بررسی و مقایسه زیبایی شناسی معنوی گلستان با بهارستان، پریشان و خرابات

الموضوعات :

آیت شوکتی ¹

1 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی واحد خوی. دانشگاه آزاد اسلامی. خوی. ایران

تاريخ الإرسال : 22 الإثنين , ربيع الثاني, 1442 تاريخ التأكيد : 09 الخميس , جمادى الأولى, 1442 تاريخ الإصدار : 05 الثلاثاء , صفر, 1442

الکلمات المفتاحية: بهارستان, گلستان, خرابات, پریشان, بلاغت,

ملخص المقالة :

بخشی از متون ادبی در ارتباط با متن‌های دیگر شکل گرفته و از این حیث متن‌ها در دنیای خود از روابط گوناگون درون متنی و بینامتنی برخوردارند. در این میان معمولا یکی از متن‌ها از نظر زمانی، جلوتر از بقیه‌اند. بعد از سعدی، گلستان وی و شیوه بیان، مضامین، ترکیبات و تصویرهای آن مورد توجّه عام و خاص قرار گرفت و سادگی، روشنی بیان و لطف سخن او سبب شد تا در میان نویسندگان به سرمشق و الگوی نویسندگی تبدیل شده و آثار گوناگونی با تکیه برآن خلق شود چنانکه بهارستان جامی در قرن نهم، پریشان قاآنی در قرن دوازدهم و خرابات فقیر شیرازی در قرن سیزدهم نمونه‌ای از آن نظیره‌هاست. پژوهش حاضر به شیوة توصیفی- تحلیلی و آماری و مبتنی بر مطالعات کتابخانه‌ای در صدد است تا گلستان، بهارستان، پریشان و خرابات را از جنبة بلاغی و از بعد صنایع معنوی( تشبیه، استعاره، مجاز و کنایه) مطالعه کرده و نشان دهد که گلستان از این حیث در چه پایه‌ای قرار دارد تا بر اساس آن در مورد استفاده از صنایع معنوی سه نظیرة دیگر قضاوت شود. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که بعضی ویژگی-های در هر چهار اثر مصداق داشت از جمله غلبة تشبیهات حسی نسبت به عقلی و وجود مجاز کمتر اما بعضی ویژگی‌ها، خصیصة اختصاصی بین گلستان و نظییره‌ای دیگر شمرده می‌شود از جمله بهارستان در وضوح و حجم متعادل تصویری و پریشان و خرابات در تصویرهای مشترک.

المصادر:

فهرست منابع

1ـ اته، هرمان. (1351). تاریخ ادبیات فارسی. ترجمه رضازاده شفق، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

2ـ  براهنی، رضا. (1380). طلا در مس. جلد اول، تهران: انتشارات زریاب.

3ـ ثروتیان، بهروز. (1378). بیان در شعر فارسی. تهران: انتشارات برگ.

4ـ جامی، عبدالرحمن. (1374). بهارستان. به تصحیح دکتر اسماعیل حاکمی، تهران: انتشارات اطلاعات.

5ـ دانش پژوه، محمدتقی. (1350). چند نکته درباره آثار سعدی و حافظ. شیراز: انتشارات دانشگاه.

6ـ دشتی، علی. (1381). در قلمرو سعدی. تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر.

7ـ رزمجو، حسین. (1374). انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی. مشهد: مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.

8ـ زرین کوب، عبدالحسین. (1375). با کاروان حله. تهران: انتشارات علمی.

9ـ سعدی، مصلح‌الدین. (1376). گلستان. شرح محمد خزایلی، شیراز: انتشارات جاویدان.

10ـ صفا، ذبیح الله. (1370). تاریخ ادبیات در ایران. جلد سوم، تهران: فردوس.

11ـ فتوحی، محمود. (1386). بلاغت تصویر. تهران: انتشارات سخن.

12ـ  فرشیدورد، خسرو. (1378). درباره ادبیات و نقد ادبی. جلد دوم، تهران: انتشارات امیرکبیر.

13ـ  فقیر شیرازی، علی. (1377). خرابات. به تصحیح منوچهر دانش پژوه، تهران: آیینه میراث.

14ـ قاآنی، (1338). پریشان. تصحیح اسماعیل اشرف، شیراز: کتاب‌فروشی محمدی.

15ـ ماسه، هانری. (1369). تحقیق درباره سعدی. ترجمه دکتر غلامحسین یوسفی، دکتر محمدحسن مهدوی اردبیلی، تهران: انتشارات توس.

16ـ منزوی، احمد. (1351). تتبع در گلستان. سومین گنگره تحقیقات ایرانی، به کوشش محمد روشن، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.