تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی
,
العدد1,السنة
15
,
بهار
1402
نورالدین عبدالرحمن جامی، نامآورترین شاعر و عارف قرن نهم هجری است. در میان 45 اثر برجا مانده از وی، مثنوی تحفـةالاحرار به داشتن مضامین تمثیلی ـ تعلیمی متمایز است. این کتاب، مرامنامهای حاوی دستورهای اخلاقی و نصایح پدر برای فرزند خردسال خویش بوده سؤال اصلی این است که جا أکثر
نورالدین عبدالرحمن جامی، نامآورترین شاعر و عارف قرن نهم هجری است. در میان 45 اثر برجا مانده از وی، مثنوی تحفـةالاحرار به داشتن مضامین تمثیلی ـ تعلیمی متمایز است. این کتاب، مرامنامهای حاوی دستورهای اخلاقی و نصایح پدر برای فرزند خردسال خویش بوده سؤال اصلی این است که جامی چـه مسـائلی از این حوزه ودر چه حدودی بیان کردهاست؟ لذا هدف این پژوهش، تبیین و بررسی مضامین تعلیمی از قبیل: تأکید بر علماندوزی، توجّه به اصول و فروع دین، قناعت، مبارزه با هوس، بیاعتباری دنیا، یاد مرگ، نکوهش آزمندی، پرهیز از مداهنت، دوری از مصاحبت فرومایگان، توجه به عدل و انصاف، پیروی از پیر و ... است که از دریچة تمثیل بدان کمتر نگریسته شدهاست. در میان مبانی مختلف تمثیلی ـ تعلیمی، توجه به دین، پرهیز از مداهنت و یاد مرگ، بسامد بالاتری دارند. پژوهش حاضر با روش توصیف و تحلیل، به بررسی این آموزههای پرداخته، روش گردآوری اطلاعات، اسنادی و کتابخانهای است. جامعه آماری شامل بیتهای تحفـةالاحرار جامی است. نمونه های آماری، بیتهایی از تحفـةالاحرار است که علاوه بر مبانی تعلیمی، مبتنی بر صنعت تمثیل، حسب کتب فنون و صناعات ادبی است.
تفاصيل المقالة
ادبیات و زبان های محلی ایران زمین
,
العدد39,السنة
13
,
بهار
1402
بزرگترین جشن آریایی که نویسندگان زیادی به شرح و تفصیل آن مبادرت ورزیدهاند، نوروز است. برای این جشن، مبانی مذهبی، اسطوره ای، تاریخی، علمی، سیاسی و غیره دیده می شود. شکوه این عید باعث شده در گذر زمان بقا یابد و اقوام مختلف با اجرای مراسم خاص به پیشواز آن رفته و با آیی أکثر
بزرگترین جشن آریایی که نویسندگان زیادی به شرح و تفصیل آن مبادرت ورزیدهاند، نوروز است. برای این جشن، مبانی مذهبی، اسطوره ای، تاریخی، علمی، سیاسی و غیره دیده می شود. شکوه این عید باعث شده در گذر زمان بقا یابد و اقوام مختلف با اجرای مراسم خاص به پیشواز آن رفته و با آیین های بشکوهی نیز آن را بدرقه نمایند تا شکرانۀ نعمت های خداوند و رضایت فروهرها و نیروهای ماورایی را به امید عنایت و کسب سعادت خود محقق سازند. این مقاله بر آن است تا به شیوۀ تحلیلی ـ توصیفی، آیین های مربوط به سال نو و نوروز در مناطق کرد، بهویژه در بین مردم ایلام از قبیل کیفیت برپایی جشن چهارشنبهسوری، پنج شنبۀ آخـر سال، شیلی ملی، حاجی فیروز، زراتعلی، قاشیـ̌ق دهیهک دان، خاجنگ، سیزدهبه در، پنجه و دیگر مناسبت ها و بازی ها را با ذکر جزئیات برکاود. آیین های نوروزی بر معنویت ذاتی راسخی استوار است که برآمده از قدرت و سیاست نیست و بسیاری از آن ها بنیادی اسطوره ای و تاریخی دارند؛ یکی از اهداف این تحقیق، تبیین این امر است. همۀ مناسبتهای مرسوم نوروزی بر ترویج این اندیشه استوار است که غم، متاع شیطانی و شادی، مائدۀ رحمانی است. روش گردآوری اطلاعات در این مقاله، تلفیقی از روش تحقیق میدانی و کتابخانه ای است.
تفاصيل المقالة
پژوهش های نقد ادبی و سبک شناسی
,
العدد52,السنة
14
,
تابستان
1402
به واژهها، اصطلاحات، تعبیرات، کنایات، ضرب المثلها و عباراتی که در بین مردم کوچه و بازار رواج دارد، زبان محاوره میگویند. زبان محاوره در متون ادب پارسی دارای بازتاب گستردهای است این مسئله، در متون عرفانی به ویژه در کلام شمس تبریزی بسامد بالایی دارد زیرا او مانند دیگ أکثر
به واژهها، اصطلاحات، تعبیرات، کنایات، ضرب المثلها و عباراتی که در بین مردم کوچه و بازار رواج دارد، زبان محاوره میگویند. زبان محاوره در متون ادب پارسی دارای بازتاب گستردهای است این مسئله، در متون عرفانی به ویژه در کلام شمس تبریزی بسامد بالایی دارد زیرا او مانند دیگر عرفا، برای تأثیر سخن خود به روح و روان مخاطب اندیشیده بدین سبب از مناسب ترین ابزار یعنی زبان محاوره برای روانی، سادگی و گیرایی سخنش استمداد جسته است. از سویی اوج غلیان درون، در عارف شیدایی چون شمس، ساختار زبان رسمی و هر چهارچوب دیگری را می شکند لذا اصطلاحات اهل بازار، قصههای عامیانه، اعتقادات عوام، کنایات، ضرب المثلها، تلفظهای عامیانه، حتی خبیثات و القاب ناپسند و ... در کلام شمس تبریزی به وفور دیده می شود. این پژوهش با روش گردآوری اطلاعات اسنادی و کتاب خانه ای و به شیوۀ توصیفی- تحلیلی، مبانی زبان محاوره در مقالات شمس تبریزی را بررسی نموده و به سروده های شاعران بزرگ ادب فارسی نیز استناد کرده است.
تفاصيل المقالة
منطقالطیر و گلشنراز با فاصله زمانی تقریباً یک قرن، مبتنی بر سیر و سلوک هستند. نویسندگان، طریقت را راهی دشوار میدانند؛ و از طریقت با عنوان وادی و مانع یاد کردهاند؛ چنانکه در گلشنراز موانع سلوک آمده، و در منطقالطیر به هفت وادی (طلب، عشق، معرفت، استغنا، توحید، حیرت أکثر
منطقالطیر و گلشنراز با فاصله زمانی تقریباً یک قرن، مبتنی بر سیر و سلوک هستند. نویسندگان، طریقت را راهی دشوار میدانند؛ و از طریقت با عنوان وادی و مانع یاد کردهاند؛ چنانکه در گلشنراز موانع سلوک آمده، و در منطقالطیر به هفت وادی (طلب، عشق، معرفت، استغنا، توحید، حیرت و فقر و فنا) اشاره شده است. اگر مراتب سلوک این دو عارف با تکیه بر هفت وادی منطقالطیر و مقامات اربعین تحلیل شود، در برابر وادی طلب با اندکی تسامح، برخی مقام توبه را برای شبستری به عنوان اولین وادی اتخاذ کردهاند. شبستری بر خلاف عطار برای وادی عشق و توحید مفاهیمی بیان داشته که توأم با شطح و طامات است، و آن را نهایت تفکر میپندارد؛ اما عطار حیرت را لازمة توحید میداند. وادی چهارم در سیر و سلوک عطار (استغنا) همچون مقامات محبت، صبر، جهد، عبادت و تسلیم در شعر شبستری به کار نرفته، همانگونه که نهایت، ورع، اخلاص و ولایت در شعر شبستری آمده، اما در منطقالطیر نیامده است. این دو شاعر 27 مقام مشترک دارند که البته برخی مقامات نیز در شعر هر دو به کار نرفته است. در این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی، ابتدا هفت وادی عطار و مقامات اربعین، به عنوان مبانی تحقیق، در گلشنراز و منطقالطیر بررسی شده و مفاهیم، الفاظ مشترک و متباین در این دو، مشخص گردیده است.
تفاصيل المقالة
وزن، برجستهترین عنصر شعر و نقطهی اشتراک شاعران است. در حقیقت وزن، طبیعت و ذات شعر است و برخی چنان شیفته وزناند که شعر را بدون آن تصور نمیکنند. به منظور بررسی تأثیر وزن بر محتوا و قالب، این پژوهش به مقایسهی اوزان قصاید ناصر خسرو و غزلیات سعدی پرداخته است. در غزلیات أکثر
وزن، برجستهترین عنصر شعر و نقطهی اشتراک شاعران است. در حقیقت وزن، طبیعت و ذات شعر است و برخی چنان شیفته وزناند که شعر را بدون آن تصور نمیکنند. به منظور بررسی تأثیر وزن بر محتوا و قالب، این پژوهش به مقایسهی اوزان قصاید ناصر خسرو و غزلیات سعدی پرداخته است. در غزلیات سعدی و قصاید ناصرخسرو 18 وزن مشترک دیده میشود. مجموع اوزان اختصاصی سعدی 17 و مجموع اوزان مختص ناصرخسرو 6 وزن است از آنجا که تعداد غزلیات سعدی بیش از 2.5 برابر قصاید ناصرخسرو است رعایت نسبت (2.63) غزلیات سعدی به قصاید ناصر خسرو در اوزان اختصاصی هر دو شاعر دیده میشود. چنین استنباط میگردد تأثیر وزن و قالب بر مبانی تعلیمی و فلسفی غزل و قصیده ناچیز است و حتی میتوان علیرغم ظرفیت وزن در شعر، ارتباطی بسیار ضعیف بین وزن با قالب قصیده و غزل، همچنیین وزن با محتوای غزل و قصیده یافت. بهرهگیری کمتر یا بیشتر از هر وزن را با توجه به عوامل متنوعی که ممکن است بر این رفتار مؤثر باشد، باید تحلیل کرد.
تفاصيل المقالة
سند
Sanad is a platform for managing Azad University publications