حروف و برخی ویژگی‌ها و کاربردهای آن‌ها در لهجۀ طَرقی از گویش راجی

الموضوعات :

مژگان اصغری طرقی ¹

1 - دانش آموختۀ دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید بهشتی- مدرّس دانشگاه جامع علمی- کاربردی

تاريخ الإرسال : 16 السبت , ذو القعدة, 1442 تاريخ التأكيد : 26 الجمعة , محرم, 1443 تاريخ الإصدار : 26 الجمعة , محرم, 1443

الکلمات المفتاحية: گویش, حروف, گویش‌شناسی, راجی, طرقی,

ملخص المقالة :

در این پژوهش، حروف به‌عنوان مبحثی درخور توجه در جمله، با تمرکز بر موارد خاص لهجۀ طرقی از گویش راجی بررسی و بدین منظور، جمله‌های متعددی به‌صورت کاملاً تصادفی از کلام گویشوران طرق رود (از توابع شهرستان نطنز در استان اصفهان) برگزیده و حروف در آن‌ها تحلیل شده است. در بخش نخست، برخی مقدمات و در بخش دوم، پیشینۀ پژوهش دربارۀ گویش راجی و لهجۀ طرقی تبیین شده است؛ آن‌گاه به مبحث اصلی پرداخته و ابتدا برخی حروف اضافۀ خاص طرقی معرفی و تشریح شده؛ سپس به جایگاه، ساختار و حذف حروف در جمله‌های طرقی پرداخته شده و درنهایت، جمع بندی مطالب صورت گرفته است. یافته‌های پژوهش حاضر بدین شرح‌اند: استفاده از برخی حروف اضافۀ ساده و مرکّب خاص به‌لحاظ جایگاه، ساختار، کاربرد و ویژگی‌های آن ها در جمله های طرقی و حضورشان در کلام فارسی گویشوران طرقی؛ دسته بندی حروف اضافۀ مورداستفاده در جمله‌های طرقی به‌لحاظ جایگاهشان در جمله (متناسب با متمم) به اقسام پیشین، پسین، پیشین و پسین، و دوجزئی (تفکیک پذیر به‌وسیلۀ متمم)؛ شباهت زیاد حروف ربط طرقی و فارسی به لحاظ نوع و کاربرد، و لغزندگی جایگاهشان در جمله در برخی موارد؛ دسته بندی حروف مورداستفاده در جمله های طرقی ازنظر ساختاری به دو نوع ساده و مرکّب (تفکیک‌پذیر و تفکیک‌ناپذیر)؛ بسامد و تنوع چشمگیر حذف حروف در جمله‌های طرقی در مقایسه با فارسی و انتقال یافتن این فرایند به کلام فارسی گویشوران طرقی؛ حذف شدن رای نشانۀ مفعول در تمام جمله‌های طرقی؛ حذف پربسامد تمام یا بخشی از حروف اضافه؛ شباهت زیاد الگوی حذف حروف ربط در جمله‌های طرقی و فارسی.

المصادر:

1- آقاربیع، ابوالحسن. (1383). گویش راجی هنجن، چاپ اول، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی- گروه نشر آثار.

2- احمدی، امیر و محرابی، حجت.(1389). «واژگان دالّ بر نام اندام‌های بدن در ساختار اصطلاحات گویش راجی: یک تحلیل شناختی»، همایش بین‌المللی گویش‌های مناطق کویری ایران، دانشگاه سمنان، ص 81-101.

3- اسدی مفرّح، طیبه. (مقالۀ در دست انتشار). «هم­تصریفی حالت مطلق و مفعولی در طرقی ازمنظر ساخت­واژۀ توزیعی»، پنجمین همایش بین­المللی زبان­ها و گویش­های ایران (گذشته و حال)- دی­ماه 1399.

4- اسدی مفرّح، طیبه و اصغری طرقی، مژگان. (مقالۀ در دست انتشار). «بررسی ساخت کُنایی در لهجۀ طرقی از گویش راجی از منظر انگارۀ ساخت­واژۀ توزیعی»، فصلنامۀ زبان­پژوهی دانشگاه الزهرا.

5- اسماعیلی، محمد‌مهدی. (1390). گنجینۀ گویش‌های ایرانی استان اصفهان 1: گویش‌های طرقی، طاری، کشه‌ای، طامه‌ای، نطنزی، تکیه‌ای، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.

6- اصغری طرقی، مژگان. (1398). «دستگاه صرف فعل در لهجۀ طرقی از گویش راجی»، فصلنامۀ ادبیات و زبان‌های محلی ایران‌زمین، 5(1)، 28-1.

7- انوشه، مزدک. (1399). صرف در نحو: از کمینه­ گرایی تا صرف توزیعی، چاپ اول، تهران: دانشگاه تهران.

8- حلواچی نشلجی، عباس. (1390). فرهنگ گویش راجی نشلج، چاپ اول، کاشان: همگام با هستی.

9- خراسانی، سعید. (1398). بررسی زبانی، ادبی و محتوایی ضرب‌المثل‌های گویش راجی شهرستان دلیجان، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، استاد راهنما: محسن مؤمن، دانشگاه پیام نور استان مرکزی، مرکز پیام نور دلیجان.

10- خطیب­رهبر، خلیل. (1367). دستور زبان فارسی: کتاب حروف اضافه و ربط (مشتمل بر تعریف و تقسیم و شرح اصطلاحات و معانی و کاربرد حروف)، چاپ اول، تهران: سعدی (سرای اخوان).

11- دهقانیان، عباس. (1386). فرهنگ جامع زبان و گویش نطنز، چاپ اول، تهران: پَرَشکوه.

12- رئیس‌پور، راشین. (1390). بررسی فرایندهای اشتقاق و ترکیب در گویش راجی هنجن، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد زبان‌شناسی، استاد راهنما: فریبا قطره، دانشکدۀ ادبیات، زبان‌های خارجی و تاریخ، دانشگاه الزهرا.

13- صفری، حسین. (1373). واژه‌نامۀ راجی: گویش شهرستان دلیجان، با پیشگفتار و یاوری فریدون جنیدی، چاپ اول، بی‌جا: بی‌نا.

14- طالبی بیدهندی، علی. (1398). زیندا: زندگی در بیدهند نطنز، گویش بیدهندی، چاپ اول، تهران: مؤسسۀ آموزشی- تألیفی ارشدان.

15- مجیدی، محمدرضا. (1354). گویش‌های پیرامون کاشان و محلات، تهران: فرهنگستان زبان ایران.

16- مدرّسی، یحیی. (1384). «پلورالیسم قومی- زبانی و هویت ملی»، نامۀ انسان‌شناسی، 4(7)، 146-129.

17- مدنی، داوود. (1374). توصیف گروه فعلی گویش راجی (گویش دلیجان)، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد زبان‌شناسی همگانی، استاد راهنما: کوروش صفوی، دانشکدۀ ادبیات و زبان‌های خارجی، دانشگاه علامه طباطبایی.

18- ملکی، محمود. (آذر 1393). «بررسی فرایندهای واجی گویش راجی»، مجلۀ زبان‌ها و گویش‌های ایرانی: ویژه‌نامۀ نامۀ فرهنگستان، 3(1)، 156-129.

19- نجفی، زهره. (1390). «کاربرد حروف در یکی از گویش‌های محلی استان اصفهان (گویش نیسیان)»، فصلنامۀ ادبیات و زبان‌های محلی ایران‌زمین، 1(3)، 228-211.