در برنامه‌ریزی منطقه‌ای، نظام شهری مترادف با نحوه توزیع و پراکندگی شهرها در بستر فضای جغرافیایی تعریف شده است شهرها متناسب با موقعیت و توان کشش‌پذیری، یک‌اندازه و یک شکل نیستند و در رابطه با نقش‌های متفاوتی که دارند بر روستاها و مناطق پیرامونی اثر می‌گذارند، گاهی شهرها به گونه‌های متراکم و زمانی به شکل پراکنده توزیع می‌یابند که چنین توزیعی بیشتر متأثر از عوامل فیزیکی و جغرافیایی منطقه است. به همین دلیل مطالعه دقیق عملکرد و نقش شهرها و موقعیت هر یک نسبت به سلسله مراتب شبکه استانی و منطقه‌ای در مطالعات آمایش ضروری است. هدف این تحقیق تحلیل نظام سلسله مراتبی در توسعه ناحیه ای استان آذربایجانشرقی است. روش تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نوع توصیغی تحلیلی می باشد که با روش میدانی و کتابخانه ای بر اساس مدل های تحولات جمعیتی و سلسله مراتبی انجام گرفته است. یافته های تحقیق نشان می دهد در نظام متعادل شهری هر نقطه شهری مجموعه‌ای از خدمات مشخصی را بر اساس موقعیت و نقش خود ارائه می‌دهد و یکسری از خدمات مورد نیاز خود را از نقاط شهری بالادست دریافت می‌کند. در استان آذربایجان شرقی با توجه به بررسی‌های بعمل آمده نظام خدمات‌رسانی و خدمات‌گیری بر اساس سلسله مراتب شبکه شهری استان صورت گرفته است و شهرهای دارای نقش و عملکرد برتر ایفاگر نقش‌های عمده در این نظام هستند. نتایج تحقیق نشان می دهد روند تحولات جمعیت شهری استان با تحولات کل جمعیت حاکی از افزایش بسیار سریع و شتابان شهرنشینی در دهه‌های 55-45 و 65-55 است که به ترتیب نرخ رشد شهرنشینی آنها معادل 58/3 و 12/5 بوده است. در دهه‌های بعدی با اعمال سیاستهای کنترل جمعیت و کاهش موالید و کنترل نسبی مهاجرت-های شهری و روستایی این نرخ به 99/1 درصد در سال 75 و در سال 85 به رقم 57/1 درصد و در نهایت در طبق نتایج سرشماری سال 1400 به 1.72 رسیده است.