فرهنگ اسلامی و نهادهای آموزشی در عصر سلجوقیان

الموضوعات :

غلامرضا منتظری ¹ (استادیار فرهنگ و تمدن اسلامی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان)

تاريخ الإرسال : 16 الأحد , ربيع الأول, 1437 تاريخ التأكيد : 16 الأحد , ربيع الأول, 1437 تاريخ الإصدار : 05 الثلاثاء , محرم, 1431

الکلمات المفتاحية: مدارس, سلجوقیان, فرهنگ اسلامی, نهادهای آموزشی, نظامیه,

ملخص المقالة :

با پایمردی و همت طغرل بیک (465-455 هـ) بنیاد امپراطوری عظیمی نهاده می شود و در ادامه، اخلاف او، آلپ ارسلان (566-495 هـ. ق) و ملکشاه سلجوقی (485-465 هـ. ق) با بهره مندی از تجارب وزیر نامدار و باتدبیر خویش خواجه نظام الملک طوسی، آرامش و امنیت را بر قلمرو سیاسی و اجتماعی خود حکمفرما نموده و قدرت و عظمت امپراطوری را به اوج خود رسانیدند. روحیه دانش دوستی زمامداران و علاقمندی آنان به احداث بناهای عام المنفعه، مساجد، رباط ها، کتابخانه ها، منازل علمی، بیمارستان ها، مکتب خانه ها، حسن تدبیر و کارآمدی وزیران با فرهنگ ایرانی، به ویژه خواجه نظام الملک ( م 485 هـ )، فصل نوینی را در تاریخ فرهنگ اسلامی، به ویژه شکل گیری مراکز و مدارس علمی فراهم آورد که این عصر را از ادوار پیشین متمایز نمود و به دوره نهضت تأسیس مدارس اشتهار یافت. نهضتی که از بغداد با تأسیس اولین مدرسه نظامیه (459 هـ) آغاز شد و دیری نپایید که آثار و برکات آن قلمرو سیاسی و اجتماعی خلافت عباسیان و شرق اسلامی را دربرگرفت و در جریان تبادل فرهنگی به الگو و سرمشقی برای مراکز علمی و دانشگاهی های کهن اروپا مبدل گشت. علاوه بر مدارس، دیگر نهادهای آموزشی نظیر: مساجد، کتابخانه ها، منازل علما، بیمارستان ها، مکتب ها نیز نقش موثری را در فرهنگ اسلامی و بسط و گسترش علوم و فنون و تربیت عالمان و فرزانگان داشته اند که در این مقاله به معرفی اجمالی این نهادها و چهره های برجسته فرهنگی این عصر مبادرت گردیده است.