بازنمود «دیگری» در شعر عارف قزوینی و میرزاده عشقی از منظر نظریۀ پسااستعماری

الموضوعات :

منوچهر جوکار ¹ , محمدرضا علم ² , مختار ابراهیمی ³ , علی طاهانسب ⁴

1 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید چمران اهواز، ایران.
2 - استاد گروه تاریخ دانشگاه شهید چمران اهواز، ایران.
3 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید چمران اهواز، ایران.
4 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید چمران اهواز، ایران.

تاريخ الإرسال : 22 الأربعاء , جمادى الأولى, 1442 تاريخ التأكيد : 26 الأربعاء , رجب, 1442 تاريخ الإصدار : 08 السبت , ربيع الأول, 1445

الکلمات المفتاحية: شرق‌شناسی, دیگری, عشقی, گفتمان پسااستعماری, عارف,

ملخص المقالة :

مطالعات پسااستعماری رویکردی بین رشته‌ایی است که در دهه‌های گذشته گسترش فراوان داشته است. این مطالعات به طور مشخص در حوزۀ ادبیات و تولیدات فرهنگی به واکاوی و نقد بازنمودهای گفتمان پسااستعمار در دوران پسااستقلال می‌پردازد. در این حوزة مطالعاتی، مفاهیم پسااستعماری همچون اروپامحوری، جنسیت، فرودست، دیگری، نژادگرایی و گفتمان شرقشناسی، در دو مقولة کلی استعمارگر و استعمارزده واکاوی می‌شود.این مقاله با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و براساس استقرا از مجموعه اشعار عارف قزوینی و میرزاده عشقی و با تکیه بر نظریات پسااستعماری به بررسی بازنمود دیگری در شعر آن‌ها پرداخته و از منطر گفتمان پسااستعماری، نشان می‌دهد که این شاعران چگونه در برابر دوگانه‌سازی گفتمان استعماری، به بازیابی هویت خودی در برابر دیگری سازی غرب پرداخته اند و در عین مبارزه با استعمارگران، گاه با متوسل شدن به ناسیونالیسم باستانگرایی افراطی، در شناخت مقاصد استعمار مدرن دچار اشتباه شده‌اند که نتیجه‌اش به سود استعمار و استبداد و تحکیم پایه های قدرت او تمام شده است.

المصادر:

کتاب‌ها آبراهامیان، یرواند (1392) ایران بین دو انقلاب، ترجمة کاظم فیروزمند و حسن شمس‌آوری و محسن مدیرشانه‌چی، تهران: نشر مرکز. اشکرافت، بیل و دیگران (1395) فرهنگ اصطلاحات پسااستعماری، ترجمة حاجیعلی سپهوند، تهران: آریاتبار. بیگدلو، رضا (1380) باستانگرایی در تاریخ معاصر ایران، تهران: نشر مرکز. سعید، ادوارد (1394) شرق‌شناسی، ترجمة لطفعلی خنجی، تهران: امیرکبیر. شاهمیری، آزاده (1389) نظریه و نقد پسااستعماری، تهران: نشر علم. شایگان، داریوش (1382) آسیا در برابر غرب، تهران: امیرکبیر. شفیعی کدکنی، محمدرضا (1383) ادوار شعر فارسی از مشروطیت تا سقوط سلطنت، تهران: سخن. عارف قزوینی، ابوالقاسم (1378) دیوان عارف قزوینی، تدوین محمدعلی سپانلو و مهدی اخوت، تهران: نگاه. عامل، سیدرضا (1395) استثناگرایی آمریکایی، اروپامرکزی و دیگری‌سازی مسلمانان، تهران: امیرکبیر. علمداری، کاظم (1394) چرا ایران عقب و غرب پیش رفت، تهران: نشر توسعه. فوکو، میشل (1385) تاریخ جنون، ترجمة فاطمه ولیانی، تهران: هرمس. کاتم، ریچارد (1383) ناسیونالیسم در ایران، ترجمة احمد تدین، تهران: کویر. کریمی، جلیل (1396) نظریة پسااستعماری و کردشناسی، تهران: نشرنی. گاندی، لیلا (1388) پسااستعمارگرایی، ترجمه مریم عالم‌زاده و همایون کاکاسلطانی، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی. مکاریک، ایرناریما (1384) دانشنامة نظریه‌های ادبی معاصر، ترجمة مهران مهاجر و محمد نبوی، تهران: نشرآگه. میرزاده عشقی، محمدرضا (1350) کلیات‌مصور میرزاده عشقی، نگارش علی‌اکبر مشیر‌سلیمی، تهران: امیرکبیر. هانتیگتون، ساموئل پی (1378) برخورد تمدن‌ها و بازسازی نظم نوین جهانی، ترجمة محمد علی حمید رفیعی، تهران: انتشارات دفتر پژوهش‌های اسلامی. مقالات آجودانی، ماشاالله. (1371). هدایت و ناسیونالیسم. ایران‌نامه، 10(39)، 437-504. انتخابی، نادر. (1372). ناسیونالیسم و تجدد در فرهنگ سیاسی بعد از مشروطیت. ایران‌نامه، 11(42)، 185-208. توفیق، ابراهیم. (1390). جامعه دوران گذار و گفتمان پسااستعمارى تأملى در بحران علوم اجتماعى در ایران. جامعه‌شناسی ایران، 12(1)، 1-35. Dor:20.1001.1.17351901.1390.12.1. 1.7 نوربخش، سیده گوهر، فرزاد، عبدالحسین. (1398). مؤلّفه‌های پسااستعماری در اشعار مهدی اخوان ثالث. تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، 11(40)، 165-190.

_||_

Books Abrahamian, Ervand (2012) Iran between two revolutions, Trans. Kazem Firoozmand, Hassan Shams Avari & Mohsen Modabber shanehchi, Tehran: Markaz Publication. [In Persian] Alamdari, Kazem (2015) Why Iran went backwards and the West progressed, Tehran: Tose'e Publication. [In Persian] Amel, Seyed Reza (2016) American exceptionalism, Euro-Centrism and the othering of Muslims, Tehran: Amirkabir. [In Persian] Aref Qazvini, Abolghasem (1999) Divan of Aref Qazvini, edited by Mohammad Ali Spanloo. Mehdi Okhovvat, Tehran: Negah. [In Persian] Ashcroft, Bill. & others (2015) Post- colonial Studies: the key concepts, Trans. Haji Ali Sepahvand, Tehran: Ariatabar. [In Persian] Bigdeloo, Reza (2001) Archaism in the contemporary history of Iran, Tehran: Markaz Publication. [In Persian] Foucault, Michel (2006) History of madness, Trans. Fatemeh Valiani, Tehran: Hermes. [In Persian] Gandhi, Leila (2009) Post-colonialism, Trans. Maryam Alamzadeh & Homayoun Kakasoltani, Tehran: Research Institute for Cultural and Social Studies. [In Persian] Huntington, Samuel P. (1999) The Clash of civilizations and the reconstruction of the new world order, Trans. Mohammad Ali Hamid Rafiei, Tehran: Islamic Research Office Publications. [In Persian] Karimi, Jalil (2017) Postcolonial theory and Kurdish studies, Tehran: Ney Publication. [In Persian] Katam, Richard (2004) Nationalism in Iran, Trans. Ahmad Tadayyon, Tehran: Kavir. [In Persian] Makarik, Irna Rima (2005) Encyclopedia of contemporary literary theories, Trans. Mehran Mohajer and Mohammad Nabavi, Tehran: Agah Publication. [In Persian] Mirzadeh Eshghi, & Mohammad Reza (1971) Illustrated generalities of Mirzadeh Eshghi, written by Ali Akbar Moshir Salimi, Tehran: Amirkabir. [In Persian] Saeed, Edward (2015) Orientalism, Trans. Lotfali Khanji, Tehran: Amirkabir. [In Persian] Shafiee Kadkani, Mohammad Reza (2004) Periods of Persian poetry from constitutionalism to the fall of the monarchy, Tehran: Sokhan. [In Persian] Shahmiri, Azadeh (2010) Postcolonial theory and criticism, Tehran: Elm Publication. [In Persian] Shaygan, Dariush (2003) Asia vs. West, Tehran: Amirkabir. [In Persian] Articles Ajoudani, M.A. (1992). Hedayat and nationalism. Iran Nameh 10(39), 437-504. [In Persian] Entekhabi, N. (1993). Nationalism and modernity in post-constitutional political culture. Iran Name, 11(42), 185-208. [In Persian] Nourbakhsh, S., & Farzad, A. (2019). Components of post-colonialism in Mehdi Akhavan-Sales poems.” Interpretation and Analysis of Persian Language and Literature Texts (Dehkhoda), 11(40), 165-190. [In Persian] Towfiq, I. (2011). Society in transition from postcolonial discourse; reflections on the crisis of social sciences in Iran. Iranian Journal of Sociology, 12(1,2), 1-35. Dioi:20.1001.1.17351901.1390.12.1.1.7. [In Persian]