برساخت اجتماعی مهاجرت بین المللی نخبگان و پیامدهای توسعه‌ای آن به شیوه پژوهش زمینه ایچکیدهبازسازی معنایی مهاجرت بین المللی نخبه ها و پیامدهای آن به ویژه در بعد توسعه به شیوه پژوهش زمینه‌ای هدف اصلی این پژوهش است. میدان پژوهش دربرگیرنده نخبگان مهاجر است که در زمان انجام این پژوهش در سالهای 1400 در حال مهاجرت بودند. پس از انجام مصاحبه نیمه ساختار یافته با 35 نفر از آنها، دادهها به شیوه نظام مند استراوس و کوربین تجزیه و تحلیل شدند. از کدگذاری داده ها 97 کد اولیه، 24 مقوله فرعی، 11 مقولة اصلی استخراج شد. در مدل پارادایمی طراحی شده، شرایط علی شامل کیفیت زندگی و عدم شایسته سالاری؛ شرایط زمینه‌ای شامل ارزشها، ذائقه و سبک زندگی، ضعف ساختار مدیریتی و شغلی و ضعف شاخص های آزادی و شرایط مداخله گر شامل شبکه حمایت، فشار هنجاری و محدودیت اجتماعی هستند. این پژوهش نشان می‌دهد نخبه ها با راهبردهای سازگاری فردی و خنثی سازی ذهنی ، خود را با شرایط و بحران اخلاقی ناشی از رابطه تکلیفی خود با وطن سازگار می‌کنند. از دیدگاه مصاحبه شوندگان، مهاجرت نخبه ها، پیامدها و نتایجی برای توسعه کشور شامل کاهش کیفیت کار و باز ماندن از توسعه به همراه دارد. از دیدگاه نخبگان، برای اصلاح و بهبود این وضعیت، تدابیری بر پایه راهبردهای حمایت از نخبه ها شامل تشویق مقابله ای، رفع موانع و ایجاد بسترهای مشارکت نخبگان، و استراتژی بازیافت می‌توان به کار گرفت.کلیدواژه ها:مهاجرت، نخبه ها، توسعه، نظریه زمینه‌ای تفاصيل المقالة

تأثیر سرمایه انسانی بر فرآیند رشد و توسعه اقتصادی، امری انکارناپذیر است. یکی از مهمترین آسیب‌ها و چالش-های پیش‌رویِ سرمایه انسانی در یک کشور، مسئله مهاجرت نخبگان است که به مثابه یک واقعیت، سال‌های متمادی، جریان داشته و موجب از دست رفتن بخش مهمی از سرمایه کشورهای در حال توسعه و توسعه نیافته به نفع کشورهای در حال توسعه گردیده است. کشور ایران نیز از این روند مستثنی نبوده و مهاجرت نخبگان در دهه های اخیر بالاخص پس از وقوع انقلاب اسلامی، سیر صعودی داشته است. یافته هایِ ناشی از مطالعه توصیفی - تحلیلیِ پدیده مهاجرت نخبگان در ایران پس از انقلاب، نشان می‌دهد که عوامل دافعه موجود در داخل کشور، نقش بسزایی در تسریع و رشد پدیده مزبور داشته اند که از مهم‌ترین آنها می‌توان به رویکردهای اقتصادیِ اتّخاذی (از جمله فقدان آزادیِ اقتصادی)، توسعه نامتوازن نظام آموزش عالی و نیز عدم حمایت بایسته از فرآیند کارآفرینی توسط نخبگان اشاره نمود. به نظر می‌رسد با توسعه اقتصاد دانش بنیان و فراهم نمودن زیرساخت‌های مرتبط با آن، رفع دیوان سالاری و همچنین ایجاد توازن در توسعه کمّی نظام آموزش عالی، تا حد زیادی می-توان پدیده مهاجرت نخبگان را مهار یا حداقل دامنه بروز آن را کاهش داد. تفاصيل المقالة

با وجود آنکه هجرت یکی از کلیدواژه ها و مفاهیم بسیار حیاتی اسلام است، اما تبیین جامعی از این مفهوم در تطابق با مسایل روز جامعه به عمل نیامده است. این پژوهش در راستای این مساله بسیار مهم به بررسی جنبه های روانشناختی و جامعه شناختی مهاجرت از دیدگاه اسلام می پردازد. مهاجرت را با توجه به آیات و روایات می‌توان به انواع مختلف علمی، دینی، ظلم‌گریزی، درونی- الهی دسته‌بندی نمود. به استناد آیات و روایات، مهاجرت در هر زمان که حکمت و سبب آن در جامعه یافت شود واجب می‌گردد. فقه اسلامی جغرافیای جهان را به سرزمین دارالاسلام و دار الکفر تقسیم نموده که بر این مبنا مهاجرت به چهار دسته واجب، مستحب، جایز و حرام طبقه بندی می‌شود. این دسته‌بندی به ویژه در دوره معاصر توجه به وضع اقلیت های مسلمانان را در کشورهای غیراسلامی پررنگ نموده است. انگیزه‌های مهاجرت از دیدگاه اسلام دستیابی به گشایش و امنیت (روانی و اجتماعی)، تبلیغ و اظهار شعایر دینی؛ علم آموزی و فراگرفتن فنون در دیگر کشورها به منظور رفع نیازهای جامعه اسلامی است. دین اسلام به مسایل روانی مهاجرت توجه جدی داشته است. این مساله را می‌توان از مدیریت تعاملات فردی و اجتماعی میان گروه انصار و مهاجران در زمان پیامبر به خوبی ردیابی نمود. این مدیریت روانی و اجتماعی با پایه‌ریزی نظام اسلام در قالب احکام الهی که سر چشمه اش وحی و قوانین الهی بود، موجب مودت و برادری بین انصار و مهاجرین شد. با توجه به مبانی و مفاهیم اسلام درباره هجرت و مهاجرت لازم است سیاستگذاری های مهاجرتی کشور به گونه‌ای رقم بخورد که از فواید و ثمرات آن همه افراد جامعه اسلامی بهره مند شوند. تفاصيل المقالة