«هويت‌بخشي» در شعر سيد اشرف‌الدين گيلاني (نسيم شمال) (بر اساس الگوي کارگزاران اجتماعي ون‌ليوون)

الموضوعات :

طاهره میرهاشمی ¹ , زهرا رجبی ²

1 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه اراک، اراک، ایران.
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه اراک، اراک، ایران.

تاريخ الإرسال : 03 الثلاثاء , جمادى الأولى, 1443 تاريخ التأكيد : 19 الأربعاء , رمضان, 1443 تاريخ الإصدار : 15 الجمعة , ذو الحجة, 1445

الکلمات المفتاحية: ادبیات مشروطه, سيد اشرف‌الدين گيلاني, تحليل گفتمان انتقادي, الگوي کارگزاران اجتماعي ون ليوون, طبقه‌بندي, هويت‌بخشي,

ملخص المقالة :

سید اشرف‌الدین گیلانی (1249 ـ 1312 ش) از شاعران تأثیرگذار عصر مشروطه است که با انتشار روزنامه سیاسی ـ اجتماعی و سراسر منظوم نسیم‌شمال نقش موثری در بیدارسازی مردم روزگار خود داشت. «هويت‌بخشي» یکی از مؤلفه‌های گفتمان‌مدارِ سروده‌های اوست که خود زيرشاخة مؤلفة کلي‌تري به نام «طبقه‌بندي» محسوب می‌شود. در پژوهش حاضر نگارندگان با بهره‌گیری از  الگوي بازنمايي کارگزاران اجتماعي ون ليوون (1996) به بررسی این مؤلفه گفتمان‌مدار در شعر سید اشرف‌الدین گیلانی پرداخته‌اند و کوشیده‌اند به این پرسشها پاسخ دهند: مؤلفة گفتمان‌مدار «هویت‌بخشی» در شعر سيد اشرف‌ منجر به بازنمایی کدام کارگزاران اجتماعی شده است؛ این مؤلفه چه کاربردی در شعر سید اشرف داشته است. نگارندگان برای پاسخ‌دادن به پرسش‌های پژوهش ابتدا به شيوه استقراي تام انواع هويت‌بخشي را از کليات نسيم شمال استخراج و طبقه‌بندي کرده و سپس داده‌هاي پژوهش را با بهره‌گيري از شيوه توصيفي ـ تحليلي مورد بررسی قرار داده‌اند. مطابق داده‌های پژوهش مؤلفة گفتمان‌مدار «هویت‌بخشی» در شعر نسیم شمال منجر به بازنمایی کارگزاران متعددی شده که برخی از این کارگزاران عبارتند از: مردم ایران، زنان و دختران، تهیدستان، کودکان و جوانان، مسلمانان، بیوه‌زنان، اطفال فقیران، بچه‌های یتیم، مادران داغدار و... . او با بهره‌گیری از «هویت‌بخشی» افزون بر این که موضع خود نسبت به گروه‌ها و طبقات مختلف و رابطة متقابل این گروه‌ها و طبقات را با خود و سروده‌هایش نشان داده است، به ترسیم و بازنمایی وضعیت نامطلوب بسیاری از کارگزاران اجتماعی هم‌روزگار خویش پرداخته و ضمن انتقاد از وضع موجود، این کارگزاران را ـ که اغلب عامة مردم و مخاطب اصلی شعر نسیم شمال بوده‌اند ـ به تلاش برای کسب وضعیتی مطلوب فراخوانده است.

المصادر:

کتاب¬ها
آجوداني، ماشاءالله. (1382). یا مرگ يا تجدد، تهران: اختران.
آرين¬پور، يحيي. (1375). از صبا تا نيما، جلد 2، تهران: زوّار.
آرين¬پور، يحيي. (1385). نسیم شمال در كليّات جاودانه نسيم شمال، به كوشش حسين نميني تهران: اساطير.
آژند، يعقوب. (1363). ادبيات نوين ايران، تهران: اميركبير.
آقاگل‌زاده، فردوس. (1385). تحليل گفتمان انتقادي، تهران: انتشارات علمي و فرهنگي.
آقاگل‌زاده، فردوس. (1392). فرهنگ توصیفی تحلیل گفتمان و کاربرد‌شناسی، تهران: نشر علمی.
ابومحبوب، احمد. (1384). بوطيقاي شعر مشروطه و اشرف‌الدين حسيني در شاعر مردم: يادنامة سيد اشرف‌الدين حسيني (نسيم شمال)، به اهتمام علی‌اصغر محمدخانی، تهران: سخن.
ادگار، اندرو و سج‌ويک، پيتر. (1387). مفاهيم بنيادي نظريه فرهنگي، ترجمه مهران مهاجر و محمد نبوي، تهران: آگه.
اسکویی، نرگس. (1384). نگاهی به کاربردهای ادبیات کودکان در اشعار نسیم شمال در شاعر مردم: يادنامة سيد اشرف‌الدين حسيني (نسيم شمال)، به اهتمام علی‌اصغر محمدخانی. تهران: سخن.
پارسانسب، محمد. (1387). جامعه‌شناسی ادبيات فارسي: از آغاز تا سال 1357، تهران: سمت.
حسيني، اشرف‌الدين. (1385). كليّات جاودانه نسيم شمال، به كوشش حسين نميني، تهران: اساطير.
خارابي، فاروق. (1380). سياست و اجتماع در شعر عصر مشروطه، تهران: دانشگاه تهران.
ريحان، يحيي. (1385). به ياد مرحوم سيد اشرف‌الدين گيلاني در كليّات جاودانه نسيم شمال، به كوشش حسين نميني، تهران: اساطير.
زرقاني، سيد مهدي. (1387). چشم‌انداز شعر معاصر ايران، تهران: ثالث.
شفيعي كدكني، محمدرضا. (1390). با چراغ و آينه در جستجوي ريشه‌هاي تحول شعر معاصرِ ايران، تهران: سخن.
صدری‌نیا، باقر. (1384). سیّد اشرف‌الدین حسینی، ناسیونالیست اسلامگرا در شاعر مردم: يادنامة سيد اشرف‌الدين حسيني (نسيم شمال)، به اهتمام علی‌اصغر محمدخانی، تهران: سخن.
عبداللهی، منیژه. (1384.) نگاهی به اندیشه و شعر نسیم شمال در شاعر مردم: يادنامة سيد اشرف‌الدين حسيني (نسيم شمال)، به اهتمام علی‌اصغر محمدخانی، تهران: سخن.
غفاری جاهد، مریم. (1384). سیّد اشرف‌الدین و مسئلة زنان در شاعر مردم: يادنامة سيد اشرف‌الدين حسيني (نسيم شمال)، به اهتمام علی‌اصغر محمدخانی، تهران: سخن.
گلبن، محمد. (1384). ملك‌الشعراء بهار و سيّد اشرف‌الدين حسيني در شاعر مردم: يادنامة سيد اشرف‌الدين حسيني (نسيم شمال)، به اهتمام علی‌اصغر محمدخانی، تهران: سخن.
مسجدجامعی، احمد. (1384). شاعرِ ملی در شاعر مردم: يادنامة سيد اشرف‌الدين حسيني (نسيم شمال)، به اهتمام علی‌اصغر محمدخانی، تهران: سخن.
مکاریک، ایرنا ریما. (1385) دانش‌نامه نظریه‌های ادبی معاصر، ترجمه مهران مهاجر و محمد نبوی، تهران: آگه.
موريسن، جرج و ديگران. (1380). تاريخ ادبيات ايران از آغاز تا امروز، ترجمة يعقوب آژند، تهران: گستره.
نفيسي، سعيد. (1385). سيد اشرف‌الدين گيلاني در كليّات جاودانه نسيم شمال، به كوشش حسين نميني، تهران: اساطير.
نورمحمدي، مهدي. (1384). ناگفته‌هایی در باب زندگاني سيد اشرف‌الدين حسيني در شاعر مردم: يادنامة سيد اشرف‌الدين حسيني (نسيم شمال)، به اهتمام علی‌اصغر محمدخانی، تهران: سخن.
يارمحمدي، لطف‌الله. (1383). گفتمان‌شناسي رايج و انتقادي، تهران: هرمس.
يارمحمدي، لطف‌الله. (1385). ارتباطات از منظر گفتمان‌شناسي انتقادي، تهران: هرمس.
يورگنسن، ماريان و فيليپس، لوئیز. (1395). نظريه و روش در تحليل گفتمان، تهران: نشر ني.
يوسفي، غلامحسين. (1384). شاعرِ مردم در شاعر مردم: يادنامة سيد اشرف‌الدين حسيني (نسيم شمال)، به اهتمام علی‌اصغر محمدخانی، تهران: سخن.
مقالات
صاحبي، سيامک و ديگران. (1389). بررسي و نقد روايي گلستان بر اساس نظريه تحليل انتقادي گفتمان. پژوهش زبان و ادبيات فارسي، (16)، 109-133.
غلامعلی¬زاده، خسرو، تفکری رضایی، شجاع، و اکبری، حمیدرضا. (1369). نام‌دهی و طبقه‌بندی کنشگران اجتماعی در داستان «آل» بر اساس الگوی ون لیوون. جستارهای زبانی، ۸(۷)، ۷۱-۸۹. dor:20.1001.1.23223081.1396.8.7.7.7
ون‌دایک، تئون ای. (1386). نظرات و ایدئولوژی‌ها در مطبوعات، ترجمة زهرا حداد و کوثر شهنی. رسانه، 18(4)، 85 – 118. .dor:20.1001.1.10227180.1386.18.4.4
منابع انگلیسی
Van Leeuwen, T. (1996). The Representation of Social Actors, Texts and Practices: Readings in Critical Discourse Analysis, Routledge: pp32-70.
References
Books
Abdollahi, M. (2005). A Look at the Thought and Poetry of Nasim E Shomal in the People's Poet: Memoirs of Seyyed Ashraf al-Din Hosseini (Nasim E Shomal), by Ali Asghar Mohammadkhani, Tehran: Sokhan. [In Persian]
Abu Mahboob, A. (2005). Poetics of Constitutional Poetry and Ashraf al-Din Hosseini in the People's Poet: Memoirs of Seyyed Ashraf al-Din Hosseini (Nasim E Shomal), by Ali Asghar Mohammadkhani, Tehran: Sokhan. [In Persian]
Aghagolzadeh, F. (2006). Critical Discourse Analysis, Tehran: Scientific and Cultural Publications. [In Persian]
Aghagolzadeh, F. (2013). Descriptive Culture of Discourse Analysis and Applied Studies, Tehran: Scientific Publication. [In Persian]
Ajoudani, M. A. (2003). or Death or Modernity, Tehran: Akhtaran. [In Persian]
Arinpour, Y. (1996). From Saba to Nima, Volume 2, Tehran: Zavar. [In Persian]
Arinpour, Y. (2006). Nasim E Shomal in the eternal generalities of Nasim E Shomal, by Hossein Namini, Tehran: Asatir. [In Persian]
Azhand, Y. (1984). Modern Iranian Literature, Tehran: Amirkabir. [In Persian]
Edgar, A. & Sejwick, P. (2008). Fundamental Concepts of Cultural Theory, Trans. Mehran Mohajer and Mohammad Nabavi, Tehran: Agah. [In Persian]
Ghaffari Jahed, M. (2005). Seyyed Ashrafuddin and the issue of women in the poet of the people: Memoirs of Seyyed Ashrafuddin Hosseini (Nasim E Shomal), by Ali Asghar Mohammadkhani, Tehran: Sokhan. [In Persian]
Golbon, M. (2005). Malek o alshoaraye Bahar and Seyyed Ashrafuddin Hosseini in The Poet of the People: Memoirs of Sayyid Ashraf al-Din Hosseini (Nasim E Shomal), by Ali Asghar Mohammadkhani, Tehran: Sokhan. [In Persian]
Hosseini, A. (2006). The Eternal Generalities of Nasim E Shomal, by the efforts of Hossein Namini, Tehran: Asatir. [In Persian]
Jorgensen, M. & Phillips, L. (2016). Theory and Method in Discourse Analysis, Tehran: Ney Publishing. [In Persian]
Kharabi, F. (2001). Politics and society in the poetry of the constitutional era, Tehran: University of Tehran. [In Persian]
Makarik, I. R. (2006). Encyclopedia of Contemporary Literary Theories, Trans. Mehran Mohajer and Mohammad Nabavi, Tehran: Agah. [In Persian]
Masjed Jamei, A. (2005). National Poet in the Poet of the People: Memoirs of Seyyed Ashraf al-Din Hosseini (Nasim E Shomal), by Ali Asghar Mohammadkhani, Tehran: Sokhan. [In Persian]
Morrison, G. & others. (2001). History of Iranian literature from the beginning to the present, Trans. Yaghoub Azhand, Tehran: Gostareh. [In Persian]
Nafisi, S. (2006). Seyyed Ashraf al-Din Gilani in the eternal generalities of Nasim E Shomal, by Hossein Namini, Tehran: Asatir. [In Persian]
Noor Mohammadi, M. (2005). Untold Stories about the Life of Seyyed Ashraf al-Din Hosseini in the People's Poet: Memoirs of Seyyed Ashraf al-Din Hosseini (Nasim E Shomal), by Ali Asghar Mohammadkhani, Tehran: Sokhan. [In Persian]
Oskooi, N. (2005). A Look at the Applications of Children's Literature in Nasim E Shomal's Poems in the People's Poet: Memoirs of Seyyed Ashrafuddin Hosseini (Nasim E Shomal), by Ali Asghar Mohammadkhani, Tehran: Sokhan. [In Persian]
Parsa Nasab, M. (2008). Sociology of Persian Literature: From the Beginning to 1978, Tehran: Samt. [In Persian]
Reyhan, Y. (2006). in memory of the late Seyyed Ashraf al-Din Gilani in the eternal generalities of the Nasim E Shomal, by Hossein Namini, Tehran: Asatir. [In Persian]
Sadrinia, B. (2005). Seyyed Ashrafuddin Hosseini, Islamist nationalist in the poet of the people: Memoirs of Seyyed Ashrafuddin Hosseini (Nasim E Shomal), by Ali Asghar Mohammadkhani, Tehran: Sokha. [In Persian]
Shafiee Kadkani, M. R. (2011). with lights and mirrors in search of the roots of the evolution of contemporary Iranian poetry, Tehran: Sokhan. [In Persian]
Yarmohammadi, L. A. (2006). Communication from the Perspective of Critical Discourse, Tehran: Hermes. [In Persian]
Yarmohammadi, Lotfollah (2004) Current and Critical Discourse, Tehran: Hermes. [In Persian]
Yousefi, Gh. H. (2005). The poet of the people in the poet of the people: Memoirs of Seyyed Ashraf al-Din Hosseini (Nasim E Shomal), by Ali Asghar Mohammadkhani, Tehran: Sokhan. [In Persian]
Zarghani, S. M. (2008). Perspectives on Contemporary Iranian Poetry, Tehran: Sales. [In Persian]
Articles
Gholam Alizadeh, Khosrow et al. (2017) Naming and Classification of Social Actors in the Story of "Al" Based on the Van Leeuwen Model. Linguistic Research, 8(7), 71-89. dor:20.1001.1.23223081.1396.8.7.7.7. [In Persian]
Sahebi, S. & others. (2010). A Study and Critique of Golestan Validity Based on the Theory of Critical Discourse Analysis. Persian Language and Literature Research, (16), 109-133. [In Persian]
Vandik, T. E. (2007). Opinions and Ideologies in the Press, translated by Zahra Haddad and Kowsar Shahni. Media, 18(4), 85 – 118. .dor:20.1001.1.10227180.1386 .18.4.4. [In Persian]