چکیده مقدمه و هدف: بهره وری منبع پایان ناپذیر رشد اقتصادی است. غلات شامل گندم، جو، برنج و ذرت به دلیل جایگاه مهمی که در تولید و مصرف دارد، مهم‌ترین محصولات کشاورزی ایران است. در این پژوهش با اندازه‌گیری میانگین رشد بهره‌وری کل عوامل (TFP) و مؤلفه‌های آن، وضعیت مدیریت مزرعه و پیشرفت فناوری در مزارع غلات استان‌های جنوب غرب کشور مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. مواد و روش­ها: در این پژوهش از روش تحلیل پوششی داده‌ها (DEA) و شاخص مالم کوئیست برای محاسبه بهره‌وری کل عوامل (TFP) و تحلیل مؤلفه‌های تشکیل‌دهنده آن (رشد کارایی فنی و تغییرات فناوری) استفاده شد. به وسیله وزارت جهاد کشاورزی، داده‌های عملکرد و هزینه تولید محصولات غلات شامل گندم، جو، برنج و ذرت به‌عنوان داده‌های تابلویی برای هفت استان جنوب غرب کشور در طی یک دوره ۱۲ ساله (۱۳۹۳-۱۳۸۲) استخراج و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته­ ها: در اکثر استان‌ها، منبع عمده رشد بهره وری در تولید گندم آبی ناشی از پیشرفت فناوری است و از نظر کارایی یا مدیریت مزرعه، وضعیت رکود حاکم است. در خصوص گندم دیم، تغییرات مثبت فناوری و کارایی به‌طور همزمان تنها در استان های اصفهان، ایلام، چهارمحال و کهگیلویه و در مورد جو دیم در استان‌های فارس، کهگیلویه و ایلام محرز شد. محدودیت رشد بهره‌وری در ذرت عمدتاً ناشی از مدیریت ضعیف مزرعه و برعکس برای برنج ناشی از رکود فناوری است.  بحث و نتیجه ­گیری: تجزیه رشد بهره‌وری کل عوامل تولید (TFP) به مؤلفه‌های تشکیل دهنده آن نشان داد که منابع عمده رشد TFP در هر استان و هر محصول متفاوت است. از این رو در برخی استان‌ها در مورد مزارع گندم آبی و ذرت، به‌دلیل عدم رشد کارایی فنی، برنامه‌های آموزشی و ترویجی و بهبود مدیریت مزرعه در اولویت می‌باشد. در حالی که برای شالیزارها، به‌دلیل رکود فناوری، توسعه مکانیزاسیون و فناوری در اولویت می‌باشد. تفاصيل المقالة

مقدمه و هدف: ناکارامدی بازار محصولات کشاورزی در ایران موجب نوسانات شدید قیمتی و نارضایتی هر دو سوی بازار یعنی مصرف‌کننده و تولید کننده شده است. این بازار، گاهی با مازاد و یا کمبود عرضه مواجه هست و نقش دلالان به منظور سوداگری و احتکار، بسیار پر رنگ می‌باشد. در این پژوهش ضمن بررسی و شناسایی حلقه‌های فعال مرتبط با زنجیره ارزش کشاورزی، یک مدل راهبردی ایجاد زنجیره ارزش کشاورزی و راهکار اجرایی آن تدوین شد به گونه‌ای که در این مدل نقش کنشگران در بازار تولید و تجارت محصولات مشخص شده است.  مواد و روش­ها: این پژوهش از لحاظ هدف، کاربردی و در حیطه پژوهش‌های کیفی و از لحاظ روش تحقیق، ترکیبی از دو روش اسنادی و میدانی می‌باشد. اطلاعات به روش اسنادی و مشاهده حضوری از کارکرد 35 فعال اقتصادی در بخش کشاورزی استان فارس و 12 جلسه مشارکتی با مسئولان و مدیران سازمان جهاد کشاورزی با رویکرد طوفان فکری و بر اساس تغییر جزیی در مدل زنجیره ارزش پورتر، تلاش نمود تا یک راهکار اجرایی برای تشکیل زنجیره ارزش کشاورزی تدوین کند. یافته­ها: عدم آگاهی عوامل بازار از زنجیره ارزش، وجود مسایل اقتصادی و حلقه‌های معیوب که عملا خلق ارزش نمی‌کنند، مانع از ایجاد پیوستگی در حلقه‌های زنجیره‌ تأمین و ارزش در بخش کشاورزی شده است. نتایج این پژوهش منجر به تدوین مدل راهبردی ایجاد زنجیره ارزش کشاورزی و یک راهکار اجرایی شد. بحث و نتیجه­گیری: آشنایی کارآفرینان و فعالان اقتصادی بخش کشاورزی با منافع زنجیره ارزش و تدوین قوانین حمایتی می‌تواند در ایجاد، توسعه و تکمیل زنجیره‌های ارزش کشاورزی کمکی شایان کند. تفاصيل المقالة