درمواجهه‌با محیط، ادراک‌حسی پیش‌درآمدی فطری در ساختن معنا است و یکی از مهمترین عناصر آن پارامترهای اقلیمی به‌شمار می‌آید. معماری سنتی ایران، به‌ویژه معماری بازارها، نوعی معماری تجسمی و حسی است‌که تمامی محرک‌های دستگاه حواس انسان را با فرایند آگاهی از استدلال حسی و شناخت آن‌ها، مخاطب را به‌طور حیرت‌انگیزی تحت‌تأثیر محیط قرار می‌دهد. معمولاً معماری بازارهای تاریخی ایران بادرنظرگرفتن تنظیم‌ شرایطِ اقلیمی محیط، طراحی و ساخته شده‌اند. به‌طورخاص، استفاده‌از طراحی‌های سازگار و نیز به‌کارگیری مصالح بومی دربرابر شاخص‌های اقلیمی محلی می‌تواند به بهبود ادراک‌حسی به‌عنوان عُنصر حیاتی در تعامل انسان با محیط تلقی‌ و یکی از مشخصه‌های بارزِ معماری این مرزوبوم موردتوجه ‌باشد. معماری بازارهای تاریخی ایران، از تاریخ و فرهنگ افراد آن الهام می‌گیرد و اکنون یک نمایشگاه چندبُعدی از این فرهنگ است. هدف پژوهش حاضر، بررسی و واکاوی رابطۀ بین ادراک‌حسی و پارامترهای اقلیمی به‌عنوان تجربۀ انسانی از محیط در معماری بازارهای تاریخی ایران بوده و برآن است‌که ارتباط بین ویژگی‌های محیطی و تجربۀ حسی افراد دراین فضاها را ارزیابی کرده و درک بهتری از تأثیر شرایط اقلیمی مکان بر تجربۀ کاربران در معماری بازارهای تاریخی ایران ارائه دهد. پژوهش حاضر ترکیبی از روش‌های تحقیق کمی و کیفی به‌کار رفته و چارچوب اصلی پژوهش روش توصیفی-تحلیلی می‌باشد. همچنین شیوۀ گردآوری اطلاعات به‌گونۀ مطالعاتی از مستندات مکتوب کتابخانه‌ای و میدانی از روش پرسش‌نامه موردبررسی و تجزیه‌وتحلیل با الگوی ترکیبی “DEMATEL” و “ANP”، و نرم‌افزارهای همچون “SPSS” و “SUPER DECISIONS”، برخوردار است. یافته‌های پژوهشی نشان می‌دهد متغیرهای چون «ایجاد ارتباطات»، «فرم‌ها»، «ایجاد تنوع در تجربۀ مشتریان» و «مسیرهای دسترسی»، از برجسته‌ترین متغیرهای تعامل با تبیینات در معماری بازارهای تاریخی ایران می‌باشد. نتیجۀ نهایی تحقیق نیز پیشنهاد 4متغیر «مسیرهای دسترسی»، «راحتی حرکت»، «فضاهایی تعاملی»، «معماری گردش‌پذیر (ایرانی)»، در ارائۀ متغیرهای «مسیرها و راه‌ها»، با محوریت تعامل با تبیین معماری بازارهای تاریخی ایران به‌سبب اداراک‌حسی و پارامترهای اقلیمی می‌باشد. به‌طوری‌که رابطۀ ادراک‌حسی در معماری بازارهای تاریخی ایران به‌عنوان نتیجه‌ای از تأثیر متقابل و تعامل بین پارامترهای اقلیمی بوده و تجربۀ روان‌شناسی-روان‌شناختی انسانی از محیط را شکل می‌دهد. تفاصيل المقالة