نگاهی به برخی واژه‌های فرارودی در ترجمۀ قرآن موسوم به 704

الموضوعات :

بنفشه السادات صفوی ¹ , عطا محمد رادمنش ² , محبوبه خراسانی ³

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران
2 - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد،ایران
3 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران

تاريخ الإرسال : 03 الأربعاء , ذو القعدة, 1441 تاريخ التأكيد : 08 الجمعة , ذو القعدة, 1442 تاريخ الإصدار : 10 السبت , شوال, 1442

الکلمات المفتاحية: قرآن مترجم 704, برابرهای فارسی, فرارودی,

ملخص المقالة :

اوایل قرن هشتم، قرآنی با گویش فرارودی در حوزۀ ماوراءالنهر (فرارود) کتابت شده است که واژه‌ها و ترکیبات زیبایی از زبان فارسی را در خود دارد. با دقت در این گنج شایگان که به قرآن مترجم 704مشهور است، امتیازات این نسخۀ با ارزش، هر چه بیشتر شناخته شد.کاربرد واژگانی از گویش‌های محلی و منطقه‌ای مردم شرق خراسان، کهنگی زبان ترجمه را در این قرآن نشان می‌دهد و زمان دقیق تألیف آن را به قرن چهارم و پنجم هجری؛ یعنی دوران رشد و تکوین زبان فارسی دری می‌رساند. در این پژوهش، برخی از واژه‌ها و افعال برجستۀ محلی و فرارودی این مجموعه بررسی و به ادب دوستان و قرآن پژوهان معرّفی شده است. آشنایی با این واژه‌ها و دسترسی به گنجینۀ عظیم این برابرها، به ما در پژوهش‌های دستور تاریخی یاری می‌رساند و می‌تواند گره‌گشای برخی متون کهن فارسی شود.

المصادر:

1-  قرآن مجید. ترجمۀ محمد مهدی فولادوند، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

2- بندر ریگی، محمد.(1362). ترجمه منجد الطلاب، چاپ چهارم، تهران: انتشارات اسلامی.

3- خرمشاهی، بهاءالدین.(1376). ترجمه توضیحات و واژه‌نامۀ قرآن کریم، چاپ سوم، تهران: نشر جامی.

4-  دهخدا، علی‌اکبر.(1347). لغت‌نامه، زیر نظر محمد معین، تهران: سیروس.

5- رواقی، علی.(1392). زبان فارسی افغانستانی(دری)، فرهنگستان زبان و ادب فارسی،تهران: نشر آثار، شمارۀ 115.

6- رواقی، علی. (1381). ذیل فرهنگ های فارسی،با همکاری مریم میرشمسی، تهران: هرمس.

7- رواقی ،علی.(1394).«گونه‌شناسی متن‌های فارسی، گونۀ فارسی فرارودی( ماوراء النهری)با نگاهی به کتاب ارشاد»، ضمیمۀ آینۀ میراث، سال سیزدهم، شمارۀ 39، صص 3-154.

8- سادات ناصری، سیدحسن؛ دانش‌پژوه، منوچهر.(1369). هزار سال تفسیر فارسی، تهران: البرز.

9- صفوی، بنفشه السادات و دیگران. (1399).معرفی نسخۀ خطی قرآن مترجم 704، مشهد: فصلنامۀ کتابداری و اطلاع رسانی آستان قدس رضوی، منتشر شده به صورت الکترونیکی  31 خرداد.

10- فکرت، محمد آصف.(1363). فهرست نسخ خطی قرآن‌های مترجم، مشهد: کتابخانۀ مرکزی آستان قدس رضوی.

11- قرآن قدس(کهن‌ترین برگردان قرآن به فارسی از نسخۀ خطی 1089).(1364). پژوهش و تصحیح علی رواقی، تهران: موسسه فرهنگی شهید محمد رواقی.

12- قرآن مترجم 704. (بی‌تا). نسخۀ خطی، مشهد: کتابخانۀ آستان قدس رضوی.

13- نسفی سمرقندی، عمربن محمد. (1362). تفسیر نسفی، به کوشش عزیزالله جوینی، تهران: بنیاد قرآن.

14- یاحقی، جعفر.(1373)، فرهنگ نامۀ قرآن (فرهنگ برابرهای فارسی قرآن  براساس142  نسخه خطی)، مشهد:گروه فرهنگ و ادب بنیاد پژوهش‌های اسلامی، آستان قدس رضوی.