تحلیل ‌ساختاری و معنایی نام‌آواهای زبان گیلکی در مقایسه با زبان فارسی

الموضوعات :

زهرا اعتباری ¹

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران.

تاريخ الإرسال : 20 الثلاثاء , شعبان, 1438 تاريخ التأكيد : 08 السبت , جمادى الثانية, 1439 تاريخ الإصدار : 12 الخميس , ذو الحجة, 1439

الکلمات المفتاحية: گویش, گیلکی, نام‌آوا, دوگان‌سازی,

ملخص المقالة :

نام‌آواها نام‌هایی هستند که بر صدای حیوانات، پرندگان، انسان‌ها و طبیعت دلالت می‌کنند. گفته می‌شود که آواهای این واژه‌ها برابر با صدایی است که برای نام‌گذاری آن‌ به کار رفته‌اند و در واقع ارتباط میان لفظ و معنا در این واژه‌ها طبیعی است. با این حال، میان نام‌آواهای زبان‌های مختلف تفاوت‌هایی دیده می‌شود که گاهی ناشی از تفاوت در نظام زبانی و گاه برگرفته از تفاوت‌های فرهنگی آن‌ها است. در این پژوهش به بررسی نام‌آواهای زبان گیلکی، گویش رشتی، پرداخته‌ایم؛ به طوری که 138 نام‌آوا از دو کتاب واژه‌نامۀ زبانِ گیلکی و مصاحبه با دو گویشور، یک زن و یک مرد حدودِ60 ساله، استخراج شده است و دلالتِ معنایی آن‌ها همراه با معادلِ فارسی، به تفکیک در چهار جدول آورده شده است. پس از بررسی ساختاری، نام‌آواهای گیلکی در سه دستۀ اصلیِ ساده، دوگان‌سازی کامل، دوگان‌سازی ناقص و نیز دو دستۀ فرعی دوبار‌ دوگان‌سازی کامل و دوگان‌سازی گسسته، دسته‌بندی شده‌اند. در نهایت، در مقایسه‌ای ساختاری و معنایی با فارسی، مشخص شده است که از منظرِ ساختاری، میان نام‌آواهای این دو زبان شباهت بسیاری وجود دارد اما از منظر معنایی و کاربردی تفاوت‌هایی دیده می‌شود که در بیشتر موارد، برگرفته از تفاوت‌های فرهنگی و جغرافیایی دو زبان است.

المصادر:

کتاب‌ها

-  انوری، حسن و احمدی گیوی، حسن، (1370)، دستور زبان فارسی، ج2، تهران، فاطمی.

- بخش‌زاد محمودی، جعفر، (1390)، دستور زبان گیلکی: صرف و نحو و آیین نگارش، رشت، گیلکان.

-  سرتیپ‌پور، جهانگیر، (1369)، ویژگی‌های دستوری و فرهنگ واژه‌های گیلکی، رشت، گیلکان.

-  فاضل، نوید، (1392)، دستورِ زبانِ پارسی، تهران، آگه.

- مشکور، محمدجواد، (1339)، دستورنامه در صرف و نحو پارسی، تهران، موسسۀ مطبوعاتی شرق.

-  وحیدیان کامیار، تقی، (1375)، فرهنگ نام‌آواها در زبان فارسی، مشهد، دانشگاه فردوسی. 

پایان‌نامه‌ها

-  ساسلی، عزیز، (1390)، بررسی تطبیقی نام‌آواهای زبان فارسی و کُردی سورانی، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد رشتۀ آموزش زبان فارسی، تهران، دانشگاه پیام‌نور.

مجلات

- استاجی، اعظم، (1380)، «بررسی ساخت‌واژی پسوندی نام‌آوایی «-است» در گویش‌های خراسان»، مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، ش 1و2، صص 289 - 298.

-  امام‌زاده، احمد و مجدم، محمدحسین، (1383)، «بررسی ساختاری و معنایی نام‌آواها و کلمات اتباعی در گویش شوشتری»، مجموعه مقالات نخستین همایش ملی ایران‌شناسی، ج1، بنیاد ایران‌شناسی،صص 95 - 110.

-  حاتمی، حسن، (1380)، «پسوندی نام‌آواساز»، نامۀ فرهنگستان، ش 18، صص 84 -86.

-  داوری اردکانی، نگار و مغانی، حسین، (1394)، «تحلیل نام‌آواهای رایج در گویش دشتستانی: رویکردی ساختاری و معنایی»، زبان‌پژوهی، 15ش،صص 83 - 105.

- مایل هروی، نجیب، (1374)، «پسوندی نام‌آواساز در گونه‌های فارسی خراسانی»، نامۀ فرهنگستان، ش2، صص 68- 73.

-  محمدی، علی و نقشبندی، عبدالستار، (1394)، «تحلیل و بررسی نام‌آواها در زبان کُردی و پژوهشی در مصداق‌های کُردی و فارسی آن»، پژوهش‌های زبان‌شناسی تطبیقی، ش 9، صص 243 - 256.

-  نشاط، محمود، (1356)، «اسم صوت و کاربرد آن در زبان فارسی»، مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، ش97 و 98، صص 283 - 298.

-  نیکوبخت، ناصر، (1383)، «صوت‌آ‌واها و نظریۀ منشأ زبان»، پژوهش‌های ادبی، ش 3، صص 115 - 132.

-  وفایی، عباس‌علی و مستعلی پارسا، غلامرضا و دادرس، مهدی، (1394)، «نگاهی دوباره به پسوند نام‌آواساز /-ast/ در فارسی دری». جستارهای زبانی، ش 23،صص 197 - 241.