تحلیل شگردهای منتخب زبانی (واژگان و اصطلاحات)، داستانی (فضاسازی) و محتوایی (رویاپردازی) در داستان‏ های کوتاه نویسندگان زن دهه ‏‏های 70 تا 90

الموضوعات :

فاطمه احمدی ¹ (دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.)
محمد مرادی ² (دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.)

تاريخ الإرسال : 01 الأحد , ذو الحجة, 1442 تاريخ التأكيد : 03 الأربعاء , محرم, 1443 تاريخ الإصدار : 28 الخميس , جمادى الأولى, 1444

الکلمات المفتاحية: نویسندگان زن, رویاپردازی, داستان کوتاه, فضاسازی, واژگان و اصطلاحات,

ملخص المقالة :

مطالعۀ سیر داستان نویسی زنان و شگردهای رایج در آثار آنان، از موضوع های مورد توجه در پژوهش های داستانی معاصر بوده است؛ با این حال در تحقیقات پیشین، اغلب به بررسی رمان های زنان توجه شده و مجموعه داستان های کوتاه نویسندگان پیشروِ زن، به ویژه در دهه های اخیر کمتر واکاوی شده است. نان،آنان،بر این اساس، در این مقاله، مجموعه داستان کوتاه از 9 نویسندۀ زن برگزیده در جوایز ادبی دهه های 70 تا 90 (هر دهه سه نویسنده) انتخاب و داستان های کوتاه آنان به روش تحلیلی-تطبیقی با تکیه بر سه شگرد زبانی (واژگان و اصطلاحات)، داستانی (فضاسازی) و محتوایی (رویاپردازی) بررسی و سیر تحول این شگردها، در سه دهۀ اخیر تحلیل و مقایسه شده است. نتایج کلان این پژوهش نشان می دهد، هرچه از دهۀ 70 به دهۀ 90 نزدیک می شویم، نویسندگان زن، با بسامدی کمتر از واژگان و اصطلاحات زنانه در داستان های کوتاه خود استفاده کرده اند. خلاف سیر زبانی داستان ها، از منظر فضاسازی، نویسندگان داستان های دهۀ 90 بیش از دیگر دهه ها (به ترتیب دهه های 80 و 70) از فضاهای خانگی بهره برده اند؛ همچینن از بین فضاهای خانگی، بیش ترین تاکید نویسندگان زن مربوط به فضاهای غمگین بوده است. از منظر عنصر محتوایی رویابافی، داستان های دهۀ 70، متمایز با دیگر دهه ها بوده و در دهه های 90 و 80 این عنصر بازنمودی اندک در داستان زنان داشته، نکته ای که شاید به دلیل گریز از مفاهیم رمانتیک و تمایل به واقع گرایی در داستان کوتاه این دو دهه بوده است.

المصادر:

کتاب‌ها

ارسطویی، شیوا (1383) آفتاب مهتاب، تهران: مرکز.

ارشد ریاحی، بهاره (1393) لیتیوم‏کربنات، مشهد: بوتیمار.

الیاتی، میترا (1380) مادمازل کتی و چند داستان دیگر، تهران: چشمه.

پروین‏روح، شهلا (1378) حنای سوخته، تهران: آگاه.

ترقی، گلی (1379) جایی دیگر، تهران: نیلوفر.

زواریان، زهرا (1370) تصویر زن در ده سال داستان‏ نویسی انقلاب اسلامی، تهران: حوزۀ هنری.

سیاوشی، سپیده (1390) فارسی بخند، تهران: ترگمان.

طباطبایی، ناهید (1388) حضور آبی مینا، تهران: نشر چشمه.

فتوحی، محمود (1390) سبک‏ شناسی (نظریه ‏ها، رویکردها و روش ‏ها)، تهران: سخن.

فقیهی، لاله (1392) از کجا تا کجا، تهران: انتشارات به ‏نگار.

میر‏صادقی، جمال (1383) داستان و ادبیات، تهران: آیۀ مهر.

میر‏عابدینی، حسن (1380) صد سال داستان‏ نویسی، تهران: چشمه.

وولف، ویرجینیا (1382) زن و ادبیات، ترجمۀ نجمه عراقی و دیگران، تهران: چشمه.

مقالات

بشیری، محمود، محمودی، معصومه. (1390). بررسی مقایسه‌ای موضوعات و درون‌مایه‌های مرتبط با زنان در داستان‌های زن محور زنان داستان نویس (1300- 1380). متن پژوهی ادبی، 15(47)، 51-80. doi: 10.22054/ltr.2011.6543.

بهمنی مطلق، یدالله و باقری، نرگس. (1391). مقایسۀ زبان زنان در آثار سیمین دانشور و جلال آل‏احمد. فصل‏نامۀ زن و فرهنگ، 3(11)، 43-59.

جوئی، رای. (1341). داستان کوتاه در ادبیات فارسی. مجلۀ سخن، 12(12)، 1279-1282.

زارع برمی، مرتضی. (1397). نمودهای زنانگی و مردانگی در زنانه‌نویسی و مردانه‌نویسی. ادبیات پارسی معاصر، 8(2)، 99-116. doi: 10.30465/copl.2018.3574.

نجفی عرب، ملاحت، بهمنی مطلق، یدالله. (1393). کاربرد واژگان در رمان شازده احتجاب از منظر زبان و جنسیت. تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، 6(20)، 121-132.

پایان‌نامه‌ها

جهان‏شاهی، سمیه (1391) پژوهشی در بازنمایی الگوهای زنانگی در ادبیات داستانی زنان ایران (1370-1390)، پایان‏ نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه هرمزگان.

طالبی، مریم (1389) بررسی افکار فمینیستی در داستان کوتاه دهۀ هفتاد و هشتاد بر اساس آثار منیرو روانی‏پور، فرخنده آقایی، فریده خرمی، شیوا ارسطویی و شیوا مقانلو، پایان‏ نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه لرستان.

مرادی، صاحب (1394) بازنمایی من زنانه در ادبیات داستانی معاصر ایران از دهۀ چهل تا هشتاد، پایان‏ نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه رازی.

مهرآقا، سودابه (1392) مطالعۀ مقایسه‏ ای نقش زن در ابیات داستانی دفاع مقدس سه دهه پس از انقلاب اسلامی با تکیه بر نه رمان این دوره: (دل فولاد، ثریا در اغما، سرود اروند رود، عشق سال‏ های جنگ، نقش پنهان، دل دلدادگی، اشکانه، خاله ‏بازی، بازی آخر بانو)، پایان ‏نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه قم.

Books

Arastooi, Shiva (2018) Aftab, mahtab, Tehran: Nashr-e Markaz.

Arshad-Riahi, Bahareh (2013) Lithium carbonate, Mashhad: Boutimar.

Eliati, Mitra (2005) Mademoiselle Cathy and some other stories, Tehran: Nashr-e Cheshmeh.

Faghihi, Laleh (2012) from where to where, Tehran: Entesharat-e Behnegar.

Fotoohi, Mahmoode (2010) Stylology (theories, approaches and methods), Tehran: Sokhan.

Mirabedini, Hossein (2000) One hundred years of story writing, Tehran: Cheshmeh.

Mirsadeghi, Jamal (2003) Fiction and Literature, Tehran: Aye-ye Mehr.

Parvinrooh, Shahla (1998) Burned Hana, Tehran: Agah.

Sivaoshi, Sepideh (2010) Laugh Farsi, Tehran: Torkaman.

Tabatabaii, Nahid (2008) The Presence of Blue Mina, Tehran: Nashr-e Cheshmeh.

Taraghi, Goli. (1999) Jaii digar, Tehran: Niloofar.

Woolf, Virginia (2002) Women and Literature, Translated by Najmeh Araghi and others, Tehran: Cheshmeh.

Zaverian, Zahra (1990) The image of women in ten years of story writing of the Islamic Revolution, Tehran: Hozeye Honari.

Articles

Bahmani Mutlaq, Yadullah and Bagheri, Narges. (2011). Comparison of women's language in the works of Simin Daneshvar and Jalal Al-Ahmad. Women and Culture Quarterly, 3(11), 43-59.

Bashiri, Mahmood. & Mahmoodi, Massoumeh. (2010). A comparative study of topics and themes related to women in women-centered stories by women storytellers (1920-2000). Literary Research Text, 15(47), 51-80. doi:10. 22 054/ltr.2011.6543.

Joi, Ray. (1961). Short story in Persian literature. Sokhon Magazine, 12(12), 1279-1282.

Najafi Arab, M., & Bahmani Motlagh, Y. (2014). Shazdeh Ehtejab use of words in the novel from the perspective of language and gender. Interpretation and Analysis of Persian Language and Literature Texts (Dehkhoda), 6(20), 121-132.

Zare Barmi, Morteza. (2017). Manifestations of femininity and masculinity in women's and men's writing. Contemporary Persian Literature, 8(2), 116-99. doi: 10.30465/copl.2018.3574.

Theses

Jahan Shahi, Somayyeh (2011) Pajooheshi dar baznamaii-e olgoohay-e zananegi dar adabiyat-e dastani-e zanan-e Iran, (1370-1390). Unpublished MA thesis, University of Hormozgan, Hormozgan, Iran.

Mehr Agha, Soudabeh (2012) Motale-ye moghayesei-e naghsh-e zan dar adabiyat-e dastani-e defae-e moghadas 3 dahe baad az enghelab-e islami ba tekie bar 9 roman-e in dore: (Del-e Foolad, Soraya dar Eghma, Sorood-e Arvandrood, Eshgh-e Salha-ye Jang, Naghsh-e Penhan, Deldadegi, Ashkaneh, Khalebazi, Bazi-ye Akhar-e Banoo). Unpublished MA thesis, Qom University, Qom, Iran.

Moradi, Saheb (2014) Bazyabi-ye man-e zanane dar adabiyat-e moaser-e Iran az dahe-ye 40 ta 80. Unpublished MA thesis, Razi University, Kermanshah, Iran.

Talebi, Maryam (2009) Barrasi-e afkar-e feministi dar dastan kootah-e dahe-ye 70 va 80 bar asas-e asar-e Moniroo Ravanpour, Farkhondeh Aghai, Farideh Khorami, Shiva Arastooi, va Shiva Moghanloo. Unpublished MA Thesis, University of Lorestan, Lorestan, Iran.