بررسی نشانه معناشناسی گفتمانی گرماس در منتخب حکایت‌های حدیقه‌الحقیقه سنایی

الموضوعات :

فرحناز احمدی ¹ (دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، رودهن، ایران.)
فاطمه امامی ² (استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، رودهن، ایران.)
شهین اوجاق علیزاده ³ (استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، رودهن، ایران.)

تاريخ الإرسال : 06 الأربعاء , صفر, 1442 تاريخ التأكيد : 02 الثلاثاء , ربيع الثاني, 1442 تاريخ الإصدار : 18 الإثنين , شعبان, 1443

الکلمات المفتاحية: نشانه-معناشناسی گرماس, حکایت, حدیقه الحقیقه,

ملخص المقالة :

نشانه- معنا‌شناسی گفتمانی، برآیند نشانه‌شناسی ساخت‌گرا و نظام روایی مطالعات معنایی است. این دیدگاه، جریان تولید معنا را تابع فرآیندی می‌داند که عوامل نشانه -معنایی در آن دخیل اند. نشانه- معناشناسی گفتمان، در قالب فرایندها و در ابعاد مختلف شناختی، حسّی- ادراکی، عاطفی و زیبایی‌شناختی و... مطرح می‌شود. پژوهش حاضر با هدف بررسی نشانه معناشناسی حکایت های حدیقه الحقیقه، با روش تحقیق کتابخانه ای و روش تجزیه و تحلیل توصیفی-تحلیلی به سامان رسید. نتیجه حاصل شد که در بررسی نظام های گفتمانی موجود در حدیقه الحقیقه، گونه های مختلف این نظام ها ازجمله هوشمند و شوشی، مشاهده می شود که نظام های غالب گفتمانی حدیقه هم هستند. گفتمان شناختی در حکایات حدیقه الحقیقه به عنوان یک گفتمان عرفانی، از جایگاه مهم تری برخوردار است و با توجه به رویکرد چنین گفتمانی، فرآیند شناختی در حکایات حدیقه مسیر متفاوت و گاه گوناگونی را طی می کند. در گفتمان های شناختی حدیقه سنایی، عواملی همچون ارتباط فعل مؤثر دانستن و باور داشتن با مسألۀ شناخت مطرح می گردد و نیز به ارتباط زاویۀ دید با شناخت پرداخته می شود. هم چنین به این نتیجه رسیدیم که در برخی حکایات حدیقه، تولید معنا در بستر آمیختگی طرحواره ای به شناخت منجر می شود.

المصادر:

کتاب‌ها

احمدی، بابک (1378) ساختار و تأویل متن، تهران: نشر مرکز.

اخوت، احمد (1371) دستور زبان داستان، اصفهان: فردا.

ایگلتون، تری (1380) پیش درآمدی بر نظریه ادبی، ترجمۀ عباس مخبر، تهران: نشر مرکز.

بی‌نیاز، فتح الله (1387) درآمدی بر داستان‌نویسی و روایت‌شناسی، تهران: افراز.

پراپ، ولادیمیر (1368) ریخت‌شناسی قصه‌های پریان، ترجمۀ فریدون بدره‌ای، تهران: توس.

سنائی، مجدود بن آدم (1388) دیوان، به اهتمام محمد‌تقی مدرس رضوی، تهران: انتشارات سنائی.

سنائی، مجدود‌ بن آدم (1397) حدیقه‌الحقیقه و شریعه‌الطریقه، محمدجعفر ‌یاحقی و سید مهدی زرقانی، تهران: نشر سخن.

شعیری، حمیدرضا و ترانه وفایی (1388) راهی به نشانه- معناشناسی سیّال: با بررسی موردی «ققنوس» نیما، تهران‌: انتشارات‌ علمی و فرهنگی.

شعیری، حمیدرضا (1385) تجزیه تحلیل نشانه- معناشناسی گفتمان، تهران: سمت.

شعیری، حمیدرضا (1388ب) مبانی معنا‌شناسی نوین، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب‌ علوم‌ انسانی دانشگاه‌ها (سمت).

گرماس، آلژیرداس ژولین (1389) نقصان معنا، ترجمه و شرح حمیدرضا شعیری، تهران: علم.

محمدی، هادی (1388) چهره شیطان در متون عرفانی، مشهد: اترک.

میرصادقی، جمال (1366) عناصر داستان، تهران: شفا.

مقالات

آیتی، اکرم. (1392). بررسی نشانه- معناشناسی گفتمان در شعر پی دارو چوپان نیما یوشیج. جستارهای ادبی مجله علمی پژوهشی، 46(1)، 105-124.

سیدصادقی، سیدمحمود، کبوتری، جواد. (1398). تفسیر و تحلیل گیاهان نمادین و اساطیری در حدیقه‌الحقیقه و شریعه‌الطریقه سنائی غزنوی. فصلنامۀ علمی تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی(دهخدا)، 11(41)، 163-191.

شعیری، حمیدرضا. (1388 الف). از نشانه‌شناسی ساختارگرا تا نشانه معناشناسی گفتمانی. نقد ادبی، 8(2)، 33-52. Dor:20.1001.1.20080360.1388.2.8.4.1.

شعیری، حمیدرضا. (1386). رابطۀ نشانه‌شناسی با پدیدارشناسی با نمونه‌ای تحلیلی از‌ گفتمان‌ ادبی- هنری‌، ادب‌پژوهی. فصل‌نامۀ تخصّصی زبان و ادبیّات فارسی، 1(3)، 61-81.

شعیری، حمیدرضا، انتظاری ملکی، سعیده. (1392). تحلیل وجه القایی زبان تصویری تبلیغات از دیدگاه کنشی و تنشی براساس رویکرد نشانه- معناشناختی (بررسی موردی: گفتمان تبلیغاتی داخلی و خارجی). زبانشناسی و گویش های خراسان، 5(9)، 95-117. Doi: 10.22067/lj.v5i9.37339.

قمشه‌ای، سیداحمدرضا. (1387). درنگی بر گزیده حدیقه الحقیقه. کیهان فرهنگی، (268). 58-62.

حسن زاده میرعلی، عبدالله، کنعانی، ابراهیم. (1390). بررسی الگوی نشانه- معنا‌شناسی گفتمانی در شعر قیصر امین‌پور. پژوهش های ادب عرفانی (گوهر گویا)، 5(2). 115-136.

پایان‌نامه‌ها

اردبیلی، لیلا (1392) معناشناسی شناختی و کارکرد نظریه آمیختگی مفهومی در قصه‌های عامیانه ایرانی، رسالۀ دکتری، دانشگاه پیام نور، مرکز تحصیلات تکمیلی.

عبداللهی، هنگامه (1394) تحلیل نشانه معناشناسی منتخبی از غزل‌های حسین منزوی، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.

منابع لاتین

Fauconnier, G & Mark Turner (2002) The Way We Think: Conceptual Blending and the Mind’s Hidden Complexities. New York: Basic Books.

Fauconnier, G. (2007) "Mental Spaces." In Geeraerts, Dirk and Hubert Cuyckens, editors. The Oxford Handbook of Cognitive Linguistics.

Mandler, J. (1984) Stories, Scripts, and Scenes: Aspects of Schema Theory. Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.

Turner, M (1996) The Literary Mind. Oxford: Oxford University Press.

Books

Ahmadi, Babak (1999) Text Structure and Interpretation, Tehran: Markaz Publishing.

Biniaz, Fathollah (2008) An Introduction to Fiction and Narrative Studies, Tehran: Afraz.

Eagleton, Terry (2001) An Introduction to Literary Theory, translated by Abbas Mokhber, Tehran: Markaz Publishing.

Garmas, Algerdas Julien (2010) Meaninglessness, translation and description by Hamidreza Shairi, Tehran: Alam.

Mirsadeghi, Jamal (1987) Elements of the story, Tehran: Shafa.

Mohammadi, Hadi (2009) The face of the devil in mystical texts, Mashhad: Atrak.

Okhovat, Ahmad (1993) Grammar of the story, Isfahan: Farda.

Propp, Vladimir (1989) Morphology of fairy tales, translated by Fereydoun Badrahai, Tehran: Toos.

Sanai, Majdood Ibn Adam (2009) Divan, by Mohammad Taghi Modarres Razavi, Tehran: Sanai Publications.

Sanai, Majdood Ibn Adam (2019) Hadiqah al-Haqiqah and Shari'ah al-Tariqah, Mohammad Jafar Yahya and Seyyed Mehdi Zarghani, Tehran: Sokhan Publishing.

Shairi, Hamidreza (2006) Sign Analysis-Semantics of Discourse, Tehran: Samat.

Shairi, Hamidreza (2009b) Fundamentals of Modern Semantics, Tehran: Organization for the Study and Compilation of University Humanities Books (Position).

Shairi, Hamidreza and Taraneh Vafaei (2009) A Way to Sign - Fluid Semantics: A Case Study of Nima "Phoenix", Tehran: Scientific and Cultural Publications.

Articles

Ayati, Akram. (2014). A study of the sign-semantics of discourse in the poem of the shepherd Nima Yoshij. Literary Essays Journal of Scientific Research, 46 (1), 105-124. Doi: 10.22067 / lj.v5i9.37339.

Hassanzadeh Mir Ali, Abdullah, Kanaani, Ibrahim. (2012). Investigating the pattern of sign-discourse semantics in Qaisar Aminpour's poetry. Research in Mystical Literature (Gohar Goya), 5 (2). 115-136.

Poetry, Hamid Reza (2008). The relationship between semiotics and phenomenology with analytical examples from literary-artistic discourse, literature research. Specialized Quarterly of Persian Language and Literature, 1 (3), 61-81.

Poetry, Hamid Reza (2010a). From structuralist semiotics to discourse semantics. Literary Criticism, 8 (2), 33-52. Dor: 20.1001.1.20080360.1388.2.8.4.1.

Qomshei, Seyed Ahmad Reza. (2009). Delay on the selection of Hadiqah al-Haqiqah. Cultural Universe, (268). 58-62.

Seyed Sadeghi, Seyed Mahmoud, Kabutari, Javad. (2020). Interpretation and analysis of symbolic and mythical plants in Hadith, Al-Haqiqah and Sharia of Ghaznavid Sanai method. Scientific Quarterly of Interpretation and Analysis of Persian Language and Literature Texts (Dehkhoda), 11 (41), 163-191.

Shairi, Hamidreza, Entezari Maleki, Saeedeh. (2014). Inductive analysis of the visual language of advertising from the perspective of action and tension based on the sign-semantic approach (Case study: internal and external advertising discourse). Linguistics and dialects of Khorasan, 5 (9), 95-117.

Theses

Abdollahi, Hengameh (2015) Analysis of selected semantic signs from the lyric poems of Hossein Manzavi, Master Thesis, Shiraz University, Faculty of Literature and Humanities.

Ardabili, Leila (2013) Cognitive Semantics and the Function of Conceptual Blending Theory in Iranian Folk Tales, PhD Thesis, Payame Noor University, Center for Graduate Studies.

Latin references

Fauconnier, G & Mark Turner (2002) The Way We Think: Conceptual Blending and the Mind’s Hidden Complexities. New York: Basic Books.

Fauconnier, G. (2007) "Mental Spaces." In Geeraerts, Dirk and Hubert Cuyckens, editors. The Oxford Handbook of Cognitive Linguistics.

Mandler, J. (1984) Stories, Scripts, and Scenes: Aspects of Schema Theory. Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.

Turner, M (1996) The Literary Mind. Oxford: Oxford University Press.