تحلیلی بر سیاستهای توسعه منطقه‌ای و تغییرات در ساختار شهری استان آذربایجان شرقی
الموضوعات :
علی تقی پور
1
,
محمدرضا رضایی
2
1 - دانشجوی دکتری گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - نویسنده مسؤل، استادیار گروه جغرافیا و برنمه ریزی شهری، واحد مرودشت، دانشگاه آزاد اسلامی، مرودشت، ایران
الکلمات المفتاحية: توسعه منطقه ای, سیاستگذاری, آذربایجانشرقی,
ملخص المقالة :
در برنامه‌ریزی منطقه‌ای، نظام شهری مترادف با نحوه توزیع و پراکندگی شهرها در بستر فضای جغرافیایی تعریف شده است شهرها متناسب با موقعیت و توان کشش‌پذیری، یک‌اندازه و یک شکل نیستند و در رابطه با نقش‌های متفاوتی که دارند بر روستاها و مناطق پیرامونی اثر می‌گذارند، گاهی شهرها به گونه‌های متراکم و زمانی به شکل پراکنده توزیع می‌یابند که چنین توزیعی بیشتر متأثر از عوامل فیزیکی و جغرافیایی منطقه است. به همین دلیل مطالعه دقیق عملکرد و نقش شهرها و موقعیت هر یک نسبت به سلسله مراتب شبکه استانی و منطقه‌ای در مطالعات آمایش ضروری است. هدف این تحقیق تحلیل نظام سلسله مراتبی در توسعه ناحیه ای استان آذربایجانشرقی است. روش تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نوع توصیغی تحلیلی می باشد که با روش میدانی و کتابخانه ای بر اساس مدل های تحولات جمعیتی و سلسله مراتبی انجام گرفته است. یافته های تحقیق نشان می دهد در نظام متعادل شهری هر نقطه شهری مجموعه‌ای از خدمات مشخصی را بر اساس موقعیت و نقش خود ارائه می‌دهد و یکسری از خدمات مورد نیاز خود را از نقاط شهری بالادست دریافت می‌کند. در استان آذربایجان شرقی با توجه به بررسی‌های بعمل آمده نظام خدمات‌رسانی و خدمات‌گیری بر اساس سلسله مراتب شبکه شهری استان صورت گرفته است و شهرهای دارای نقش و عملکرد برتر ایفاگر نقش‌های عمده در این نظام هستند. نتایج تحقیق نشان می دهد روند تحولات جمعیت شهری استان با تحولات کل جمعیت حاکی از افزایش بسیار سریع و شتابان شهرنشینی در دهه‌های 55-45 و 65-55 است که به ترتیب نرخ رشد شهرنشینی آنها معادل 58/3 و 12/5 بوده است. در دهه‌های بعدی با اعمال سیاستهای کنترل جمعیت و کاهش موالید و کنترل نسبی مهاجرت-های شهری و روستایی این نرخ به 99/1 درصد در سال 75 و در سال 85 به رقم 57/1 درصد و در نهایت در طبق نتایج سرشماری سال 1400 به 1.72 رسیده است.
امینی، م.، شکوهی، م. ا.، خاکپور، ب.، رهنما، م. (1401). تحلیل عوامل کلیدی و پیشران های موثر بر ارتقای جایگاه شهر قائن در توسعه منطقه‌ای. فصلنامه جغرافیا، 20(72)، 95-112. Retrieved from https://www.magiran.com/paper/2437815
انتظاری، ی. (1397). تحلیل تاثیر دانشگاه بر توسعه منطقه‌ای در ایران. فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی، 24(2)، 1-25. Retrieved from https://www.magiran.com/paper/2009232
براتی، ج.، موغاری، ز. ک.، مهرگان، ن. (1397). بررسی محرک های توسعه منطقه‌ای در ایران: رویکرد اقتصادسنجی فضایی. فصلنامه اقتصاد مقداری، 15(1)، 201-224. Retrieved from https://www.magiran.com/paper/1835763
پور، ه. د. (1386). خوشه های صنعتی، یادگیری، نوآوری و توسعه منطقه‌ای. نشریه راهبرد توسعه، 5(2)، 53-. Retrieved from https://www.magiran.com/paper/654282
پور، ی. م.، نایینی، غ. ح. (1402). تبیین نقش ساحل در دگرگونی سازمان فضایی شهرهای ساحلی در بستر تحولات تاریخی (مطالعه موردی: شهر محمودآباد). نشریه مطالعات جغرافیایی نواحی ساحلی، 3(4)، 115-135. Retrieved from https://www.magiran.com/paper/2541809
خدامرادی، ط.، زاده، م. ح. (1400). بررسی ساختار حکمرانی توسعه پایدار مناطق محروم ایران با استفاده از تحلیل شبکه های اجتماعی. فصلنامه سیاستگذاری عمومی، 7(3)، 99-115. Retrieved from https://www.magiran.com/paper/2378060
خیرالدین، ر.، مقدم، ع. ص.، طاهری، ف. (1401). بررسی و تحلیل سازمان فضایی منطقه کلانشهری تهران با استفاده از جریان فضایی جمعیتی. فصلنامه هنرهای زیبا - معماری و شهرسازی، 26(4)، 27-37. Retrieved from https://www.magiran.com/paper/2490301
درستکار، ا.، خیری، ر. و. (1400). واکاوی سازمان فضایی منطقه‌ای و پایداری محیطی در نظام شکل گیری فضا. فصلنامه انسان و محیط زیست، 19(1)، 133-143. Retrieved from https://www.magiran.com/paper/2307951
زاده، م. ب.، پور، ه. د.، مطوف، ش. (1393). بررسی و تحلیل عوامل کلیدی موثر بر توسعه منطقه‌ای با رویکرد آینده نگاری منطقه‌ای، مطالعه موردی: استان آذربایجان غربی، ایران. فصلنامه برنامه ریزی فضایی (جغرافیا)، 4(2)، 79-104. Retrieved from https://www.magiran.com/paper/1329581
زنگانه، ا.، عزیزی، ح.، منصورزاده، ع. م. (1398). تحلیلی بر عوامل ناهمگونی سازمان فضایی منطقه یک کلانشهر تهران. نشریه مطالعات عمران شهری، 2(7)، 74-92. Retrieved from https://www.magiran.com/paper/1974125
زیاری، ک. ا.، محمدی، ع. (1395). تحلیلی از ویژگی های مدیریت توسعه منطقه‌ای در ایران طی دوره های قبل و بعد از انقلاب اسلامی (از 1286 تا 1394). فصلنامه مجلس و راهبرد، 22(84)، 73-. Retrieved from https://www.magiran.com/paper/1490560
سرور، ر.، خلیجی، م. (1402). آسیب‌شناسی برنامه‌های آمایش سرزمین در استان گیلان. مطالعات جغرافیایی نواحی ساحلی، 3(4)، 1-20. doi:10.22124/gscaj.2023.21365.1136
فرد، ا. ع. ز.، کاظمیان، غ. (1401). نقش و کارکرد بازار روز در سازمان یابی فضایی شهرهای شمالی ایران با استفاده از تئوری چیدمان فضا (مطالعه موردی: بازار روز نوشیروانی بابل). نشریه برنامه ریزی و توسعه محیط شهری، 2(7)، 31-52. Retrieved from https://www.magiran.com/paper/2525223
فرد، ح. ا.، منصوری، س. ا. (1400). بازخوانی مولفه های سازنده سازمان فضایی شهر ایرانی پس از اسلام در سفرنامه های قرن نهم تا چهاردهم هجری قمری. مجله منظر، 13(55)، 20-29. Retrieved from https://www.magiran.com/paper/2285504
کایدنژاد، ر.، هادیان، ح. پ.، بلندیان، غ.، پور، ح. ا. د. (1401). آسیب شناسی مدیریت توسعه منطقه‌ای در استان خوزستان. فصلنامه توسعه اجتماعی، 16(3)، 179-201. Retrieved from https://www.magiran.com/paper/2502595
کریمی، آ.، پورطاهری، م.، احمدی، ح. (1396). تحلیل سازمان فضایی و سطح بندی نظام شهری استان کردستان و ارائه الگوی توسعه نظام شهری. فصلنامه مطالعات محیطی هفت حصار، 5(19)، 31-52. Retrieved from https://www.magiran.com/paper/1707632
لطیفی، غ.، فیضی، ق.، باجلال، ر. (1396). بررسی تطبیقی عناصر سازمان فضایی شهر ایرانی در دوره صفویه و قاجاریه. پژوهشنامه خراسان بزرگ، 8(26)، 59-76. Retrieved from https://www.magiran.com/paper/1841860
محمدزاده، ش.، منصوری، س. ا. (1398). ارتباط مجموعه مظفریه با سازمان فضایی شهر تبریز از دوره قراقویونلوها تا دوره قاجار. نشریه باغ نظر، 15(68)، 15-24. Retrieved from https://www.magiran.com/paper/1924211
منصوری، س. ا.، محمدزاده، ش. (1396). تحولات سازمان فضایی شهر تبریز از اوایل اسلام تا دوره قاجار. نشریه باغ نظر، 14(51)، 21-32. Retrieved from https://www.magiran.com/paper/1734390
