الگو وارگی عامل فرگشت در معماری ایران دوران اسلامی «نمونه موردی مجموعه های مذهبی قرن 8-9ه.ق. شهر تبریز»
الموضوعات : دو فصلنامه فضای زیست
میر محمد جواد پورهادی حسینی
1
,
لیدا بلیلا ن اصل
2
,
سحر طوفان
3
,
محمد رضا پاکدل فرد
4
1 - گروه هنر و معماری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران
2 - گروه هنر و معماری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران
3 - گروه معماری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران
4 - گروه هنر و معماری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز
الکلمات المفتاحية: زبان الگو, تداوم, دارالسلطنه تبریز, فرگشت معماری,
ملخص المقالة :
برای تعریف یک معماری اثرگذار مهمترین موضوع کیفیت فضا می باشد که از استمرار الگوها و عناصر در مکان حاصل می شود. هنرمندان و صاحب نظران این سرزمین بر خلاف مظاهر گوناگون اقلیمی و تنوع قومی و به رغم تفاوت های صوری شان در زبان گفتاری توانسته اند بواسطه هنر، حقیقتی واحدرا با عنوان معماری نشان دهندکه این محصول نتیجه زبان الگو می باشد. مفاهیم و شاخصه های معماری می توانند بواسطه الگوها، فرم های بی نهایت ایجاد کنند که دارای کیفیت می باشند. با فرض اینکه مفاهیم وشاخصه های این معماری تحت تاثیراندیشه شکل یافته اند، اندیشه ای که به عنوان زبان الگو از ابتدا در تهرنگ معماری این سرزمین دیده می شود و بعنوان مهمترین اصل وحدت دهنده معماری ایران در دوران اسلامی است. یکی از بناهایی که پس از حضور اسلام اهمیت ویژه ای پیدا کرده است مساجد می باشند که بعنوان قلب تپنده و تأثیر گذار بین سایر عناصر شهری ایفای نقش کرده است. در این پژوهش با تبیین مفاهیم، اصول و نظریه های مستخرج از اندیشه صاحب نظران داخلی بر مبنای پژوهش تاریخی - تفسیری و راهبرد توصیفی- تحلیلی و همچنین تحلیل نمونه های موردی به تبیین زبان الگوی معماری پرداخته شده است. ابتدا با بررسی ومعرفی زبان الگو و تدوین جدول نظری صاحب نظران، زبان الگوی معماری را مستخرج و بر این اساس به بررسی مجموعه های قرن 8 الی 9 ه.ق شهر تبریز که بعنوان مرکز حکومتی، سیاسی، وتجاری عصر بوده، پرداخته شده است. نتایج حاصل طبق پیش فرض و تحلیل نمونه های در دسترس نشان می دهد که معماری ایرانی در دوران حضور اسلام بر اساس الگوهای عملکردی و انتزاعی شکل گرفته است و الگووارگی، به عنوان مهمترین اصل تداوم و تکامل(فرگشت) درمعماری این سرزمین وجود داشته است. نهایتاً می توان گفت معماری ایرانی در دوران اسلامی، معماری بر مبنای الگو وارگی می باشد نه سبک گرا.
1) ابوالقاسمی، لطیف.(1374). معماری ایران در سخن از چهار نسل از معماران صاحب نظر. آبادی، 19(5)،45-4.
2) اردلان، نادر. (1374). معماری ایران در سخن از چهار نسل از معماران صاحب نظر. آبادی، 19(5)، 45-4.
3) اسمعیلی سنگری، حسین، ایلائی، وحید.(1393). بازخوانی اسناد کتیبه ای غیرمنقول در میراث جهانی مجموعه بازارتاریخی تبریز. فصلنامه پژوهش های معماری اسلامی،4(2)، 107-132.
4) اکبری، علی.(1392). زبان مشترک بیان ادبی و بیان معماری. کتاب ماه هنر، 185، 93-86.
5) الكساندر، كريستوفر. (1381). معماري و راز جاودانگي. ترجمه: مهرداد قيومي بيدهندي. تهران: انتشارات دانشگاه شهيد بهشتي. (1979).
6) اوبن، اوژن. (1362). ایران امروز1907-1906. ترجمه: علی اصغر سعیدی. تهران: انتشارات زوار.(1907).
7) بارتلد، ویلهم. (1377). جغرافیای تاریخی ایران. ترجمه: همایون صنعتی زاده. تهران: مجموعه انتشارات ادبی و تاریخی موقفات دکتر محمود افشار یزدی.(1869).
8) بلیلان، لیدا، حسن پور لمر، سعید.(1398). الگوهای هندسی و تناسبات طلایی، زبان مشترک معماری و هنر در روستای تاریخی ابیانه. نشریه معماری اقلیم گرم و خشک، 9(7)، 68-45.
9) بهنود، الناز، بلیلان، لیدا، ستارزاده، داریوش.(1399). تجلّی کهن الگوهای یونگ در ساختار معماریِ مجموعه آرامگاهی عارف چَلَبی اوغلو. فصلنامه پژوهش های معماری اسلامی، 4(8)، 166-145.
10) پاکزاد،جهانشاه. (1390). تاريخ شهر و شهرنشيني در ايران(ازآغاز تا سلسله قاجار). تهران: انتشارات آرمانشهر.
11) پیرنیا، محمدکریم. (1374). معماری ایران در سخن از چهار نسل از معماران صاحب نظر. آبادی، 19(5)، 45-4.
12) تبریزی نور، نسیم، فلامکی، محمد منصور، بهاری اویلق، مهدی.(1395). جستاری به تعاملات فضا، فرهنگ و هویت ایرانی در تقابل با مفاهیم بنیادی معماری ایرانی. فصلنامه شباک، 4و5(11،12)، 119-123.
13) توسلی، محمد. (1374). معماری ایران در سخن از چهار نسل از معماران صاحب نظر. آبادی، 19(5)، 45-4.
14) حائری، محمد رضا.(1374). معماری ایران در سخن از چهار نسل از معماران صاحب نظر. آبادی، 19(5)، 45-4.
15) حبیبی، سید محسن. (1382). چگونگی الگو پذیری و تجدید سازمان استخوان بندی محله. نشریه هنر های زیبا، 13(13)، 39-32.
16) حجت، مهدی.(1374). معماری ایران در سخن از چهار نسل از معماران صاحب نظر. آبادی، 19(5)، 45-4.
17) خانلو، منصور. (1366). تبریز قدیم «سرگذشت تبریز از قدیم ترین ایام تا کنون».جلد دوم، تبریز: انتشارات تلاش.
18) دانش دوست، یعقوب.(1374). معماری ایران در سخن از چهار نسل از معماران صاحب نظر. آبادی، 19(5)، 45-4.
19) دیبا، داراب. (1378). الهام و برداشت از مفاهیم بنیادی معماری ایران. فصلنامه معماری و فرهنگ، 1(1)، 109-97.
20) دیباجی، سید محمد علی. ناسخیان، علی اکبر. (1400). بازتقریر فرگشت در پرتو وحدت طبیعت و حقیقت انواع در فلسفه ی اشراق. دوفصلنامه فلسفه تحلیلی، 39(18)، 97-65.
21) سلطانزاده، حسین. (1374). معماری ایران در سخن از چهار نسل از معماران صاحب نظر. آبادی، 19(5)، 45-4. 22) سلطانی، مهرداد، منصوری، سید امیر، فرزین، احمد علی. (1391). تطبیق نقش الگو و مفاهیم مبتنی بر تجربه در فضای معماری. باغ نظر، 21(9)، 14- 3.
23) سرابی، مینا، بلیلان، لیدا، آجرلو، بهرام. (1399). بازآفرینی ساختار معماری مسجد حسن پادشاه در تبریز(براساس منابع تاریخی و بقایای معماری موجود). هنرهای زیبا : معمار و شهرسازی، 1(25)، 104-91.
24) شیخ زین الدین، حسین. (1374). معماری ایران در سخن از چهار نسل از معماران صاحب نظر. آبادی، 19(5)، 45-4.
25) صارمی، علی اکبر. (1374). معماری ایران در سخن از چهار نسل از معماران صاحب نظر. آبادی، 19(5)، 45-4.
26) صباغچی، یحیی، احمدی، علی اصغر. (1400). تکوین صدرایی و فرگشت نئوداروینیستی بررسی تطبیقی پیدایش انسان در دو نظریه. دو فصلنامه فلسفه و کلام، 2(52)، 165-143.
27) عسگری، محسن، بهزادفر، مصطفی.(1395). به سوی یک معماری الگو شناسانه در معماری و شهرسازی. فصلنامه روش شناسی علوم انسانی، 89(22) ، 228-195.
28) عمرانی، بهروز، امینیان، محمد.(1386). گمانه زنی در میدان صاحب آباد و مسجد حسن پادشاه. مجله علمی و پژوهشی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان،50(2) ،118-91.
29) کسروی،احمد.(1385). شهریاران گمنام. تهران: انتشارات نگاه.
30) ماهوش، مریم.(1385). بیان معماری، بروز حقیقت معماری در اثر. هنر های زیبا، 28(28)، 48-45.
31) محمود قزوینی، زکریابن محمدبن. (1373). آثارالبلاد و اخبار العباد.ترجمه: جهانگیر میرزا قاجار. تهران: انتشارات امیر کبیر،(1283).
32) محمودی نژاد، هادی، انصاری، مجتبی،پورجعفر،محمدرضا، تقوایی، علی اکبر.(1385). ساختار زبان الگو در طراحی شهری و معماری جستاری در ساختار زبان الگو در ادبیات شهرسازی و معماری سنتی. نشریه مسکن محیط روستا، 115(25)، 33-18.
33) مهاجری، ناهید، قمی، شیوا(1387). رویکرد تحلیلی بر نظریه های طراحی کریستوفر الکساندر( از یادداشت هایی بر ترکیب فرم و زبان الگو تا مفاهیم جدیدی از نظر پیچیدگی). هویت شهر2(2)،56-45.
34) میرفندرسکی، محمد امین. معماری ایران در سخن از چهار نسل از معماران صاحب نظر. آبادی، 19(5)، 45-4.
35) میر میران، سید هادی.(1374). معماری ایران در سخن از چهار نسل از معماران صاحب نظر. آبادی، 19(5)، 45-4.
36) نوربرگ شولتز، كريستين.(1381). معماري: حضور، زبان و مكان. ترجمه: عليرضا سيد احمديان. تهران: انتشارات موسسه معمار.(2000).
37) وهرام، مجید.(1349). جغرافیای تاریخی و آثار باستانی تبریز. نشریه بررسی های تاریخی، 28(6)، 230-190.
38) Darwin, Charles. (2006). On the Origin of Species: By Means of Natural Selection, Dover Publications, Dover Giant Thrift E edition,
39) DeSalle, Robert & Yudell, Michael. (2020). Welcome to the genome: a user’s guide to the genetic past, present, and future, India, John Wiley & Sons,
40) Giyasi, Ja’far Ali oghli. (1991). The Architectural Monuments of Nizami Period. Baku Azerbaijan National Academy of Sciences
. 41) Lowry, David Bryant, Gould, Billie A. (2016). Speciation Continuum; Encyclopedia of Evolutionary Biology. Edited by Richard M.Kliman, Academic Press, Elsevier, p.159.
