تاثیر درمان ذهن‌آگاهی نوجوان‌محور بر تنظیم رفتاری هیجان، انعطاف‌پذیری شناختی و اضطراب اجتماعی در دختران نوجوان افسرده
الموضوعات :
اسما فولادی
1
,
سیده سمیرا حسینی
2
,
المیرا اعزازی بجنوردی
3
,
فاطمه محمدآبادی
4
,
مریم شکری
5
1 - استادیار، گروه روانشناسی، موسسه آموزش عالی تابران، مشهد، ایران
2 - دانشجوی دکتری تخصصی علوم اعصاب، گروه علوم اعصاب، دانشکده علوم و فناوری‌های نوین پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی شیراز، شیراز، ایران
3 - دانشجوی دکتری مشاوره، گروه مشاوره، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
4 - کارشناس ارشد روانشناسی بالینی، گروه روانشناسی، علوم و تحقیقات تهران (واحد آیت‌الله آملی)، دانشگاه آزاد اسلامی، آمل، ایران
5 - کارشناس ارشد، گروه روانشناسی، واحد علوم و تحقیقات بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران
الکلمات المفتاحية: درمان ذهن‌آگاهی نوجوان‌محور, تنظیم رفتاری هیجان, انعطاف‌پذیری شناختی, اضطراب اجتماعی, دختران نوجوان افسرده.,
ملخص المقالة :
دختران نوجوان افسرده در زندگی با مشکل‌ها و چالش‌های فراوانی به‌ویژه در زمینه تنظیم رفتاری هیجان، انعطاف‌پذیری شناختی و اضطراب اجتماعی مواجه هستند. بنابراین، این مطالعه با هدف تعیین تاثیر درمان ذهن‌آگاهی نوجوان‌محور بر تنظیم رفتاری هیجان، انعطاف‌پذیری شناختی و اضطراب اجتماعی در دختران نوجوان افسرده انجام شد. این مطالعه از نظر هدف، کاربردی و از نظر شیوه اجرا نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری پژوهش همه دختران نوجوان افسرده مراجعه‌کننده به مراکز مشاوره منطقه سه شهر تهران در فصل پاییز سال 1402 بودند. نمونه این مطالعه 30 نفر بودند که با روش نمونه‌گیری هدفمند پس از بررسی ملاک‌های ورود به مطالعه انتخاب و با روش تصادفی ساده با کمک قرعه‌کشی در دو گروه مساوی شامل گروه‌های آزمایش و کنترل جایگزین شدند. گروه آزمایش 10 جلسه 60 دقیقه‌ای به‌صورت گروهی تحت درمان ذهن‌آگاهی نوجوان‌محور قرار گرفت و در این مدت گروه کنترل هیچ مداخله‌ای دریافت نکرد. ابزارهای پژوهش شامل پرسشنامه تنظیم رفتاری هیجان (کرایج و گارنفسکی، 2019)، سیاهه انعطاف‌پذیری شناختی (دنیس و وندر وال، 2010) و مقیاس اضطراب اجتماعی (کانور و همکاران، 2000) بودند. داده‌های حاصل از اجرای ابزارهای فوق در مراحل پیش‌آزمون و پس‌آزمون با روش تحلیل کوواریانس چندمتغیری در نرم‌افزار SPSS-25 تحلیل شدند. یافته‌های این مطالعه حاکی از آن بود که درمان ذهن‌آگاهی نوجوان‌محور باعث افزایش معنادار تنظیم رفتاری هیجان و انعطاف‌پذیری شناختی و کاهش معنادار اضطراب اجتماعی در دختران نوجوان افسرده شد (001/0P<). طبق یافته‌های این مطالعه، برای مداخله جهت بهبود ویژگی‌های روانشناختی دختران نوجوان افسرده می‌توان از روش درمان ذهن‌آگاهی نوجوان‌محور در کنار سایر روش‌های درمانی بهره برد.
باوزین، فاطمه.، سپهوندی، محمدعلی.، و غضنفری، فیروزه. (1397). اثربخشی آموزش مهارت‌های ارتباطی بر خودکارآمدی تحصیلی و ترس اجتماعی در دختران نوجوان افسرده. نشریه روان‌پرستاری، 6(3)، 24-17.
داودی، روژین.، منشئی، غلامرضا.، و گل‌پرور، محسن. (1398). مقایسه اثربخشی ذهن‌آگاهی نوجوان‌محور با درمان شناختی رفتاری و درمان هیجان‌مدار بر تنظیم هیجان نوجوانان دختر دارای علائم بی‌موبایل‌هراسی. نشریه مدیریت ارتقای سلامت، 8(4)، 25-16.
دهقانی، یوسف.، مجدیان، نگین.، افشین، سیدعلی.، و فرازجا، مهدی. (1400). اثربخشی آموزش ذهن‌آگاهی بر برنامه‌ریزی و انعطاف‌پذیری شناختی دانش‌آموزان مبتلا به اختلال یادگیری. فصلنامه روانشناسی تربیتی، 17(60)، 135-111.
شایق بروجنی، بهار.، منشئی، غلامرضا.، و سجادیان، ایلناز. (1398). مقایسه اثربخشی آموزش ذهن‌آگاهی نوجوان‌محور و آموزش تنظیم هیجان بر پرخاشگری و اضطراب نوجوانان دختر مبتلا به اختلال دوقطبی نوع II. مجله دست‌آوردهای روانشناختی، 4(26)، 88-67.
شریف‌پور، شایسته.، منشئی، غلامرضا.، و سجادیان، ایلناز. (1397). بررسی تاثیر آموزش ذهن‌آگاهی نوجوان‌محور بر افسردگی، اضطراب و استرس نوجوانان مبتلا به سرطان در مرحله شیمی درمانی. مجله پزشکی جندی‌شاپور، 17(5)، 557-545.
صلاحی اصفهانی، نوشین.، و ایزدی، راضیه. (1401). اثربخشی درمان ذهن‌آگاهی نوجوان‌محور بر سرگردانی ذهنی و علائم افسردگی. مجله تحقیقات علوم رفتاری، 20(2)، 304-294.
طاهری، علی.، منشئی، غلامرضا.، و عابدی، احمد. (1399). مقایسه اثربخشی آموزش ذهن‌آگاهی نوجوان‌محور با آموزش هیجان‌محور بر عزت‌نفس و مشکلات خواب در نوجوانان داغ‌دیده پسر. فصلنامه علمی پژوهش‌های مشاوره، 19(75)، 63-33.
عدالت، آزاده.، دشت‌بزرگی، زهرا.، و طالب‌زاده شوشتری، مرضیه. (1401). اثربخشی آموزش شفقت بر سرسختی سلامت، شفقت و تنظیم رفتاری هیجان در دیابت نوع 2. نشریه فرهنگ و ارتقای سلامت، 6(3)، 569-562.
محمدی، زهرا.، آتش‌پور، حمید.، و گل‌پرور، محسن. (1401). مقایسه تاثیر درمان پذیرش و تعهد وجودنگر و درمان شفقت‌محور بر معنای زندگی دختران نوجوان افسرده. مجله سلامت جامعه، 16(4)، 37-26.
محمدی سلطان‌آبادی، آرزو.، متقی دستنائی، شکوفه.، و کردی اردکانی، احسان. (1401). اثربخشی آموزش مبتنی بر پذیرش و تعهد با نگرش به منابع اسلامی بر تصمیم‌گیری تکانشی و انعطاف‌پذیری شناختی زنان مصرف‌کننده مواد. فصلنامه اعتیاد پژوهی، 16(63)، 334-309.
مرادی، الهه. (1398). اثربخشی درمان شناختی مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر اضطراب اجتماعی مادران دارای دانش‌آموزان کم‌توان ذهنی. مجله رویش روانشناسی، 8(6)، 8-1.
وجدیان، محمدرضا.، عارفی، مژگان.، و منشئی، غلامرضا. (1399). تاثیر آموزش ذهن‌آگاهی نوجوان‌محور بر تاب‌آوری و تنظیم هیجانی دختران دارای شکست عاطفی. فصلنامه روانشناسی تحلیلی- شناختی، 11(43)، 68-55.
نادری ده‌شیخ، معصومه.، و برنا، محمدرضا. تاثیر آموزش هوش هیجانی بر اضطراب اجتماعی، سازگاری اجتماعی و سلامت روانی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز. مجله روانشناسی اجتماعی، 13(54)، 135-125.
نخعی، علیرضا.، عرب، علی.، و رستمی، مسعود. (1401). اثربخشی آموزش بخشایش و آموزش ذهن‌آگاهی بر انعطاف‌پذیری شناختی در مردان دارای اختلال سوءمصرف مواد. فصلنامه سبک‌زندگی اسلامی با محوریت سلامت، 6(4)، 563-553.
یکانی‌زاد، امیر.، سلیمان‌نژاد، اکبر.، وضعی، مجتبی.، و منظری، مریم. (1402). اثربخشی آموزش گروهی مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT) بر اضطراب اجتماعی و خودتوانمندسازی دانش‌آموزان. نشریه روانشناسی اجتماعی، 11(67)، 109-93.
Carlton, C. N., Sullivan-Toole, H., Strege, M., Ollendick, T. H., & Richey, J. A. (2020). Mindfulness-based interventions for adolescent social anxiety: A unique convergence of factors. Frontiers in Psychology, 11(1783), 1-7.
Cenkner, D. P., Usman, H., & Zalta, A. K. (2023). Differential associations of rumination and cognitive flexibility with guilt and shame following potentially morally injurious events. Journal of Affective Disorders, 325, 135-140.
Connor, K. M., Davidson, J., Churchill, L. E., Sherwood, A., Foa, E., & Weisler, R. H. (2000). Psychometric properties of the social phobia inventory (SPIN): New self–rating scale. British Journal of Psychiatry, 176(4), 379-386.
Dennis JP, Vander Wal JS. (2010). The cognitive flexibility inventory: Instrument development and estimates of reliability and validity. Cognitive Therapy and Research, 34(3), 241-253.
Erdem, E., Efe, Y. S., & Ozbey, H. (2023). A predictor of emotional eating in adolescents: Social anxiety. Archives of Psychiatric Nursing, 43, 71-75.
Giller, F., Muckchel, M., Ziemssen, T., & Beste, C. (2020). A possible role of the norepinephrine system during sequential cognitive flexibility – Evidence from EEG and pupil diameter data. Cortex, 128, 22-34.
Greenberg, A., & DeLos Reyes, A. (2022). When adolescents experience co-occurring social anxiety and ADHD symptoms: Links with social skills when interacting with unfamiliar peer confederates. Behavior Therapy, 53(6), 1109-1121.
Gura-Solomon, M., Yacobi, R. B., Kushnir, T., & Heled, E. (2024). Cognitive flexibility in women who recovered from anorexia nervosa – a model-based approach. Journal of Psychiatric Research, 171, 38-42.
Hache-Labelle, C., Simard, S., Villeneuve, M., Abdel-Baki, A., Lepage, M., Bravo, M. A., & Lecomte, T. (2023). From home practice to virtual reality: The subjective experience of mindfulness-based therapy of people with concomitant social anxiety and psychotic disorder. Journal of Behavioral and Cognitive Therapy, 33(4), 216-226.
He, X. Q., Hu, J. H., Peng, X. Y., Zhao, L., Zhou, D. D., Ma, L. L., & et al. (2024). EEG microstate analysis reveals large-scale brain network alterations in depressed adolescents with suicidal ideation. Journal of Affective Disorders, 346, 57-63.
Kraaij, V. & Garnefski, N. (2019). The behavioral emotion regulation questionnaire: Development, psychometric properties and relationships with emotional problems and the cognitive emotion regulation questionnaire. Personality and Individual Differences, 137(1), 56-61.
Marais, G. A. B., Lantheaume, S., Fiault, R., & Shankland, R. (2020). Mindfulness-based programs improve psychological flexibility, mental health, well-being, and time management in academics. European Journal of Investigation in Health, Psychology and Education, 10(4), 1035-1050.
Perry, N. B., & Dollar, J. M. (2021). Measurement of behavioral emotion regulation strategies in early childhood: The early emotion regulation behavior questionnaire (EERBQ). Children, 8(779), 1-17.
Pickerell, L. E., Pennington, K., Cartledge, C., Miller, K. A., & Curtis, F. (2023). The effectiveness of school-based mindfulness and cognitive behavioural programmes to improve emotional regulation in 7–12-year-olds: A systematic review and meta-analysis. Mindfulness, 14, 1068-1087.
Raj, S., Sachdeva, S. A., Jha, R., Sharad, S., Singh, T., Arya, Y. K., & Verma, S. K. (2019). Effectiveness of mindfulness based cognitive behavior therapy on life satisfaction, and life orientation of adolescents with depression and suicidal ideation. Asian Journal of Psychiatry, 39, 58-62.
Reilly, S. E., & Downer, J. T. (2019). Roles of executive functioning and language in developing low-income preschoolers’ behavior and emotion regulation. Early Childhood Research Quarterly, 49, 229-240.
Rengasamy. M., Marsland, A., McClain, L., Kovats, T., Walko, T., Pan, L., & Price, R. B. (2021). Longitudinal relationships of cytokines, depression and anhedonia in depressed adolescents. Brain, Behavior, and Immunity, 91, 74-80.
Ryu, K., Kim, Y., Kim, J., & Woo, M. (2021). False accusation of online games: Internet gaming can enhance the cognitive flexibility of adolescents. Asian Journal of Sport and Exercise Psychology, 1(2-3), 116-121.
Te Brinke, L. W., Schuiringa, H. D., Menting, A. T. A., Dekovic, M., De Castro, B. O. (2018). A cognitive versus behavioral approach to emotion regulation training for externalizing behavior problems in adolescence: Study protocol of a randomized controlled trial. BMC Psychology, 6(49), 1-12.
Wang, M., Zhang, H., Zhang, X., Zhao, Q., Chen, J., Hu, C., & et al. (2023). Effects of a online brief modified mindfulness-based stress reduction therapy for anxiety among Chinese adults: A randomized clinical trial. Journal of Psychiatric Research, 161, 27-33.
Webb, C. A., Auerbach, R. P., Bondy, E., Stanton, C. H., App;eman, L., & Pizzagalli, D. A. (2021). Reward-related neural predictors and mechanisms of symptom change in cognitive behavioral therapy for depressed adolescent girls. Biological Psychiatry: Cognitive Neuroscience and Neuroimaging, 6(1), 39-49.
Westacott, L. J., Haan, N., Evison, C., Marei, O., Hall, J., Hughes, T. R., & et al. (2021). Dissociable effects of complement C3 and C3aR on survival and morphology of adult born hippocampal neurons, pattern separation, and cognitive flexibility in male mice. Brain, Behavior, and Immunity, 98, 136-150.
Wu. Z., Yu, J., & Xu, C. (2023). Does screen exposure necessarily relate to behavior problems? The buffering roles of emotion regulation and caregiver companionship. Early Childhood Research Quarterly, 63, 424-433.
Zierhut, M., Bergmann, N., Hahne, I., Wohlthan, J., Kraft, J., Braun, A., & et al. (2024). The combination of oxytocin and mindfulness-based group therapy for empathy and negative symptoms in schizophrenia spectrum disorders – A double-blinded, randomized, placebo-controlled pilot study. Journal of Psychiatric Research, 171, 222-229.
