلودگی آب های سطحی و کاهش حاصل خیزی خاک می شود. متاسفانه در چند سال اخیر، کاهش چشمگیری در پوشش جنگلی به خصوص پوشش درختی در استان گلستان مشاهده می شود، به طوری که این مساله یکی از دلایل بروز سیل های مهیب بوده است. در این مطالعه، از داده های ماهواره لندست و سنجنده ETM+، سال 2001 جهت طبقه بندی پوشش درختی استان گلستان به روش حداکثر احتمال استفاده شده است. برای این کار با توجه به اطلاعات و تجربه قبلی از انواع کاربری و پوشش سرزمین در این محدوده و مطالعه چشمی تصویر رنگ مجازی، پوشش درختی منطقه شناسایی شد و بر روی تصویر رنگ مجازی تعیین گردید. سپس، با استفاده از 6 باند تصویر شامل باندهای 1، 2، 3، 4، 5، 7 و نمونه های تعلیمی خام وطبقه بندی کننده حداکثر احتمال، طبقه بندی صورت گرفت. در مرحله بعد، از نقشه حاصل از طبقه بندی نظارت نشده با 100 طبقه، جهت پالایش نمونه های تعلیمی خام استفاده گردید و طبقه بندی تصویر به روش مذکورتکرار شد. در انتها، صحت تصاویر طبقه بندی شده به دو روش جابه جایی تصادفی پیکسل ها وهمچنین استفاده از تصاویر سنجنده LISS III به عنوان نقاط کنترل زمینی مشخص شد. نتایج نشان دهنده درستی بسیار خوب طبقه بندی جنگل با استفاده از تصاویر ماهواره لندست است.
تفاصيل المقالة
علوم و تکنولوژی محیط زیست
,
العدد1,السنة
21
,
بهار
1398
چکیده زمینه و هدف: سطح زندگی انسان با رشد و پیشرفت علم و دانش بشری همواره در حال پیشرفت بوده است. با این حال، این رشد و توسعه در تمام مناطق و سکونتگاههای انسانی یکسان نبوده و در نتیجه آن جوامع مختلفی با سطح توسعه اجتماعی اقتصادی متفاوت ایجاد شده است. بنابراین استفاده أکثر
چکیده زمینه و هدف: سطح زندگی انسان با رشد و پیشرفت علم و دانش بشری همواره در حال پیشرفت بوده است. با این حال، این رشد و توسعه در تمام مناطق و سکونتگاههای انسانی یکسان نبوده و در نتیجه آن جوامع مختلفی با سطح توسعه اجتماعی اقتصادی متفاوت ایجاد شده است. بنابراین استفاده از علم برنامهریزی ناحیهای درکاهش این نابرابری ضروری به نظر میرسد. هدف از انجام تحقیق حاضر، ارزیابی و سطحبندی توسعه اقتصادی اجتماعی شهرستانهای استان گلستان با تاکید بر میزان توسعهیافتگی روستاهای این شهرستان است.روش بررسی: برای این منظور از روش آنتروپی و تاپسیس برای وزندهی به معیارها و اولویت بندی شهرستانها استفاده شد. تعداد 12 معیار در چهار دسته کلی شامل جمعیت، حمل و نقل، امکانات رفاهی و بهداشت و درمان جهت سنجش میزان بهره مندی شهرستانها انتخاب شدند.یافتهها: بر اساس نتایج بدست آمده شهرستان گنبد با ضریب بهره مندی 92/0 رتبه اول و شهرستان بندر گز با ضریب بهره مندی 12/0 رتبه یازدهم را بدست آورد. پس از تعمیم ضرایب، شهرستانها از نظر میزان بهرهمندی در چهار طبقه زیاد، متوسط، کم و بسیار کم قرار گرفتند. در انتها برای اطمینان از اولویت هر یک از شهرستانها، تحلیل حساسیت با هفت تکرارانجام شد.نتیجهگیری: نتایج این تحقیق میتواند به عنوان الگویی برای برنامهریزی رشد و توسعهی روستاهای شهرستانهای استان مورد استفاد قرار گیرند.
تفاصيل المقالة
علوم و تکنولوژی محیط زیست
,
العدد3,السنة
21
,
بهار
1398
چکیده زمینه و هدف: حفظ و بازگرداندن ارتباط بخش های مختلف سیمای سرزمین نیازمند مدل های ارتباطی و شاخص هایی است که قابل اعتماد و کارآمد باشند. لکه لکه شدگی زیست گاه فرآیند پویایی است که باعث تغییر الگوی زیست گاه در سیمای سرزمین می شود و به طور کلی تکه تکه شدگی پوشش گیاهی أکثر
چکیده زمینه و هدف: حفظ و بازگرداندن ارتباط بخش های مختلف سیمای سرزمین نیازمند مدل های ارتباطی و شاخص هایی است که قابل اعتماد و کارآمد باشند. لکه لکه شدگی زیست گاه فرآیند پویایی است که باعث تغییر الگوی زیست گاه در سیمای سرزمین می شود و به طور کلی تکه تکه شدگی پوشش گیاهی و زیستگاه و جدا شدن آن ها از قطعات بزرگ تر را توصیف می کند. مدل سازی حداقل هزینه یک روش مورد استفاده برای تعیین کریدور احتمالی بین تکه های جداشده ی زیست گاه است. روش بررسی: هدف این مطالعه شناسایی زیست گاه های مطلوب برای پلنگ ایرانی (Panthera pardus saxicolor) در پارک ملی گلستان و پناه گاه حیات وحش خوش ییلاق و محدوده ی بین این دو زیست گاه است، با توجه به این که این دو زیست گاه تقریبا نزدیک به هم قرار گرفته اند، اتصال آن ها به منظور حرکت ایمن و در عین حال مصرف حداقل انرژی توسط حیوان نقش بسیار مهمی در جریان ژنی و جلوگیری از انزوای ژنتیکی گونه دارد. یافته ها: در ابتدا مطلوبیت زیست گاه گونه در منطقه ی مورد پژوهش با روش تحلیل عاملی آشیان بوم شناختی و نرم افزار بایومپر مورد بررسی قرار گرفت. لایه های اطلاعاتی مورد استفاده به عنوان متغیرهای مؤثر بر حضور گونه شامل ارتفاع، شیب، شاخص پوشش گیاهی (NDVI)، فاصله از جاده ها، فاصله از روستاها، چشمه ها و رودخانه ها بوده است. سپس در ادامه ی این پژوهش بررسی احتمال وجود کریدور بین دو زیستگاه با روش کریدور حداقل هزینه مورد بررسی قرار گرفت بحث و نتیجه گیری: نتایج حاصل از نقشه ی کریدور احتمالی نشان داد که بخش های شمالی پناه گاه حیات وحش خوش ییلاق و جنوب پارک ملی گلستان کوتاه ترین و امن ترین مکان برای جابه جایی حیوان است. حفاظت از این نواحی مهم از اهمیت به سزایی برخوردار است. زیرا بهترین کریدورهایی که پلنگ می تواند از طریق آن بین دو زیست گاه جابه جا شود، در این بخش قرارگرفته است.
تفاصيل المقالة
انسان و محیط زیست
,
العدد2,السنة
18
,
تابستان
1399
رویکردی جدید به ارزیابی غیردقیق و محیطهای تصمیمگیری، یک روش ارزیابی چندمعیاره نوین است که بر اساس مجموعهای از معیارها به مقایسه گزینههای مدنظر میپردازد. با استفاده از این روش میتوان از انواع مختلف اطلاعات مبهم و غیرقطعی استفاده کرد. مقادیری که به هر معیار برای گز أکثر
رویکردی جدید به ارزیابی غیردقیق و محیطهای تصمیمگیری، یک روش ارزیابی چندمعیاره نوین است که بر اساس مجموعهای از معیارها به مقایسه گزینههای مدنظر میپردازد. با استفاده از این روش میتوان از انواع مختلف اطلاعات مبهم و غیرقطعی استفاده کرد. مقادیری که به هر معیار برای گزینههای مدنظر اختصاص داده میشود، ممکن است به شکل اعداد خشک، تصادفی، فازی یا متغیرهای زبانی بیان شوند. روش NAIADE از روش قدیمی وزندهی معیارها استفاده نمیکند بلکه با استفاده از روش مقایسه زوجی، گزینهها را رتبهبندی میکند. امکان انجام دو نوع ارزیابی در NAIADE وجود دارد. نوع اول ارزیابی بر اساس ارزش مقادیر اختصاص داده شده به معیارهای هر یک از گزینهها است که این کار را با استفاده از ماتریس اثرات انجام میدهد (گزینهها در مقابل معیارها). نوع دوم ارزیابی، تجزیه و تحلیلهای برابری میان گروههای مختلف ذینفع و امکان تشکیل ائتلاف با توجه به گزینههای ارائه شده است.روش NAIADE بهعنوان رویکردی پرکاربرد و کارآمد در پژوهشهای مختلف مدیریتی و محیطزیستی در جهان مطرح شده است، اما متاسفانه تاکنون کاربرد و استفادهی چندانی در این زمینه در ایران نداشته است. بنابراین، هدف از مقاله حاضر معرفی روش NAIADE، به عنوان گامی در جهت افزایش آگاهی و دانش در سطوح مختلف جامعه، مسئولین و تصمیمگیران و نیز بهبود کیفیت محیطزیست است.
تفاصيل المقالة
سنجشازدور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی
,
العدد2,السنة
10
,
تابستان
1398
هدف اساسی از آمایش سرزمین، مدیریت و برنامهریزی آن، توزیع فعالیتهای اقتصادی، اجتماعی، جمعیتی و ظرفیتهای آشکار و پنهان با توجه به توان سرزمین و تحولات و دگرگونیهای زمان و نیازها است. در این پژوهش برای پهنهبندی و آمایش شهرستانهای گرگان و علیآباد در هشت کاربری کلان، أکثر
هدف اساسی از آمایش سرزمین، مدیریت و برنامهریزی آن، توزیع فعالیتهای اقتصادی، اجتماعی، جمعیتی و ظرفیتهای آشکار و پنهان با توجه به توان سرزمین و تحولات و دگرگونیهای زمان و نیازها است. در این پژوهش برای پهنهبندی و آمایش شهرستانهای گرگان و علیآباد در هشت کاربری کلان، از روش بهینهسازی اختصاص چندهدفه زمین استفاده شد. از روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و فرآیند تحلیل شبکهای (ANP) و نظر کارشناسان برای وزندهی به کاربریهای کلان در سه معیاراصلی اکولوژیک، اقتصادی و اجتماعی انجام شد. همچنین مقایسه زونبندی بر پایه وزندهی دو روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی و فرآیند تحلیل شبکهای موردبررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد با توجه به مقادیر کاپای کل (0.9151)، کاپای مکانی (0.9524)، کاپای استاندارد (0.9523) و توافق شانس (0.1111) زونبندی به روش اختصاص چندهدفه زمینبر پایه وزنهای فرآیند تحلیل سلسله مراتبی و فرآیند تحلیل شبکهای دارای شباهت زیادی است اما اختلاف جابهجایی کاربریها در دو روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی و فرآیند تحلیل شبکهای تعداد 88663 پیکسل (7979 هکتار) معادل 2.9 درصد کل منطقه موردمطالعه بود. بدین منظور دادههای آماری فاکتورهای شیب، ارتفاع، تراکم پوشش گیاهی، بارش و فرسایشپذیری بر پایهی وزندهی دو روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی و فرآیند تحلیل شبکهای استخراج شد. باتوجه به نتایج، جایگیری کاربریها بر پایه روش فرآیند تحلیل شبکهای در مقایسه با فرآیند تحلیل سلسله مراتبی بهصورت کلی مناسبتر است. بدین معنی که روش فرآیند تحلیل شبکهای دارای عملکرد مناسبتری در وزندهی به کاربریها داشته است. نتایج این پژوهش ارتباط و اهمیت همه جنبههای اکولوژیکی، اقتصادی و اجتماعی را در آمایش و برنامهریزی استفاده از سرزمین بیان میکند.
تفاصيل المقالة
سند
Sanad is a platform for managing Azad University publications