در این مقاله با رویکرد تاریخی – تطبیقی به چگونگی نقش‌پذیری توده‌ها و اقشار فرودست در سه رویداد مهم اجتماعی سیاسی ایران در قرن بیستم پرداخته می‌شود. با توجه به گستردگی توده‌ها و فرودستان در جامعه ایران در قرن گذشته و تغییرات مهم در قشربندی اجتماعی ایران به تاثیر و نقش‌پذیری این اقشار در روند تحولات مهم اجتماعی کمتر پرداخته شده است. این پژوهش در صدد است با تکیه بر قشربندی اجتماعی و نقش توده‌ها و فرودستان در سه رویداد انقلاب مشروطه، دوره ملی شدن صنعت نفت و انقلاب اسلامی به تبیین عوامل اصلی موثر در نقش آفرینی این اقشار بپردازد. پرسش اصلی مقاله این است که کدام عوامل در هر سه دوره بر حضور و نقش آفرینی این اقشار اثر داشته و با وجود این زمینه‌ها کدام عوامل به طور خاص و مقطعی توانسته به عنوان محرک، تاثیرپذیری و مشارکت توده ها را در هر رویداد تحت تاثیر قرار دهد. نتایج پژوهش نشان می‌دهد: تبعیت از گروه‌های مسلط در جنبش‌ها، تحریک ایستارهای احساسی و ارزشی با تاثیر عناصر کاریزماتیک، بحران اقتصادی مقطعی به عنوان محرک توده‌ها، بر نقش‌پذیری توده‌ها و فرودستان تاثیر مستقیمی داشته است. تفاصيل المقالة