بررسی تطبیقی مبانی تعلق نفقه زوجه در فقه اسلامی و آثار آن در زندگی زناشویی

الموضوعات :

سهیلا رستمی ¹ , وریا حفیدی ² , ابوبکر احمدی ³

1 - استادیار، گروه فقه شافعی، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران.
2 - استادیار، گروه فقه شافعی، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران.
3 - دانشجوی دکترا، گروه فقه شافعی، دانشکده الهیات، دانشگاه تهران، تهران، ایران .

تاريخ الإرسال : 25 الإثنين , ذو القعدة, 1442 تاريخ التأكيد : 09 الثلاثاء , شوال, 1443 تاريخ الإصدار : 29 الإثنين , رجب, 1444

الکلمات المفتاحية: نفقه, تمکین, ازدواج, فقه اسلامی, زوجه, احتباس, مبنا شناسی,

ملخص المقالة :

نظام مالی نفقه از آثار ازدواج و از حقوق ثابت زوجه و جزو مسئولیت‌های زوج در فقه اسلامی است. همه مذاهب اسلامی در خصوص لزوم پرداخت نفقه به زوجه اتفاق‌نظر دارند؛ اما در مبنای ثبوت علت آن هم‌رأیی نیستند و عقد ازدواج، حبس، تمکین، وجوب با عقد و استقرار با تمکین، تمکین و احتباس، دخول زوج بالغ و یا فراخوانده شدن زوج برای دخول البته درصورت حصول شرایط، و پذیرش حق ریاست و سرپرستی زوج بر خانواده را از مبانی و علل تعلق نفقه به زوجه بیان نموده‌اند. مقاله حاضر با روش توصیفی تحلیلی و به شیوه تطبیقی میان مذاهب اسلامی به بررسی دیدگاه‌های مطرح شده از جانب فقها پرداخته است. حاصل استقراء و بررسی دیدگاه‌های فوق، پذیرش نظریه تمکین به‌عنوان مبنای ثبوت نفقه‌ی زوجه است؛ زیرا جامع سایر نظرات و همگام و هماهنگ با مقاصد شریعت، هدف از ازدواج و رسالت کلی بنیاد خانواده است.

المصادر:

• قرآن کریم.


• ابن بزیزه، عبدالعزیز. (1431). روضة المستبین فی شرح کتاب التلقین. بیروت: دار ابن حزم.


• ابن حزم، علی (بی‌تا). المحلی بالآثار. بیروت: دار الفکر.


• ابن رشد، محمد بن احمد. (1425). بدایة المجتهد و نهایة المقتصد. قاهره: دار الحدیث.


• ابن الرفعة، احمد (2009). کفایة النبیه فی شرح التنبیه. بیروت: دار الکتب العلمیة.


• ابن قدامه، عبدالله(1405). المغنی. بیروت: دار الفکر.


• ابن قدامه، موفق الدین(1414). الکافی فی فقه الإمام أحمد. بیروت: دار الکتب العلمیة.


• ابن ماجه، محمد (بی‌تا). سنن ابن ماجه. بیروت: دار إحیاء الکتب العلمیة.


• ابن مفلح، ابراهیم (1418). المبدع فی شرح المقنع. بیروت: دار الکتب العلمیة.


• ابن الملقن، عمر بن علی(1421). عجالة المحتاج إلی توجیه المنهاج. اردن: دار الکتاب.


• ابن منظور، محمد (1414). لسان العرب. بیروت: دار صادر.


• ابن نجیم، زین الدین (بی‌تا). البحر الرائق شرح کنز الدقائق. بیروت: دار الکتاب الإسلامی.


• ابوداود، سلیمان بن الأشعث(بی‌تا). سنن ابی داود. بیروت: المکتبة العصریة..


• اراکی، محمد علی(1377ش). کتاب النکاح. قم: نورنگار.


• افسری، سالم (1395ش). مختصری در قواعد فقه. سنندج: آراس.


• بابرتی، محمد بن محمد(بی‌تا). العنایة شرح الهدایة. بیروت: دار الفکر.


• بحرانی، یوسف (1409). حدائق الناظره فی احکام العتره الطاهره. قم: مؤسسه نشر اسلامی.


• بغوی، حسین بن مسعود (1418). التهذیب فی فقه الإمام الشافعی. بیروت: دار الکتب العلمیة.


• جرجانی، علی بن محمد(1403). التعریفات. بیروت: دار الکتب العلمیه.


• جزیری، عبدالرحمن (1406). الفقه علی المذاهب الأربعة. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.


• جلالی‌زاده، جلال(1387ش). مبادی و اصطلاحات علم فقه. تهران: احسان.


• حلی، محمد بن حسن (1387). إیضاح الفوائد فی شرح إشکالات القواعد. قم: المطبعة العلمیّة.


• حلی(محقق)، جعفربن حسن (1358). شرائع الاسلام. قم: موسسه اسماعیلیان.


• دسوقی، محمد بن احمد (بی‌تا). حاشیة الدسوقی على الشرح الکبیر. بیروت: دار الفکر.


• دمیاطی، عثمان بن محمد (1418). إعانة الطالبین علی حل ألفاظ فتح المعین. بیروت: دار الفکر .


• رجراجی، علی بن سعید (1428). منَاهِجُ التَّحصِیلِ ونتائج لطائف التَّأْوِیل فی شَرحِ المدَوَّنة وحَلِّ مُشکِلاتها. بیروت: دار ابن حزم.


• زبیدی، محمد بن محمد (بی‌تا). تاج العروس من جواهر القاموس. بیروت: دار الهدایة.


• زحیلی، وهبه (بی‌تا). الفقه الإسلامی و ادلته. دمشق: دارالفکر.


• زحیلی، وهبه (1420). الأسرة المسلمة فی العالم المعاصر. دمشق: دار الفکر.


• زرکشی، محمد بن عبدالله،(1413). شرح الزرکشی علی مختصر الخرقی. بیروت: دار العبیکان.


• زیدان، عبدالکریم (1413). المفصل فی احکام المرأه. بیروت: موسسه الرساله.


• زیلعی، عثمان بن علی (1313). تبیین الحقائق شرح کنز الدقائق. قاهره: المطبعة الکبری الأمیریة.


• سید سابق (1397). فقه السنة. بیروت: دار الکتاب العربی.


• شربینی، محمد (1415). مغنی المحتاج الی معرفة معانی ألفاظ المنهاج. بیروت: دار الکتب العلمیة.


• شوکانی، محمد بن علی (بی‌تا). نیل الأوطار شرح منتقی الأخبار. بیروت: دارإحیاء التراث العربی.


• شیرازی، ابراهیم بن علی (بی‌تا). المهذب فی فقه الإمام الشافعی. بیروت: دار الکتب العلمیة.


• صدوق، محمد بن علی(1362ش). الخصال. قم: منشورات جماعة المدرسین.


• طباطبایی، محمد حسین (1393). المیزان فی تفسیر القرآن. بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.


• طوسی، محمد بن الحسن. (بی‌تا). المبسوط فی فقه الإمامیة. بیروت: الشرق الأوسط.


• عاملی جُبَعی(شهید ثانی)، زین الدین بن علی (1413). مسالک الأفهام. قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.


• عینی، محمود بن احمد (1420). البنایة شرح الهدایة. بیروت: دار الکتب العلمیة. 5


• قاضی عبدالوهاب، عبدالوهاب بن علی (1425). التلقین فی فقه المالکی. بیروت: دار الکتب العلمیة.


• قرطبی، أبو عبد الله محمد (بی‌تا). الجامع لأحکام القرآن. ریاض: دار عالم الکتب.


• قلیوبی، احمد سلامه؛ عمیره، احمد البرلسی (1415). حاشیتا قلیوبی و عمیره. بیروت: دار الفکر.


• مازری، محمد بن علی (2008). شرح التلقین. بیروت: دار الغرب الإسلامی.


• ماوردی، علی بن محمد(بی‌تا). الإقناع فی الفقه الشافعی. بیروت: دارالفکر.


• مرغینانی، علی بن ابی بکر (بی‌تا). الهدایة فی شرح بدایة المبتدی. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.


• مسلم، مسلم بن الحجاج (بی‌تا). صحیح مسلم. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.


• مؤمن سبزواری، محمد باقر (بی‌تا). کفایة الأحکام. اصفهان: مدرسه صدر مهدوی.


• نجفی، محمد حسن (1404). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.


• نسائی، احمد بن شعیب (1406). سنن النسائی. حلب: مکتب المطبوعات الإسلامیة.


• نووی، یحیی بن شرف (بی‌تا). المجموع شرح المهذب. بیروت: دار الفکر.


• نووی، یحیی بن شرف (1412). روضة الطالبین و عمدة المفتین. بیروت: المکتب الإسلامی.

The holy Quran

Ibn Baziza, A (2010). Rawdat al-Mustabin fi sharhe ketab al talqen. Beirut: Dar Ibn Hazm.

Ibn Ḥazm, A (No date). Al-Muhalla bi'l Athār. Beirut: al-Fikr.

Ibn Rushd, M (2005). Bidayat al-Mujtahid. Cairo: Dar al-Hadith.

Ibn al-Rofa ', A (2009). Kefayat al nabeh fi sharhe al tanbeh. beirut: dar al-kotob al-alamiya.

Ibn Qudamah, A(1985). Al-Mughni. Beirut: al-Fikr.

Ibn Qudamah, M (1994). Al kafi fi fiqhe al emam ahmad. Beirut: Dar Al-Kotob Al-Alamiya.

ibn Majah, M (No date). Sunan ibn Majah. Beirut: Dar EHYA Al-Kotob Al-Alamiya.

Ibn mofleh, E(1998). Al mobde' fi sharhe al moqne'. Beirut: dar al-kotob al-alamiya.

Ibn al-Mulaqqin, O'(2001). E'jalato almohtaj ela tojehe al menhaj. Jordan: Dar al-Kitab.

Ibn Manzur, M (1994). Lisan Al-Arab. Beirut: Dar Sader

Ibn nojaim, Z (No date). Al bahro al raiq sharhe kanz al daqaiq. Beirut: Dar al-Kitab al-Islami.

Abu Dawud, S (No date). Sunan Abu Dawood. Beirut: al maktabah al a'sreyah.

Araki. M a( 1998). Ketab al nekah. Qom: nor negar.

Afsari, S (2016). Brief in the rules of jurisprudence. Sanandaj: aras.

Babarti, M (No date). Al e'nayah sharhe al hedayah. Beirut: al-Fikr.

Bahrani, y (1989). Hadaeq al nazerah. Qom: Islamic Publishing Institute.

Baghawi, H (1998). Al tahzib fi fegh al emam al shafi'i. beirut: dar al-kotob al-alamiya.

Dasuqi, M ((No date). Hashyah al dasuqi a'la al sharhe al kabeir. beirut: dar alfekr.

 Gorgani, A (1983). al ta'refat. Beirut: Dar Al-Kotob Al-Alamiya.

Jaziri, A (1986). Islamic Jurisprudence According to the Four Sunni Schools. Beirut: Dar Al-Ihyaa Al-Tarath Al-Arabi.

Jlali zadeh, j (2008). Principles and terms of jurisprudence. Tehran: ehsan.

Helli, M (1968). Ezah al favaeid fi sharhe al eshkalat ah qavae'd. qom: al matab' al e'lmeyah.

Helli (al mohaqqeq). J (1940). Sharae' al eslam. Qom: Ismailiyan Institute.

Demyati, o' (1998). Ee'nat al talebin ala halle alfaze fatho al mo'in. Beirut: dar  al-Fikr.

Rajraji, A (2007). Manahej al tahsel va nataej lataef al tavel fi sharhe al modavanah va halli moshkelateha.  Beirut: Dar Ibn Hazm.

Zobaidi, M (No date). Taj al-Arus Min Jawahir al-Qamus. beirut: dar al-hedaya.

Zohaili. W (No date). Al fehgh al eslami va adelatoho. damascus: dar al-fikr.

Zohaili, W (2000).  The Muslim Family in the Contemporary World. . Damascus: Dar al-Fikr

Zarkashi, M (1993). Sarhe al zarkashi a'la al mokhtasare al kharqi. Beirut: dar al-abikan.

Zidane, A (1993). Al mofassal fi ahkam al mara. Beirut: Al-Risalah Institute.

Zylaeei, O' (1896). Tabbing al haqayeq. Cairo:  matbaea Al-Kobra Al-Amireyah.

Sayyid Sābiq,(1977 ). Feqh al sonah. Beirut: Dar Al-Kitab Al-Arabi.

 Sherbini, M (1995). Moghni al mohtaj. Beirut: Dar Al-Kotob Al-Alamiya.

Shawkani, M (No date). Nel al awtar. Beirut: Dar Al-Ihyaa Al-Tarath Al-Arabi

Shirazi, E (No date). al mohazzab fi feghe al emam al shafi'i. Beirut: Dar Al-Kotob Al-Alamiya.

Sadoq, M (1983).  Al khesal. Qom: manshorat jama't al modarresen.

Tabatabai, M (1973). Tafsir al-Mizan. beirut establishment of al-alame publications.

Toosi, M(No date).al mabsot fi al feghe al emameyah. Beirut: Dar Al-Sharq Al-Awsat.

E'ini, M (2000). Al benayah sharhe al hedayah. Beirut: Dar Al-Kotob Al-Alamiya.

Qazi abd al wahhab. A'(2005). Al talqen fi al feghe al maleki.

Qurtubi, a. A' (No date). Al jame' le ahkam al Quran. Riyadh: Dar Alam Al-Kitab.

Qalyobi, A. a'mirah, A (1995). Hasheyata Qalyobi va a'mirah. Beirut: dar  al-Fikr.

Maziri, M (2008). Sharhe al talqen. Beirut: Dar al-Gharb al-Islami.

Mawardi, A (No date). Al eqna' fi al feghe al shafi'i. Beirut: dar  al-Fikr.

Marghinani, A (No date).al hedayah fi sharhe bedayat al mobtadi. beirut: dar al-ihyaa al-tarath al-arabi.

Muslim, M (No date). Sahih Muslim. Beirut: Dar Al-Ihyaa Al-Tarath Al-Arabi.

Momen Sabzevari, M (No date). Kefayat al ahkam. Isfahan: school of sadr mahdavi.

Najafi, M(1984). Jawahir al-kalam fi sharh shara’i‘ al-islam. Beirut: Dar Al-Ihyaa Al-Tarath Al-Arabi.

Nasa'I, A (1986).  Sunan al Nasa'I. Aleppo: maktab Islamic Publications.

Nawawi, Y (No date). Al Majmūʻ sharhe al mohazzab. Beirut: Dar al-Fikr.

Nawawi, Y( 1992). Rawdat Al Talibin Wa Umdat Al Muftin. Beirut: al maktab al Islami.