زمینه و هدف: فرآوری پسماندهای آلی و بازگشت آن‌ها به خاک، کمک شایانی به کشاورزی پایدار می‌نماید. زغال زیستی حاصل از فرآیند گرماکافت پسماندهای آلی است. ویژگی‌های شیمیایی و فیزیکی زغال زیستی به طور معنی‌داری متأثر از ویژگی‌های زیتوده و نیز دمای فرآیند گرماکافت می‌باشد. اطلاع از ویژگی‌های زغال زیستی تولید شده برای استفاده به عنوان یک ماده اصلاحی در خاک ضروری می‌باشد. هدف از این پژوهش تعیین بهترین دما و زیتوده برای تولید زغال زیستی می‌باشد. روش بررسی: به منظور بررسی تأثیر نوع زیتوده و درجه حرارت‌های مختلف فرآیند گرماکافت جهت انتخاب زغال زیستی با بالاترین قابلیت جذب و تبادل یونی، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در آزمایشگاه پژوهشی دانشکده کشاورزی و دانشکده علوم دانشگاه جیرفت در بهار سال 1400 انجام شد. تیمارها شامل پنج نوع زغال زیستی تهیه شده از بقایای گندم، بقایای یونجه، بقایای سیب زمینی، خاک اره و لیف درخت خرما در دماهای 300، 400 و 500 درجه سانتی‌گراد بودند. ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی زغال زیستی‌ها شامل اسیدیته (pH)، شوری (EC)، ظرفیت تبادل کاتیونی (CEC)، چگالی ظاهری، چگالی حقیقی، کربن پایدار، نیتروژن کل، تخلخل، سطح ویژه، عملکرد زغال زیستی و مقدار خاکستر با استفاده از نرم‌افزار آماری SAS (9.1) مورد بررسی قرار گرفت. یافته‌ها: نتایج این تحقیق نشان داد که با افزایش درجه حرارت از 300 به 500 درجه سانتی‌گراد مقدار عملکرد زغال زیستی، ظرفیت تبادل کاتیونی (CEC) و چگالی ظاهری آن کاهش یافت و در مقابل اسیدیته (pH)، شوری (EC)، چگالی ظاهری، چگالی حقیقی، کربن پایدار، نیتروژن کل، تخلخل، سطح ویژه، عملکرد و مقدار خاکستر در زغال زیستی‌های تولید شده افزایش نشان داد. همچنین ویژگی‌های مختلف زغال‌های زیستی به شدت تحت تاثیر ماهیت مواد اولیه نیز قرار دارد. با توجه به نتایج زغال زیستی حاصل از بقایای یونجه در دمای 500 درجه سانتی‌گراد به عنوان بهترین زغال زیستی قابل دسترس توصیه می‌شود. بحث و نتیجه‌گیری: در فرآبند تولید زغال زیستی ماهیت مواد اولیه و نیز درجه حرارت فرآیند گرماکافت نفس بسزایی بر ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی زغال زیستی دارند. با در نظر گرفتن ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی برای تولید انبوه و اقتصادی این ماده، می‌توان به ترتیب اولویت زغال‌های زیستی تولید شده حاصل از بقایای یونجه، خاک اره، لیف خرما، بقایای سیب زمینی و بقایای گندم در دمای 500 درجه سانتی‌گراد را جهت بهبود خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک و در نهایت افزایش راندمان جذب عناصر غذایی از خاک، پیشنهاد کرد. تفاصيل المقالة