بررسی شناسه ها یا شاکله های زنانه گویی یا گویش زنانه در شعر ژاله قائم‌مقامی
الموضوعات :
مریم بیک
1
(استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد بافق، دانشگاه آزاد اسلامی، بافق، ایران.)
الکلمات المفتاحية: نقد ادبی, زبان زنانه, شعر معاصر, سبک زنانه, ژاله قائم‌مقامی,
ملخص المقالة :
گویش زنانه، نوشتار زنانه و سبک زنانه، به طور کلی نهضت زنانه نویسی، جنبشی است خودآگاهانه که می‌کوشد زنان را ترغیب نماید که خود را از زیر سیطرۀ نظام فکری و زبانی مردمحور جامعه، بیرون بکشند و از آنان می‌خواهد که از خود و امیال و امید و آرزوهایشان به‌عنوان یک نیمة فعّال از جامعۀ بشری، بنویسند و بسرایند. ژاله قائم‌مقامی به نظر بیشتر محققان از پایه‌گذاران ادبیّات زنان است. سروده هایش سرشار از نگاه و ذهنیّت زنانه است، به‌گونه‌ای که اگر نامش بر دیوان یا شعرش نباشد، زن بودن صاحب سروده‌ها، بی‌درنگ در ذهن خواننده تداعی می‌شود. تأکید ژاله بر جنسیّت خود در شعرش، بیانگر تلاش وی در جهت شناساندن نوع خود به اجتماع و نیز تغییر نگاه جامعه به زنان است. وقوع نهضت مشروطه، موجب تحوّلی بزرگ در افکار ایرانیان شد، این واقعه از دو جهت، تأثیر خویش را آشکار کرد. اوّل آنکه خواندن و نوشتن عمومی شد و تمایل به ایجاد ادبیّاتی که فهمش برای همه میسر باشد و مضامین آن با زندگی عوام، تناسب داشته باشد، احساس کردید. دوم آنکه ارتباط وسیع با غرب به سبب پررنگ‌تر شدن مضامین آزادی، وطن، ملیّت و انتقادهای سیاسی و اجتماعی به شعر و ادب شد. در این پژوهش نگارنده، تلاش نموده است به شیوۀ توصیفی- تحلیلی و با روش کتابخانه‌ای، نشانه‌های موجود در دیوان ژاله را، که موجب وجه تمایز اشعار زنانه او از اشعار مردانه می‌شود و آن آثار را به سبک نوشتاری زنانه متمایل می‌کند، شناسایی و معرّفی نماید.
کتاب‌ها دوبووار، سیمون (1388) جنس دوم، ترجمه قاسم صنعوی، تهران: انتشارات توس. شمیسا، سیروس (1383) نقد ادبی، تهران: فردوس. صفایی، بروجنی (1390) از ماه تا ماهی، تهران: فصل پنجم. فتوحی، محمود (1391) سبک‌شناسی: نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها، تهران: سخن. فرخزاد، فروغ (1383) مجموعة سروده‌ها، تهران: نگاه. قائم‌مقامی، عالم‌تاج (1391) دیوان، با مقدمة پژمان بختیاری، تهران: گل‌آذین. کراچی، روح‌انگیز (1380) اندیشه‌نگاران زن در شعر مشروطه، تهران: نشر الزهراء. کراچی، روح‌انگیز (1383) عالم‌تاج قائم‌مقامی، تهران: داستان‌سرا. نوربخش، صفورا (1388) اتاقی از آن خود، تهران: چاپ گلشن. همایونی، صادق (1388) زنان و سرودهایشان در گسترۀ فرهنگ مردم ایران‌زمین، تهران: گل‌آذین. همایی، جلال‌الدین(1361) فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران: طوس. مقالات آبرامز. (1385). نقد ادبی فمنیستی. ترجمۀ سمانه واصفی، چیستا، 25(230)، 795-788. شمیسا، سیروس. (1388). بیان و جلوه‌های صورخیال در شعر سیمین بهبهانی. دانشکدة علوم انسانی دانشگاه سمنان، 8(28)، 107-120. عاملی رضایی، مریم. (1389). بررسی سیر تحول مضامین مادرانه در شعر چند شاعر زن از مشروطه تا امروز. پژوهش زبان و ادبیات فارسی، 17(8)، 1-10. محمّدی، غفّار. (1381). سیر ادبیّات زنان در ایران و سرزمین‌های عربی. مجموعه همایش‌های پیوند پارسیان و اعراب در زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی بابل، 1321-1342. واعظ، لیدا، و صادق‌زاده، محمود. (1384). چهار شاعر زن معاصر. حافظ، 2(21)، 74-79. یوسفی، غلامحسین. (1384). اوّلین شاعر فمینیست ایران: ژاله قائم مقامی. حافظ، 2(21)، 75-91. پایان‌نامه رضوی، زهراالسادات (1390) بررسی سبکی و محتوایی اشعار ژاله قائم‌مقامی، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه علامۀ طباطبایی. قدیر، مهسا (1390) نقد و بررسی ساخت شعر عالم‌تاج قائم‌مقامی و مقایسۀ روساختی و زیرساختی با اشعار دو تن از شاعران غرب به نام مارگارت اتوود و گابریلا میسترال، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه سیستان و بلوچستان.
_||_Books De Beauvoir, Simon (2008) The Second sex, Trans. Qasem Sanawi, Tehran: Toos Publications. [In Persian] Farrokhzad, Forough (2004) Collection of poems, Tehran: Negah. [In Persian] Fatuhi, Mahmoud (2012) Stylistics: theories, approaches and methods, Tehran: Sokhn. [In Persian] Homayoni, Sadegh (2008) Women and their compositions in the scope of the culture of the Iranian people, Tehran: Gol Azin. [In Persian] Karachi, Roohangiz (2001), Women thinkers in constitutional poetry, Tehran: Al-Zahra Publishing. [In Persian] Karachi, Roohangiz (2004) Alamtaj Qaem Maqami, Tehran: Dostansara. [In Persian] Nourbakhsh, Safoura (2009) A room of one's own, Tehran: Golshan Publishing. [In Persian] Qaem-Maqami, Alamtaj (2011) Diwan, with an introduction by Pejman Bakhtiari, Tehran: Golazin. [In Persian] Safai, Borojni (2011) From moon to the fish, Tehran: the fifth chapter. [In Persian] Shamisa, Cyrus. (2004) Literary criticism, Tehran: Ferdous. [In Persian] Articles Abrams. (2006). Feminist literary criticism. Trans. Samaneh Wasfi, Chista, 25(230), 795-788. [In Persian] Ameli Rezaei, M.(2010). The study of the evolution of maternal contents in the poetry of some poetesses from the period of constitutionalism up to present. Pazhūhish-i Źabān va Adabiyyāt-i Farsī, 17(8),1-10.[In Persian] Mohammadi, Gh. (2002). The course of women's literature in Iran and Arab lands. The Series of Conferences on the Connection between Persians and Arabs in the Persian Language and Literature. Islamic Azad University of Babol, 1342-1321. [In Persian] Shamisa, C. (2009). Expression and effects of imagery in Simin Behbahani's poetry. Faculty of Humanities, Semnan University, 8(28), 107-120. [In Persian] Waez, L, & Sadeghzadeh, M. (2005). Four contemporary female poets. Hafez, 2(21), 74-79. [In Persian] Yousefi, Gh. H. (2005). The first feminist poet of Iran: Jhaleh Ghaem Maqami. Hafez, 2(21), 75-91. [In Persian] Thesis Qadir, Mahsa (2018). Criticism and analysis of the construction of Alamtaj Qaim-maqami's poetry and comparison of structure and infrastructure with the poems of Two western poets Margaret Atwood and Gabriela Mistral. MA thesis, University of Sistan and Baluchistan. [In Persian] Razavi, Zahraalsadat (2019). Stylistic and content analysis of Jaleh Qaimmaqami's poems. MA thesis, Allameh Tabatabai University. [In Persian]
