هدف از نگارش این مقاله بررسی فرایند تضعیف در واژگان از فارسی میانه به فارسی دری براساس رویکرد واجشناسی زایشی است. دادههای این مقاله از واژههای فارسـی میـانۀ زرتشتی ذکرشده در فرهنگ کوچک زبان پهلوی مکنزی (1388)، که به فـارسی دری راه پـیدا کردهاند انتخاب شده، سپس شکلهای مختلف آنها در فارسی امروز ایران و واژهنامههای فارسی دری از جمله: دهخدا (1388)، حسندوست (1383)، ذیل فرهنگهای فارسی (1382-1388) استخراج شدهاند. در هر یک از این زبانها، قواعد واجی آنها استخراج و ذکر شده است. در مرحلۀ بعد، بر اساس اصول واجشناسی زایشی و معیارهای ینسن (J.Jensen) به تحلیل واجی قواعد برای کشف قاعدۀ طبیعی پرداخته شده است. با بررسیهای صورتگرفته در این زمینه، سه نوع فرایند تضعیف در این زبانها کشف شده است که در این مقاله به بررسی این سه نوع تضعیف، پرداخته شده است. برخی از نتایج بهدستآمده در این پژوهش عبارتند از: 1) طبیعیترین قاعده از نظر آوایی لزوماً سادهترین قاعده نیست؛ یعنی سادگی، شرط لازم برای طبیعیبودن قاعده است ولی شرط کافی نیست. 2) با توجه به بررسیهای صورتگرفته مشخص شد که بسامد فرایند تضعیف در پایانۀ هجا، پایان واژه و محیط بعد از واکه به مراتب بیشتر از آغازۀ هجا و واژه است. 3) مطابق قواعد، همخوانهای شرکتکننده در این فرایند، همگی از نوع همخوانهای گرفته مانند [p, b, f, k, g, w, t, d] هستند. 4) قواعد واجی موجه معمولاً یکسویه هستند.
تفاصيل المقالة