تبیین بازنمایی مفهوم رنج در اشعار ناصر خسرو و پروین اعتصامی

الموضوعات :

عاطفه اصلانی راجعونی ¹ (دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد خلخال، دانشگاه آزاد اسلامی، خلخال، ایران.)
ثوراله نوروزی داودخانی ² (استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد خلخال، دانشگاه آزاد اسلامی، خلخال، ایران)
خدابخش اسداللهی ³ (استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد خلخال، دانشگاه آزاد اسلامی، خلخال، ایران - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.)
محمد رضا شادمنامن ⁴ (استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد خلخال، دانشگاه آزاد اسلامی، خلخال، ایران.)

تاريخ الإرسال : 13 الخميس , ربيع الثاني, 1443 تاريخ التأكيد : 04 السبت , رجب, 1443 تاريخ الإصدار : 24 السبت , ذو الحجة, 1443

الکلمات المفتاحية: رنج, ناصرخسرو, پروین اعتصامی, ماهیت انسان, عواطف انسانی,

ملخص المقالة :

حالات و عواطف انسانی و عوارض طبیعی و اخلاقی که آدمی را به خود دچار می‌کند از دیرباز در زمینۀ آثار ادبی ظهور و بروز داشته‌اند. مفهوم رنج از دیرباز در هیئت آثار ادبی بازنمایی شده است، اما در ادوار و اعصار گوناگون ماهیت‌های متفاوتی داشته است. رنج جسمانی و مادی امری جدا از رنج اندیشه و هر دوی اینها جدا از تعب و رنج ناشی از فقدان‌های سیاسی و اجتماعی هستند. مقالۀ حاضر با تبیین ماهیت رنج و جایگاه آن در ادبیات قدیم و جدید کوشیده با روش تطبیقی و رویکرد توصیفی-تحلیلی این مضمون را در اشعار ناصرخسرو و پروین اعتصامی بررسی نماید. نتایج بحث نشان می‌دهد که وجه مادی رنج در اندیشۀ ناصر خسرو اندک بوده و جای آن را رنج ناشی از فقدان اندیشه و خرد و رنج‌های معنوی انسان در زمین که ناشی از فاصلۀ او با خداوند است، گرفته است. اعتصامی به این رنج‌ها بی‌اعتنا نیست، اما نگاه خاصی نیز به رنج‌های ناشی از مسائل سیاسی و اجتماعی و همچنین تنهایی انسان در عصر جدید دارد. نقطۀ عطف کار دو شاعر واکاوی رنج و تعب ناشی از بیخردی است و مهمترین تفاوت آنها را می‌توان در همین بعد سیاسی و اجتماعی دید که پروین را متناسب با افق اندیشۀ دوران و گفتمان‌های انتقادی زمانه‌اش از ناصر خسرو متمایز می‌کند.

المصادر:

أشرف علی، دعدور (2002 م). الغربۀ فی الشعر الأندلسی عقب سقوط الخلافۀ. قاهره: دار نهضۀ الشرق.

اعتصامی، پروین (1371). دیوان اشعار. با مقدمه یدالله جلالی پندری. تهران: مروارید.

سرامی، قدمعلی (1375). بث الشکوی. دانشنامۀ جهان اسلام. زیر نظر غلامعلی حداد عادل. تهران: بنیاد دائره المعارف اسلامی.

شمیسا، سیروس (1378). نقد ادبی. تهران: فردوس.

شمیسا، سیروس (1379). سبک شناسی شعر. تهران: مروارید.

طباطبایی، سیدمحمدحسین (1363). المیزان فی تفسیر القرآن. ترجمۀ ناصر مکارم شیرازی. قم: بنیاد علمی و فرهنگی علامه طباطبایی.

فخر رازی، محمد بن عمر (1420). مفاتیح الغیب. بیروت: دار احیاء التراث العربی.

قرائتی، محسن (1398). تفسیر نور. تهران: انتشارات مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن.

گرجی، مصطفی؛ کوپا، فاطمه؛ کهندانی، محمدرضا (1389). مفهوم درد و رنج در نگاه شاعران زن معاصر (با تأکید براشعار فروغ فرخزاد و سیمین بهبهانی). نقد ادبی. 3 (3)، 162-142.

قرآن کریم (1399). ترجمۀ محمدمهدی فولادوند. تهران: پیام عدالت.

ناصرخسرو (1377). دیوان اشعار. به کوشش سید حسن تقی‌زاده. تهران: نگاه.

ناجی، هلال (بی‌تا). الزّهاوی و دیوانه المفقود. قاهره: دارالعرب.

نادری‌نژاد، عفت؛ گرجی، مصطفی (1392). مفهوم «درد و رنج» در اشعار غاده‌السَّمّان و فروغ فرخزاد. فصل‌نامه مطالعات ادبیات تطبیقی. 7 (26)، 185-157.

یداللهی، عباس؛ رضاپور، زینب (1394، اردیبهشت ماه). واکاوی غم غربت در شعر ناصر خسرو قبادیانی و جمیل صدقی زهاوی (پژوهش تطبیقی). اولین همایش ملی حکیم ناصرخسرو قبادیانی. تهران: دانشگاه شهید بهشتی تهران.

Da’dur, A. (2002). West in Andalusian Poetry After the Fall of the Caliphate. Cairo: Dar Nehzat al-Sharq.

Etesami, P. (1992). Poetry Divan. Yadollah Jalali Pendari (Intro.). Tehran: Morvarid.

Fakhruddin Razi, A. (1420). Mafatih al-Ghayb. Beirut: Dar Al-Ahya Al-Tarath Al-Arabi.

Ghobadiani, N. (1988). Poetry Divan. Seyed Hassan Taghizadeh (Effo.). Tehran: Negah.

Gorji, M.; Kopa, F. & Kohandani, M.r. (2010). The concept of pain and suffering in the eyes of contemporary female poets (with emphasis on the poems of Forough Farrokhzad and Simin Behbahani). Literary Criticism. 3 (3), 142-162.

Naderinejad, E. & Georgian, M. (1392). The concept of "pain and suffering" in the poems of Ghada Al-Samman and Forough Farrokhzad. Quarterly Journal of Comparative Literature Studies. 7 (26), 157-185.

Naji, H. (Bita). Al-Zahawi and the Madman of the Missing. Cairo: Dar Al-Arab.

Qaraati, M. (1996). Tafsir Noor. Tehran: Cultural Center Publications Lessons from the Quran.

Serami, Gh. (1996). Beth al-Shokoui. Gholam Ali Haddad Adel (Super.). Tehran: Encyclopedia of the Islamic World.

Shamisa, S. (1999). Literary criticism. Tehran: Ferdows.

Shamisa, S. (2000). Poetry Stylistics. Tehran: Morvarid.

Tabatabai, S. M. (1984). Tafsir Al-Mizan. Qom: Allameh Tabatabai Scientific and Intellectual Foundation .

The Holly Ghoran (2020). Mohammad Mehdi Fooladvand (Trans.). Tehran: Payame Edalat.

Yadollahi, A. & Rezapour, Z. (2016, April). An analysis of the grief of homelessness in the poetry of Nasser Khosrow Ghobadiani and Jamil Sedghi Zahavi (comparative research). The First Conference of Hakim Naser Khosrow Ghobadiani, Tehran: Shahid Beheshti University.