بازنمود برخی از انگاره‌های اشخاص در ساقی‌نامة ظهوری وسعادت‌نامة استرآبادی بر اساس نظریة یونگ
الموضوعات :
زینب نوروزعلی
1
,
احمد خیالی خطیبی
2
,
علی اصغر حلبی
3
1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشکده زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، ایران
3 - گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، ایران
الکلمات المفتاحية: خود‌آگاه و ناخودآگاه, انگاره‌های کهن‌الگویی, ادبیات تطبیقی, اشخاص کهن‌الگویی,
ملخص المقالة :
یکی از نظریه‌هایی که در عصر حاضر در مضامین ادبی مورد کشف و بررسی قرار می‌گیرد نظریة کهن‌الگویی یونگ است. کهن‌الگوها، گنجینه‌ای از روان و اندیشة جمعی هستند که در هرکجا و هر زمان، فارغ از سنّت پدید می‌آیند و به‌دلیل فراوان بودن تجربیات انسانی نمی‌توان تعداد کهن‌الگوها را مشخص کرد. یونگ این مفاهیم را اجزای ساختاری موروثی روان بشر دانسته و حرکت از من به‌سوی خود را مستلزم انکشاف لایه‌های مختلف ناخودآگاه فرد می‌داند. یکی از مباحث مهم انگاره‌های کهن‌الگویی اشخاص هستند که در ساقی‌نامة‌ظهوری ترشیزی و سعادت‌نامةاسترآبادی بسیار دیده می‌شود اما به دلیل ناشناخته بودن این دو اثر پژوهش‌های کافی در مورد آنها صورت نگرفته و بسیاری از زوایای ارزشمند آنها پنهان مانده است. در این جستار می‌خواهیم با بررسی این مولفه در آثار مذکور، به تفسیر ابیات آنها کمک نموده و به این سوالات پاسخ دهیم که ظهوری و استرآبادی چه شناختی نسبت به انگارة اشخاص کهن‌الگویی دارند و بسامد هر یک از انگاره‌ها در ساقی‌نامه و سعادت‌نامه چگونه است. به‌نظر می‌رسد با وجود عدم شناخت دانش کهن‌الگویی به معنای نوین، ظهوری و استرآبادی شناخت عمیق و دقیقی از انگاره‌های کهن‌الگویی داشته و آنها را با استفاده از عنصر خیال در آثار خود به‌طور ویژه‌ای به‌کار برده‌اند. همچنین در این دو اثر انگاره‌های اشخاص مذهبی- ملی بر سایر انواع برتری داشته و انگارة جوینده فقط مختص شاعر است که جست‌وجو کرده و در نهایت به عرفان رسیده است. نتیجة مطرح شده به روش کتاب‌خانه‌ای به شیوة تحلیلی- توصیفی در نتیجه بیان شده است.
منابع
- استرآبادی، ملانظام، 1391، دیوان اشعار نظام‌الدین اسـترآبادی، تحقیق و تصحیح ابراهیمی، شایسته؛ بیک‌وردی‌لو، مرضیه، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، تهران
- -----، ----، کتابت سدة 12، دستور معما، دانشکدة الهیات، ش 1/55، دانشگاه تهران، تهران
- -----، ----، دیوان اشعار نظام‌الدین اسـترآبادی، نسخة خطی شمارة ٢٥١٤/١کتابخانۀ ملی
- پراپ، ولادیمیر، 1386، ریخت‌شناسی قصه‌های پریان، ترجمة فریدون بدره‌ای، توس، تهران
- پیرسون، کارول، 1391، زندگی برازندة من، ترجمة کاوه نیری، چاپ ششم، بنیاد فرهنگ زندگی، تهران
- رزمجو، حسین، 1381، قلمرو ادبیات حماسی ایران، جلد اول، پژوهشگاه علوم انسانی‌ومطالعات فرهنگی، تهران
- ساجدی، طهمورث، 1387، از ادبیات تطبیقی تا نقد ادبی، امیرکبیر، تهران
- سخنور، جلال، 1379، نقدادبی معاصر، رهنما، تهران
- سرلو، خوان ادوارد، 1388، فرهنگ نمادها، ترجمة مهرانگیز اوحدی، دستان، تهران
- شوالیه، ژان و دیگران، 1388، فرهنگ نمادها، ترجمة سودابه فضائلی، جیحون، تهران
ظهوری ترشیزی، نورالدین محمد، 1394، ساقی‌نامه، تصحیح علی‌اصغر باباسالار و سیده پرنیان دریاباری، دانشگاه تهران، تهران
- فرشیدورد، خسرو، 1363، دربارة ادبیات و نقد ادبی، جلد دوم، امیرکبیر، تهران
-گویارد. ام.اف، 1374، ادبیات تطبیقی، ترجمة علی‌اکبر خان‌محمدی، پاژنگ، تهران
- میرصادقی، جمال، 1382، داستان‌نویس‌های نام‌آور معاصر ایران، اشـاره، تهران
- میس، کارولین، 1395، گالری کهن‌الگوها، ترجمة سیمین موحد، هیرمند، تهران
- نوروزعلی، زینب و همکاران، 1399، تطبیق کهن‌الگوهای صورمثالی در سعادت‌نامة استرآبادی و ساقی‌نامة ظهوری ترشیزی، فصل‌نامة علمی پژوهشی دهخدا، دورة58، کرج
- هال، ادوارد تی، 1376، بعد پنهان، ترجمة منوچهر طبیبیان، دانشگاه تهران، تهران
- یاحقی، محمدجعفر،1386، فرهنگ اساطیر و داستان واره ها، فرهنگ معاصر، تهران
- Jung Carl Gustavo, (1938), Collection of Works, Aspects of the Psychological Archetype of the Mother, Volume 9, London, Routledge and Kigal Paul
_||_-Astarabadi, military. Diwan's Poems by Nizamuddin Astarabadi. (2012). Ebrahimi research and correction, worthy. Beykverdilou Marzieh. Tehran: Library, Museum and Documentation Center of the Islamic Consultative Assembly.
-Astarabadi, military. Riddle command. Book of the 12th century Theology School. Tehran: University of Tehran. No. 1/555.
-Astarabadi, military. Diwan's Poems by Nizamuddin Astarabadi. Manuscript No. 1/8 of the National Library.
-Propp, Vladimir. (2007). Morphology of fairy tales. Translated by Fereydoun Badrah. Tehran: Toos.
- Pearson, Carol. (2012). My decent life. Translated by Kaveh Nairi. Sixth edition. Tehran: Culture of Life Foundation.
-Razmjoo, Hussein. (2002). The realm of Iranian epic literature. first volume. Tehran: Institute of Humanities, Cultural Studies.
-Sajedi, Tahmours. (2008). From comparative literature to literary criticism. Tehran: Amirkabir
- Sokhanvar, Jalal. (2000). Contemporary Criticism. Tehran: Guide .
- Sarloo, Juan Edward, (2009), Culture of Symbols, translated by Mehrangiz Ouhadi, Tehran: Dastaneh.
-Zohori Tarshizi, Noureddin Mohammad, (2015), Saqinameh, edited by Ali Asghar Babasalar and Seyedeh Parnian Daryabari, Tehran: University of Tehran.
-Farshidvard, Khosrow. (1989). About literature and literary criticism. Volume II. Tehran: Amirkabir.
-Guiard M F.(1995) Comparative literature. Translated by Ali Akbar Khan Mohammadi. Tehran: Pajeng.
-Mirsadeghi, Jamal, (2003), Contemporary Iranian Letter Writers, Tehran: Ashareh.
-Miss Caroline, (2016), Gallery of Archetypes, translated by Simin Movahed, Tehran: Helmand.
-Noroozali zeynab; Khayaliyya Khatibi Ahmad; Ali Asghar Halbi, (2020), The Application of Archetypes of Exemplary Patterns in the Happiness of Astarabadi and Saqinameh of Zohori Tarshizi. Dehkhoda Scientific Research Quarterly. Dora 58.
- Hall, Edward T., (1997), The Hidden Dimension, Translator: Manouchehr Tabibian, Tehran: University of Tehran.
- Jung Carl Gustav, (1938), Collection of Works, Aspects of the Psychological Archetype of the Mother, Volume 9, London, Routledge and Kigal Paul.
