بازتاب ویژگی‌های مکتب رمانتیسم در داستان «سگ ولگرد» صادق هدایت

الموضوعات :

سعید محمدی کیش ¹

1 - دانشجوی دکتری، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران.

تاريخ الإرسال : 06 السبت , ربيع الثاني, 1445 تاريخ التأكيد : 23 الثلاثاء , رمضان, 1445 تاريخ الإصدار : 01 الإثنين , صفر, 1446

الکلمات المفتاحية: رمانتیسم, تخیل, داستان کوتاه, صادق هدایت, سگ ولگرد.,

ملخص المقالة :

مکتب رُمانتیسم، جنبشی هنری، ادبی و فکری در اروپاست که در نیمۀ اول قرن نوزدهم به اوج خود رسید. ویژگی‌های اصلی رمانتیسم، تأکید بر تخیّل، احساس‌گرایی، فردیت، ستایش گذشته، طبیعت گرایی و نقد مدنیّت است. هدف از این مقاله بررسی و تبیین مصادیق مکتب رمانتیسم در داستان کوتاه سگ ولگرد، اثر صادق هدایت است که با روش توصیفی – تحلیلی انجام شده است. پژوهش حاضر در پاسخ به این پرسش شکل می  گیرد که چه ویژگی هایی در این داستان با مؤلفه‌های یادشده در مکتب رمانتیسم همخوانی دارد؟ در اشاره به برخی یافته‌ها می‌توان گفت که پیام مبهم در چشمان پات، نقطۀ عطف داستان در ادراک شهودی نویسندۀ رمانتیک است. پیامی که مبیّن معنی «فردیت» در ژرفای نگاه اوست. همچنان که هراس او از جامعۀ انسانی و عجز و نیاز مفرط او به نوازش با «احساس‌گرایی» رمانتیسم همخوانی دارد. تحول عاطفی «پات» در دویدن‌های بی‌وقفه او برای گریز و گذار از فضای بی‌مهری تا بازایستادن و مرگ نیز بازتاب مولفۀ «احساس گرایی» در داستان است. در واقع دور شدن او از فضای میدان ورامین، شیوۀ گذار احساس از پایبند تحذیر و تعقل است؛ همان گونه که اصل اساسی رمانتیسم ترجیح احساس بر عقل است. ویژگی اصلی داستان، «نقد مدنیّت» است. نویسنده، انسان‌ها را فاقد ادراک رنج‌ها و مظلومیت حیوانات می داند. از نظر هدایت، انسان‌ها نیازی به ابراز احساسات پات نداشتند. این تفسیر از انسان‌های شهری، بیان گر تلاش نویسنده برای تنبه نوع انسان از حق حیات حیوان است.

المصادر:

آلندی، رنه (1378). عشق. ترجمۀ جلال ستاری. تهران: توس.
بالاوندی، شبنم؛ محمدی، سید محتشم؛ براتی، فرهاد (1400). بررسی رمانتیسم انقلابی در آثار علی اشرف درویشیان در دهۀ پنجاه خورشیدی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه سلمان فارسی کازرون، دانشکده ادبیات و علوم انسانی. كازرون. ايران.
باوره، موریس (1373). تخیل رمانتیک. ترجمۀ فرحید شیرازیان. فصلنامۀ فلسفی، ادبی، فرهنگی ارغنون. 1 (2)، 55-78.
برتران بارد، ژان (1359). زندگی و آثار ویکتور هوگو. ترجمۀ‌‌ علی اصغر سیدیعقوبی. تبریز: دانشگاه تبریز.
بهارلو، محمد (1379). عشق و مرگ در آثار هدایت. تهران: قطره.
جعفری جزی، مسعود (1386). سیر رمانتیسم در ایران. تهران: مرکز.
جعفری، مسعود (1388). سیر رمانتیسم در ایران از مشروطه تا نیما. تهران: مرکز.
جنتی عطایی، ابوالقاسم (1357). زندگی و آثار صادق هدایت. تهران: مجید.
حاج سیدجوادی، حسن (1382). بررسی و تحقیق در ادبیات معاصر ایران. تهران: گروه پژوهشگران ایران.
روشنی، شیرین؛ زمردی، حمیرا؛ سیف، عبدالرضا (1397). جلوه‌های مکتب رمانتیسم در رمان‌های سوران سرد، فال خون و شهرزاد و شهریار. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی. دانشگاه تهران. تهران. ايران.
سپانلو، محمدعلی (1374). نویسندگان پیشرو ایــران. تهران: نگاه.
سیدحسینی، رضا (1371). مکتب‌های ادبی. ج. 1. 2. تهران: نگاه.
شریفی ولدانی، غلامحسین؛ چهارمحالی، محمد (1393). بازتاب اسطوره در سگ ولگرد هدایت. فصلنامۀ نثرپژوهی ادب فارسی (ادب و زبان). 17 (36)، 255-233.
صادق‌زاده، محمود؛ عابدینی، سعید (1399). جلوه‌های رمانتیسم، رئالیسم و ناتورالیسم در داستان سرشک، اثر محمد حجازی. نشریۀ مطالعات زبان فارسی (شفای دل). 3 (5)، 129-148.
فورست، لیلیان (1380). رمانتیسم. ترجمۀ مسعود جعفری. تهران: مرکز.
موسوی، سیدکاظم؛ همایون، فاطمه (1388). اگزیستانسیالیسم هدایت و بن‌بست نوستالژی در سگ ولگرد. فصلنامۀ ادب‌پژوهی. 3 (10)، 156-137.
هدایت، صادق (1342). سگ ولگرد. تهران: امیرکبیر.
هدایت، صادق (1379). انسان و حیوان. تهران: چشمه.
هدایت، صادق (1383). مجموعه نوشته های پراکندۀ صادق هدایت. با مقدمۀ حسن قائمیان. تهران: ثالث.
هدایت، صادق (1398). فواید گیاه‌خواری. تهران: گیوا.
یکه فلاح، احمد؛ سمیع‌زاده رضا (1396). مقایسۀ تطبیقی جلوه‌های رمانتیسم در داستان‌های کوتاه هوشنگ گلشیری و جبران خلیل جبران. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره). تهران. ايران.