سرچشمه‌های عرفانی در مثنوی مولوی «با رویکرد تمثیلی»

الموضوعات :

مراد منصوری ¹ , منیــژه فلاحی ² , ملک محمد فرخ زاد ³

1 - گروه زبان و ادبیات فارسی، ایران، دانشگاه آزاذ اسلامی، واحد ساوه
2 - استادیار تمام وقت دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساوه.
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساوه، ایران

تاريخ الإرسال : 23 الأحد , ربيع الثاني, 1440 تاريخ التأكيد : 23 الأحد , ربيع الثاني, 1440 تاريخ الإصدار : 15 السبت , ربيع الثاني, 1440

الکلمات المفتاحية: مولوی, Molavi, سرچشمه‌های عرفانی, اشعار عارفانه, مصادیق تمثیل, mystical origins, mystical poems, allegorical instances,

ملخص المقالة :

در عرفان اسلامی آثار بسیار کثیری وجود دارد که هریک با رویکردی گوناگون سعی در شناسایی و معرفی جهان هستی دارد و غالباً روش‌ها و ابزارهایی همانند: کنایه، نماد، مفاهیم مجازی و استعاری را برای نمایش جهان درونی عارف با الگو از دنیای پیرامونش به کار گرفته‌اند. این رویکرد در مثنوی ستون سترگ ادبیات عرفانی و تمثیلی، مشهود است. مولانا این ابزارها را در ساحت‌های تمام موضوعات خویش تعبیه نمود که می‌توان از این موضوعات به عنوان موضوعات پرکاربرد تمثیلی و عرفانی مولانا نام برد که از جمله مهمترین آن‌ها عبارتنداز: انسان کامل، معرفت خداوند و شناخت هستی است. مولوی با بهره بردن از تعالیم عمیق دینی و تجربیات مهم‌ترین عارفان پیش از خود و آمیختن آنها با تجربیات عرفانی و تکیه بر مصادیق تمثیلی ادبیات فارسی توانست جهان شناسی، انسان شناسی عرفانی و در مجموع معرفتی تام و بسیار متعالی را در آثار منثور و منظوم خویش به بشریت عرضه نماید. هدف اصلی این جستار بررسی سرچشمه‌های عرفانی در مثنوی مولوی با تکیه بر ابزارهای تمثیل در چارچوب موضوعات یادشده می باشد. این جستارها به روشی تحلیلی و اطلاعات مورد نیاز به روش کتابخانه‌ای و با استناد به مقالات و آثار از پیش پرداخته شده، جمع آوری گردیده است.

المصادر:

1- حاجی اسماعیلی، محمدرضا؛ مطیع، مهدی؛ کمالوند، پیمان (1392)، مفهوم شناسی ایمان و پیوند آن با تجربة دینی در اندیشة مولوی در مثنوی، نشریه پژوهش‌های ادب عرفانی (گوهر گویا)، سال هفتم، شماره 1.

2- خواجه گیر، علیرضا (1386)، «دغدغه‌های بنیادین انسان در آموزه‌های مولانا»، آینه میراث، سال پنجم، شماره سوم.3.

3- خسرویان، مهدی، «انسان کامل از ذیدگاه مولانا»، (1373)، نامه انجمن، شماره، صص 49 ـ 72.

4- زرین کوب، عبدالحسین (1378)، «سر نی»، تهران: علمی. جلد دوم.

5- ---------------- (1375)، «پله پله تا ملاقات خدا»، تهران: انتشارات علمی.

6- سروش، عبدالکریم، (1375)، «قصة ارباب معرفت»، تهران: موسسه فرهنگی صراط.

7- فروزانفر، بدیع الزمان، (1370)، «احادیث مثنوی»، تهران: امیر کبیر.

8- مولوی رومی، جلال الدین محمد، (۱۳۷۵)، «کلیات شمس»، مصحح: بدیع الزمان فروزانفر، تهران: امیرکبیر.

9- ---------------------- (۱۳۷۳)، «مثنوی معنوی»، توفیق سبحانی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی

10- میرصادقی، سیدرضی، (1388)، فصلنامه تخصصی ادیان و عرفان، سال هفتم، شماره 26، زمستان 89.

11- نیکلسون، رینوالد الین، (1385)، «تصوف اسلامی و رابطه انسان و خدا»، ترجمه محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران، توس.

12- هیک، جان، (1377). «فلسفة دین»، ترجمه بهرام راد، تهران: انتشارات الهدی.

13- همایی، جلال الدین، (1369)، «مقالات ادبی»، تهران: نشر هما، ج اول.