از نظر روانشناسی انسان موجودی اجتماعی است و با ساختن خانه، هستی خود را عینیت می‌بخشد. لذا خانه انسان علاوه بر ابعاد کالبدی و اقلیمی آن، تحت تأثیر مولفه‌های فرهنگی- اجتماعی قرار دارد. هدف این پژوهش بازخوانی تاثیر تغییر سطح تعاملات اجتماعی از دهه 60 تا دهه 80 خورشیدی در معنابخشی به خانه و ایجاد حس تعلق به آن در آثار داریوش مهرجویی، از کارگردان مولف اجتماعی‌ساز است که به بازنمایی زندگی زیسته مردم جامعه می‌پردازد. برای نیل به این منظور سه اثر اجاره‌نشین‌ها، مهمان مامان و طهران تهران که دارای قهرمانان جمعی با نگرش‌هایی متفاوت به خانه هستند، با استفاده از روش نشانه‌شناسی رولان بارت مورد تحلیل قرار گرفته‌اند. و پنج مفهوم رمزگان هرمنوتیکی، معنایی، نمادین، کنشی، ارجاعی در نشانه شناسی فوق در سکانس های منتخبی از فیلم‌های مذکور با تکیه بر استراتژی تایید سه تن از همکاران پژوهشی حوزه جامعه شناسی مورد تحلیل قرار گرفته‌اند. نتایج نشان می‌دهد روابط همسایگی مهمترین عامل ایجاد روح مکان در آثار مورد مطالعه است. ساختار سنتی محله‌ها در مقایسه با ساختارهای مدرن شهری به دلیل نظام فرهنگی- فضایی خود قابلیت‌های بیشتری را برای ظهور و بروز روابط انسانی- عاطفی در میان همسایگان فراهم می‌کند. و در سیر خطی آثار داریوش مهرجویی، هر چه جامعه به سمت مدرن‌تر شدن و تولید مسکن به جای خانه می‌رود که باعث کم‌رنگ شدن روابط اجتماعی میان شهروندان می‌شود بر لزوم بازاندیشی در معماری و شهرسازی معاصر جهت فراهم کردن امکان تعامل سازنده انسان با مکان زندگی و توسعه پایدار شهری از منظر اجتماعی- فرهنگی تاکید می‌شود. تفاصيل المقالة