بررسی مالکیت آب بندان در حقوق ایران
الموضوعات :عباسعلی پورالشریعه 1 , مرتضی شهبازی نیا 2 , مهشید السادات طبائی 3
1 - دانشجوی دکتری گروه حقوق، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2 - دانشیار گروه حقوق، دانشگاه تربیت مدرس تهران، تهران، ایران.
3 - استادیار گروه حقوق، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
الکلمات المفتاحية: آب بندان, قانون آب, مالکیت, وزارت نیرو, شرکت آب منطقه ای,
ملخص المقالة :
مالکیت آب بندان یکی از موضوعات مهم حقوق آب کشور است که در قوانین موضوعه دارای حکم روشنی نیست. از آن جایی که این تأسیس آبی کهن به تعداد چشمگیر اما پراکنده در موقعیت های مکانی مختلف قرار دارد از اینرو اشخاص متعددی مدعی مالکیت آن می باشند. تبیین مالکیت آب بندان یکی از دغدغه های مهم ذینفعان، قضات، وکلا و مدیران است و بررسی ادعای مالکیت اشخاص بر مبنای سوابق تقنینی و ارائه پاسخ حقوقی مستدل، مستند و کارآ، از جمله نیاز های جامعه حقوقی و دست اندکاران بوده لذا در این مقاله کوشش شد تا به این مهم پرداخته و پاسخی مستدل و کاربردی ارائه گردد بنابراین با تجزیه و تحلیل مبانی استدلالی و استنادی اشخاص مدعی مالکیت و همچنین بررسی سابقه تقنینی و ملاحظه ی تبادر ذهنی آب با اداره آبیاری و قاعده ظرف و مظروف و این که عمل به وظایف قانونی مربوط به مظروف (آب) بدون تصور حق اعمال مدیریت بر عرصه آب بندان به عنوان ظرف مقدور نیست و این که آب بندان ها جزء آن دسته از اموالی هستند که مورد استفاده عموم اند، مستنبط از موازین فقهی و ماده 25 قانون مدنی و همچنین ملاحظه آخرین اراده مقنن در بند ج ماده 142 قانون برنامه چهارم توسعه و این که قانوناً وزارت نیرو متولی آب کشور است، نتیجه گیری نموده ایم مادامی که آب بندان ها به عنوان ذخیره گاه مهم آب در کشور مورد استفاده عموم قرار دارند تولیت آن با رعایت حقوق مکتسبه ی اشخاص به عهده وزارت نیروست.
- آزموده،علی، (1387). بررسی نقش آب بندان ها به عنوان راهکاری برای مقابله با خشکسالی در شمال کشور، کنفرانس بین المللی بحران آب، دانشگاه زابل، دوره 1.
- باقری، علی، (1387). مدیریت آب بندان و نقش اب بندان در ذخیره سازی و تأمین آب مورد نیاز اراضی کشاورزی شمال کشور، دومین همایش ملی مدیریت شبکه های آبیاری و زهکشی.
- بشیری،عباس و دیگران، (1392). نظام حاکم بر حقوق کاربردی آب، تهران، انتشارات جاودانه، جنگل.
- جعفری،عباس، (1372). فرهنگ بزرگ گیتاشناسی (اصطلاحات جغرافیایی)، تهران، سازمان گیتاشناسی، چاپ دوم.
- درویشی عباس آبادی، سجاد، (1391). بررسی مبانی و روش های تهدید مالکیت خصوصی در تعارض با مالکیت عمومی (پایان نامه).
- ذوالفقاری،یوسف، (1385). مالکیت آب و حریم منابع آب، تهران، (1385). ( پایان نامه و گزارش).
- ذوالفقاری، یوسف، (1390). حقوق آب، (1390). مجمع علمی و فرهنگی مجد.
- رشیدی، حمید، (1382). دایرة المعارف حقوق نیرو، نشر دادگستر.
- رشیدی، حمید، (1387). فرهنگ اصطلاحات حقوقی آب و برق، نشر دادگستر.
- شهبازی نیا، مرتضی، پورالشریعه، عباسعلی، (1400). مالکیت مجاری و مخازن آبی در حقوق ایران، رساله دکتری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، (1345 ه،ق). المبسوط فی فقه الامیه، تهران، مکتب المرتضویه الحیاء الآثار الجعفریه، چاپ سوم، ج 3.
- علامه حلی، جمال الدین حسن بن یوسف بن علی بن مطهر، (1414ه،ق). تذکرۀ الفقهاء، قم، مؤسسه آل بیت لاحیاء التراث، چاپ دوم.
- عاملی، حر، شهید ثانی، زین الدین بن علی، (1410 ه،ق). الروضه البیهۀ فی شرح المعة الدمشقیه، قم، کتابفروشی داوری، ج 2.
- قوه قضاییه، روزنامه رسمی کشور، (1390). مجموعه قوانین و مقررات سال (1389). روزنامه رسمی کشور، چاپ اول.
- کاتوزیان، ناصر، (1387). اموال و مالکیت، بنیاد حقوقی میزان.
- محقق کرکی، علی بن الحسین بن عبدالعالی، (1408ه،ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم، مؤسسه ال بیت الاحیاء التراث ، چاپ اول، ج7.
- حمیدی فرح آبادی، زهرا؛ فلاح، اکبر(1403). واکاوی فقهی سلب مالکیت های خصوصی در جامعه. مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بابل، دوره بیست و یکم، شماره 78، ص 185- 166.
- مکارم، ناصر، (1396). قران حکیم، انتشارات افلاکیان.
- منصوری، جهانگیر، (1393). قانون مدنی، نشر دیدار.
- موسوی الخمینی، روح الله، (1403ه،ق). تحریر الوسیله، تهران، انتشارات مکتب الاعتماد، چاپ اول، ج2.
- موسوی خمینی، روح الله، (1378). تحریرالوسیله، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ج 3.
_ میرزایی، علیرضا، (1393). قوانین و مقررات اراضی در نظم حقوقی کنونی، تهران، انتشارات بهنامی، دوره 2 جلدی.
_ نجفی، شیخ محمد حسین، (1404 ه،ق). جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ دوم، ج38.
_ وزارت نیرو، (1373). مجموعه قوانین، تصویب نامه ها و آیین نامه های آب و برق از ابتدای دوره قانونگذاری لغایت (1372). دفتر حقوقی وزارت نیرو، ج1.
