ارزیابی کیفیت‌های فضایی در شهرهای جدید با استفاده از مدل فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی AHP نمونه موردی: شهر جدید بهارستان

الموضوعات : آمایش محیط

ایوب ایرانشاهی ¹ ( (کارشناسی ارشد طراحی شهری دانشگاه هنر اصفهان) )
حسن دلاکه ² ( (دانشجوی کارشناسی ارشد طراحی شهری دانشگاه هنر اصفهان) )
حسین ثمره ³ ( (دانشجوی کارشناسی ارشد طراحی شهری دانشگاه هنر اصفهان) )
محسن دادخواه ⁴ ( (کارشناسی ارشد طراحی شهری دانشگاه هنر اصفهان) )

تاريخ الإرسال : 20 الخميس , جمادى الثانية, 1436 تاريخ التأكيد : 11 السبت , جمادى الأولى, 1437 تاريخ الإصدار : 26 الإثنين , شعبان, 1438

الکلمات المفتاحية: شهر جدید, کیفیت‌های فضای شهری, تکنیک AHP, بهارستان,

ملخص المقالة :

در سال‌های اخیر جمعیت کلان‌شهرها و شهرهای بزرگ کشور ایران با نرخ فزاینده‌ای رو به رشد بوده و در پی مهاجرت فزاینده، فشارهای زیادی بر زیرساخت‌های اقتصادی، اجتماعی، طبیعی و اکولوژیک این شهرها وارد شده است. شهرهای جدید با اهدافی همچون کاهش جمعیت کلان‌شهرها، ایجاد اشتغال و غیره به وجود آمده‌اند، اما بی‌توجهی به کیفیت‌های فضای شهری در اثر سرعت ساخت‌وساز و تسریع در سرریز جمعیت کلان‌شهرها سبب به وجود آمدن شهرهای جدید عاری از کیفیت مطلوب زندگی شهری و اجتماعی و حتی در برخی موارد شهرهای خالی از سکنه و بی‌هویت شده‌اند. شهر جدید بهارستان در نزدیکی شهر تاریخی اصفهان و با بهره‌گیری از پتانسیل طبیعی مناسب و کیفیت اکولوژیک مطلوب می‌تواند کمک شایان توجهی به کاهش جمعیت کلان‌شهر اصفهان و کاهش فشارهای اقتصادی و اشتغالی این شهر بنماید. در این پژوهش توصیفی تحلیلی پس از تدقیق تعاریف و مفاهیم کیفیت‌های فضاهای شهری و نحوه ارتباط و تأثیر هرکدام از آن‌ها بر سایر کیفیت‌ها ، اصلی‌ترین کیفیت‌های مؤثر در ایجاد شهرهای جدید بر اساس نظر متخصصین و اساتید و بر مبنای پرسشنامه استخراج‌شده است. سپس با استفاده از روش AHP و با بهره‌گیری از نرم‌افزار Expert Choice به ارزیابی و اندازه‌گیری کیفیت‌های اصلی استخراج‌شده در شهر جدید بهارستان پرداخته‌ایم. نتایج نشان می‌دهد که کیفیت‌های حضور پذیری، کارایی، حس تعلق، خوانایی و سرزندگی به‌عنوان کیفیت‌های اصلی شناخته شدند که تمامی این کیفیت‌ها در شهر بهارستان در سطحی نسبتاً نامناسب و پایین‌تر از حد مطلوب قرار داشته و کیفیت حضورپذیری از سایر کیفیت ها در سطح نامناسب تری قرار داشت.

المصادر:

 

1. احدنژاد، م، زلفی،ع، نوروزی، م. 1392. تحلیلی بر مکان‌یابی اراضی به‌منظور استقرار صنایع با استفاده از روشAHP و VIKOR، نمونه موردی بخش مرکزی منطقه آزاد ارس. فصلنامه جغرافیایی آمایش محیط، شماره 24: 82-63


2. امینی، ا، برومند، م، روح‌افزا، ا. 1392. ارزیابی عوامل مؤثر برافزایش کیفیت فضاهای عمومی در شهرهای جدید، نمونه موردی شهر جدید پرند. فصلنامه جغرافیایی آمایش محیط، شماره 26: 110-89


3. بزی، خ، افراسیابی راد، م. 1388. سنجش و ارزیابی میزان موفقیت و کارایی شهرهای جدید؛ مطالعات موردی شهر جدید صدرا. مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، شماره 2: 134-111


4. بهزادفر، م، رزاقی اصل، س. 1388. سامان نقد کیفی توسعه شهرهای جدید مبتنی بر رویکردهای طراحی شهری. فصلنامه آبادی، شماره 30: 59-50


5. بنتلی، ا. 1392. محیط‌های پاسخده. مصطفی بهزادفر. چاپ نهم. انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران. 58-21


6. پاکزاد، ج. 1382. عناصر و کیفیت‌های یک فضای شهری. فصلنامه آبادی. شماره 38


7. تیبالدز، ف. 1387. شهرسازی شهروندگرا. محمد احمدی‌نژاد. انتشارات خاک. 89-88


8. جوان فروزنده، ع، مطلبی، ق. 1390. مفهوم حس تعلق به مکان و عوامل تشکیل دهنده آن. هویت شهر، شماره 8: 37-27


9. جیکوبز، ج. 1392. مرگ و زندگی شهرهای بزرگ آمریکا. حمیدرضا پارسی و آرزو افلاطونی. چاپ سوم. انتشارات دانشگاه تهران. 199-197

10. رفیعیان، م، مولودی، ج. پورطاهری، م. 1390. سنجش کیفیت‌های محیط شهری در شهرهای جدید، مطالعه مورد شهر جدید هشتگرد. برنامه‌ریزی و آمایش فضایی، شماره 3: 38-19

1. رلف، ا. 1390. مکان و بی‌مکانی. زهیر متکی، محمدرضا نقصان محمدی و کاظم ماندگاری. انتشارات آرمانشهر. 25


2. زارع شاه­آبادی، ا. 1375. جامعه­شناسی شهرهای جدید نقدی بر پدیده­ی شهرهای جدید در ایران. فصلنامه جمعیت، شماره 17


3. سعیدنیا، ا. 1382. کتاب سبز شهرداری (کاربری زمین شهری). انتشارات سازمان شهرداری‌ها. 97-72


4. سیف‌الدینی، ف.1385. فرهنگ واژگان برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای. انتشارات آییژ.11-9


5. شرکت عمران شهر جدید بهارستان، 1372. طرح جامع بهارستان توسط مشاورین نقش جهان پارس.


6. شوای، ف. 1392. شهرسازی: تخیلات و واقعیات. سید محسن حبیبی.چاپ ششم. انتشارات دانشگاه تهران. 126


7. قدسی پور، ح. 1392. فرآیند تحلیلی سلسله‌مراتب (AHP). چاپ چهارم. تهران: انتشارات امیرکبیر.


8. قرخلو، م،  شعبانی فرد، م،  حسینی، ع، احدزاده، ث. 1388. جایگاه شهرهای جدید در توسعه مسکن. مسکن و محیط روستا، شماره 125: 35-18

19. عزت پناه، ب، شگوری، م، مددی، ا. 1392. مدل‌سازی مکان‌یابی پارکینگ‌های طبقاتی با استفاده از روش AHP و شاخص همپوشانی وزنی در محیط GIS، مطالعه موردی منطقه 2 اردبیل. فصلنامه جغرافیایی آمایش محیط، شماره 27: 20-1

20. عزیزی، م. 1389. تراکم و کاربردهای آن در شهرسازی؛ اصول و معیارهای تعیین تراکم. چاپ چهارم. انتشارات وزارت مسکن و شهرسازی. 115

21. کارمونا، م. 1391. مکان عمومی فضاهای شهری، ابعاد گوناگون طراحی شهری. فریبا قرایی، مهشید شکوهی و دیگران. انتشارات دانشگاه هنر. 54

1. گل، ی. 1387. زندگی در فضای میان ساختمان‌ها. شیما شصتی. چاپ اول. انتشارات سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی. 34-16


2. لینچ، ک .1390. تئوری شکل خوب شهر. سید حسین بحرینی. چاپ پنجم. انتشارات دانشگاه تهران. 125-103


3. مرصوصی، ن، بهرامی، ر. 1390. توسعه پایدار شهری. انتشارات دانشگاه پیام نور تهران.


4. مهدیزاده، ج. 1380. به‌سوی شهرسازی دموکراتیک. فصلنامه مدیریت شهری، شماره5: 44


5.  معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری.1390. نتایج سرشماری نفوس و مسکن مرکز آمار ایران.


6. نصیری، ا. 1394. برنامه‌ریزی شهرهای جدید. انتشارات دانشگاه پیام نور.


7. وارثی، ح، علی زاده، ج، صالحی، م. 1390. تحلیل و ارزیابی احساس هویت ساکنین در شهرهای جدید (نمونه موردی شهر جدید فولادشهر). برنامه‌ریزی فضایی، شماره 3: 62-37


8. یاران، ع، محمدی خوش‌بین، ح. 1391. بررسی خودکفایی در شهرهای جدید مقایسه تجربه ایران (شهر جدید هشتگرد) و کره جنوبی. نشریه علمی پژوهشی انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران، شماره 4: 112-99

 

1. Appleyard, D., Gerson, M., Lintell,M. 1982. Livable Streets. University of California Press


2. Kamp, I., Leidelmeijer, K., Marsman, G., Hollander,A. 2003. Urban environmental quality and human well-being towards a conceptual framework and demarcation of concepts; a literature study.Landscape and Urban Planning, 65:5-18

32. Saaty, T. 1980. The Analytic Hierarchy Process: Planning. Priority Setting, Resource Allocation, RWS Publications, USA.173-189