بررسی آموزه های تمثیلی ـ تعلیمی در تحفـةالاحرار جامی

الموضوعات :

مالک شعاعی ¹

1 - عضو هیأت علمی دانشگاه

تاريخ الإرسال : 14 الأحد , رجب, 1444 تاريخ التأكيد : 01 الأحد , ذو القعدة, 1444 تاريخ الإصدار : 01 الجمعة , شوال, 1444

الکلمات المفتاحية: تمثیل, جامی و تحفـةالاحرار, آموزه های تعلیمی,

ملخص المقالة :

نورالدین عبدالرحمن جامی، نام‌آورترین شاعر و عارف قرن نهم هجری است. در میان 45 اثر برجا مانده از وی، مثنوی تحفـةالاحرار به داشتن مضامین تمثیلی ـ تعلیمی متمایز است. این کتاب، مرام‌نامه‌ای حاوی دستورهای اخلاقی و نصایح پدر برای فرزند خردسال خویش بوده سؤال اصلی این است که جامی چـه مسـائلی از این حوزه ودر چه حدودی بیان کرده‌است؟ لذا هدف این پژوهش، تبیین و بررسی مضامین تعلیمی از قبیل: تأکید بر علم‌اندوزی، توجّه به اصول و فروع دین، قناعت، مبارزه با هوس، بی‌اعتباری دنیا، یاد مرگ، نکوهش آزمندی، پرهیز از مداهنت، دوری از مصاحبت فرومایگان، توجه به عدل و انصاف، پیروی از پیر و ... است که از دریچة تمثیل بدان کم‌تر نگریسته شده‌است. در میان مبانی مختلف تمثیلی ـ تعلیمی، توجه به دین، پرهیز از مداهنت و یاد مرگ، بسامد بالاتری دارند. پژوهش حاضر با روش توصیف و تحلیل، به بررسی این آموزه‌های پرداخته، روش گردآوری اطلاعات، اسنادی و کتاب‌خانه‌ای است. جامعه آماری شامل بیت‌های تحفـةالاحرار جامی است. نمونه های آماری، بیت‌هایی از تحفـةالاحرار است که علاوه بر مبانی تعلیمی، مبتنی بر صنعت تمثیل، حسب کتب فنون و صناعات ادبی است.

المصادر:

آمدی، عبدالواحد. (1387). غررالحکم و دررالکلم. ترجمة محمدعلـی انصـاری. قـم: دفتـر تبلیغـات اسلامی.

افصح­زاد، اعلاخان. (1378). نقد و بررسی آثار و شرح احوال جامی. تهران: مرکز مطالعات ایرانی.

الهی­قمشه­ای، حسین. (1390). در صحبت قرآن. تهران: سخن.

جامی، نورالدین عبدالرحمن بن احمد. (1378). مثنوی هفت اورنگ. تصحیح جابلقا دادعلی­شاه و دیگران. تهران: میراث مکتوب.

جلالی، محمد. (1384). عارف جام. تهران: شرکت توسعه کتاب­خانه­های ایران.

حاکمی، اسماعیل. (1382). طیران آدمیت. تهران: باز.

حکمت، علی­اصغر. (1389). جامی. چ سوم. تهران: توس.

دانش­پژوه، منوچهر. (1388). نقد روان جامی (مروری بر زندگی و آثار نورالدین عبدالرحمان جامی). تهران: همشهری.

دشتی، محمد. (1383). ترجمه نهج‌البلاغه. چ بیست­و­چهارم. قم: مؤسسة فرهنگی تحقیقاتی امیرالمؤمنین.

ریپکا، یان. (1382). تاریخ ادبیات ایران. ترجمه ابوالقاسم سری. تهران: سخن.

سنایی غزنوی، ابوالمجد مجدود بن آدم. (1380). دیوان حکیم ابوالمجد مجدود بن آدم سنایی غزنوی. تهران: سنایی.

شمیسا، سیروس. (1373). انواع ادبی. تهران: فردوس.

صفا، ذبیح­الله. (1383). تاریخ ادبیات ایران. ج 4. تهران: فردوس.

صدرحاج­سیدجوادی و دیگران. (1380). دایرة­المعارف تشیع. چ دوم. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

صدقی، حسین. (1380). «اندیشه­های جامی در مثنوی هفت اورنگ». نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی. 153-119.

فروزانفر، بدیع­الزمان. (1386). تاریخ ادبیات ایران (بعد از اسلام تا پایان تیموریان). به کوشش عنایت­الله مجیدی، چاپ دوم. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

قدامه بن جعفر. (1385). نقد شعر. ترجمه ابوالقاسم سر. چ دوم. تهران: بی­نا.

کاشانی، عزالدین محمود. (1383). مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه. تصحیح عفت کرباسی و محمدرضا برزگر خالقی. تهران: زوار.

محمدی­ری­شهری، محمد. (1384). میزان الحکمه. ج 5. تهران: دارالحدیث.

محمودی، مریم. (1391). «دیدگاه­های اخلاقی و تربیتی جامی در مثنوی هفت اورنگ». پژوهش­نامه ادبیات تعلیمی. سال چهارم. ش 14. ص 235-213.

مشرف، مریم. (1389). جستارهایی در ادبیات تعلیمی ایران. تهران: علمی.

مقدادی، بهرام. (1378). فرهنگ اصطلاحات نقد ادبی از افلاطون تا عصر حاضر. تهران: فکر روز.

همایی، جلال­الدین. (1388). فنون بلاغت و صناعات ادبی. چ بیست و نهم. تهران: نشر هما.

یاحقّی، محمّدجعفر و عبدالحسین فرزاد. (1392). تاریخ ادبیات ایران و جهان (2). چ سیزدهم. تهران: شرکت چاپ و نشر کتاب­های درسی ایران.

یوسفی، غلامحسین. (1371). گزیدة قابوس­نامه. تهران: شرکت سهامی کتاب­های جیبی.

Amadi, Abdul Wahid. (1387). Gharral al-Hakm and Darr al-Kalam. Translation by Mohammad Ali Ansari. Qom: Islamic Propaganda Office.

Afsahzad, Alakhan. (1378). Criticism of works and description of Jami's life. Tehran: Iranian Studies Center.

Elahi-Qamshe-ai, Hossein. (1390). Speaking of the Qur'an. Tehran: Sokhn.

Jami, Nuruddin Abdulrahman bin Ahmad. (1378). Masnavi Haft Aurang. Correction of Jabalqa Dad Ali Shah and others. Tehran: Written Heritage.

Jalali, Mohammad. (1384). Arif Jam Tehran: Iran Library Development Company

Hakimi, Ismail. (1382). Your people. Tehran: Open.

Hekmat, Ali Asghar. (1389). cup Third edition. Tehran: Tos.

Scholar, Manouchehr. (1388). Criticism of Rowan Jami (a review of the life and works of Nooruddin Abdulrahman Jami). Tehran: Hamshahri.

Dashti, Mohammad. (1383). Translation of Nahj al-Balagha. Twenty-fourth edition. Qom: Amirul Mominin Cultural Research Foundation.

Ripka, Jan. (1382). History of Iranian literature. Translated by Abolghasem Siri. Tehran: Sokhn.

Sana'i Ghaznavi, Abu al-Majd Majdod bin Adam. (1380). Diwan Hakim Abul Majd Majdod bin Adam Sanai Ghaznavi. Tehran: Sanai.

Shamisa, Cyrus. (1373). Literary types. Tehran: Ferdous.

Safa, Zabih Allah. (1383). History of Iranian literature. C. 4. Tehran: Ferdous.

Sadrhaj Sidjavadi and others. (1380). Encyclopaedia of Shiism. second edition. Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance.

Sedki, Hossein. (1380). "Jami's Thoughts in Haft Aurang Masnavi". Journal of Faculty of Literature and Human Sciences. 153-119.

Farozanfar, Badi al-Zaman. (1386). History of Iranian literature (after Islam until the end of Timurids). by Inayatullah Majidi, second edition. Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance.

Qudameh bin Jafar. (1385). Criticism of poetry. Translated by Abul Ghasem Sir. second edition. Tehran: Bi‌na.

Kashani, Ezzeddin Mahmoud. (1383). Misbah al-Hadaya and Miftah al-Kafayah. Edited by Efat Karbasi and Mohammad Reza Barzegar Khaleghi. Tehran: Zovar.

Mohammadi-ri Shahri, Mohammad. (1384). The amount of wisdom. Volume 5. Tehran: Dar al-Hadith.

Mahmoudi, Maryam. (2011). "Ethical and educational views of Jami in Haft Aurang Masnavi". Educational literature research paper. forth year. Vol. 14. pp. 235-213.

Musharraf, Maryam. (1389). Essays in Iranian educational literature. Tehran: Scientific.

Miqdadi, Bahram. (1378). Dictionary of terms of literary criticism from Plato to the present day. Tehran: Thought of the day.

Homai, Jalaluddin. (1388). Rhetoric techniques and literary industries. Twenty-ninth edition. Tehran: Homa Publishing.

Yahaghi, Mohammad Jaafar and Abdul Hossein Farzad. (2012). History of Iranian and World Literature (2). 13th edition Tehran: Iran Textbook Publishing Company

Yousefi, Gholamhossein. (1371). Excerpt from Qaboos name. Tehran: Pocket Books Joint Stock Company.