زمینه و هدف: گسترش شهری موجب تغییرات زیربنایی در ساختار و کارکرد بوم شناسی سیمای سرزمین و تغییر تدریجی ساختار مکانی و الگوی سیمای سرزمین می شود. با توجه به اهمیت درک اجزای محیط زیست شهری و چگونگی تعاملات بین این اجزا، هدف از این مطالعه تحلیل گرادیانت شهری- روستایی کلان شهر تهران با استفاده از سنجه های سیمای سرزمین برای کمی کردن الگوی سیمای سرزمین می باشد.مواد و روش ها: اطلاعات تحقیق در سال 1398 گردآوری و از ترکیب آنالیز گرادیانت و سنجه های سیمای سرزمین برای کمی سازی الگوی سیمای سرزمین تهران استفاده شد. نقشه های کاربری اراضی با استفاده از تصاویر ماهواره لندست 7 و 8 مربوط به سال های 2008 و 2018 در نرم افزار ENVI 5.3به طبقات انسان ساخت، اراضی باز، پوشش گیاهی و آب طبقه بندی شدند. ترانسکت هایی با ابعاد Km4Km* 4 در چهار جهت اصلی، با عبور از منطقه 12 طراحی و برای محاسبه سنجه های تعداد لکه، تراکم لکه، تراکم لبه، درصد سیمای سرزمین، میانگین مساحت لکه ها و متوسط شاخص شکل در سطح سیمای سرزمین و کلاس از روش پنجره متحرک استفاده شد.یافته ها: از سال 2008 تا سال 2018 توسعه شهری موجب افزایش تراکم لکه ها در سیمای سرزمین شده است. به طوری که در ترانسکت مرکزی پیوستگی سیمای سرزمین کاهش و از هم گسیختگی اجزای ساختاری سیمای سرزمین افزایش یافته است. در سطح سیمای سرزمین تعداد لکه ها و تراکم لبه افزایش و میانگین مساحت لکه ها و متوسط شاخص شکل کاهش یافته است. در سطح کلاس نیز میانگین مساحت لکه های اراضی باز و انسان ساخت افزایش یافته است.بحث و نتیجه گیری: در طول ترانسکت ها علاوه بر تغییرات کاربری ها، شکل و تراکم لکه ها نیز تغییر کرده و روند این تغییرات در طول ترانسکت ها از هم متفاوت است. درصد اراضی انسان ساخت ماتریس غالب در ترانسکت های نزدیک به مرکز تجاری تهران می باشند و مساحت لکه های پوشش گیاهی و آبی از سال 2008 تا 2018 کاهش یافته است. تفاصيل المقالة