بررسی مؤلفه‌های مدرنیسم در رمان سالمرگی

الموضوعات :

رعنا جمشیدبیگی ¹ (دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، سیستان و بلوچستان، ایران.)
عبدالعلی اویسی کهخا ² (دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، ایران.)

تاريخ الإرسال : 11 الأربعاء , جمادى الأولى, 1443 تاريخ التأكيد : 01 الأربعاء , رجب, 1443 تاريخ الإصدار : 04 الخميس , ذو الحجة, 1444

الکلمات المفتاحية: مؤلفه‌های مدرنیسم, مدرنیسم, رمان مدرن ایرانی, سالمرگی, اصغر الهی,

ملخص المقالة :

جریان مدرنیسم واکنشی ادبی‌ و هنری به مدرنیته و دگرگونی‌های ناشی از آن بود. مدرنیسم از دانش‌های نوینی مانند روانشناسی که سال‌های پایانی قرن نوزدهم شکل گرفتند بسیار تأثیر پذیرفت. مدرنیسم بر رمان که از مهم‌ترین گونه‌های ادبی‌ است تأثیرات ژرفی گذاشت و باعث آفرینش رمان مدرن شد. رمان مدرن متفاوت از رمانِ کلاسیک عمل می‌کند؛ بدین‌صورت که به انسان و روان وی بیش از هر چیز می‌پردازد و نویسندگان آن برای بیان اهداف خود از شگردهای نوینی در آثارشان بهره‌ می‌گیرند که در رمان کلاسیک وجود نداشته‌اند. برخی نویسندگان ایرانی با الگوگیری از ادبیات مدرن جهانی، آثار ارزشمندی براساس مؤلفه‌های این جریان نگاشته‌اند. نگارنده در این پژوهش با استفاده از منابع کتاب‌خانه‌ای به شیوۀ توصیفی- تحلیلی به بررسی مؤلفه‌های مدرنیسم در رمان سالمرگی نوشتۀ اصغر الهی می‌پردازد تا هم به معرفی بیشتر جریان مدرنیسم و مؤلفه‌های آن کمک کند و هم یکی از ارزشمندترین رمان‌های ایرانی را که می‌تواند الگویی برای نویسندگان، اثری برای مطالعۀ علاقه‌مندان به رمان ایرانی و پژوهشگران این جریان و ادبیات نوین ایران باشد، بیشتر و بهتر بشناساند. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که الهی چیره‌دستانه برخی از مهم‌ترین مؤلفه‌های مدرنیسم چون دانش روانشناسی، پرداختن به ذهن و روان شخصیت‌ها، جریان سیال ذهن، درهم آمیختن واقعیت و خیال و ابهام، بازآفرینی اساطیر، ضدقهرمان، راوی‌های متعدد، هویت، تصاعد و آرمان‌گریزی را در رمان خود به کار برده است و اثری مدرنیستی قابل تحسین آفریده است.

المصادر:

کتاب‌ها

احمدی، بابک (1373) مدرنیته و اندیشۀ انتقادی، تهران: مرکز.

احمدی، بابک (1377) معمای مدرنیته، تهران: مرکز.

الهی، اصغر (1398) سالمرگی، تهران: چشمه.

باجینی، جولیان (1394) مسائل کلیدی فلسفه، ترجمۀ حمیده بحرینی، تهران: نی.

باربیه، موریس (1399) مدرنیتۀ سیاسی، ترجمۀ عبدالوهاب احمدی، تهران: آگه.

باومن، زیگمونت (1384) عشق سیال: در باب ناپایداری پیوندهای انسانی، ترجمۀ عرفان ثابتی، تهران: ققنوس.

برمن، مارشال (1379) تجربۀ مدرنیته، ترجمۀ مراد فرهادپور، تهران: طرح نو.

بی‌نیاز، فتح‌اللّه ( 1387) درآمدی بر داستان‌نویسی و روایت‌شناسی، تهران: افراز.

پاینده، حسین (1379) نظریه و نقدادبی؛ درس‌نامه‌ای میان‌رشته‌ای، جلد2، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه (سمت).

پاینده، حسین (1389) داستان کوتاه در ایران (داستان‌های مدرن)، تهران: نیلوفر.

چایلدز، پیتر (1382) مدرنیسم، ترجمۀ رضا رضایی، تهران: ماهی.

دستغیب، عبدالعلی (1386) از دریچۀ نقد: گفتارها و جستارهای انتقادی ادبی، جلد1، به کوشش علی‌رضا قوجه‌زاده، تهران: خانۀ کتاب.

روزبه، محمدرضا (1381) ادبیات معاصر ایران (نثر)، تهران: روزگار.

ریکور، پل (1383) زمان و حکایت: پیرنگ و حکایت تاریخی، ترجمۀ مهشید نونهالی، تهران: گام نو.

ژیژک، اسلاوی (1386) لکان-هیچکاک، ترجمۀ مازیار اسلامی، تهران: ققنوس.

شوالیه، ژان و گربران، آلن (1384) فرهنگ نمادها، ترجمه و تحقیق سودابه فضائلی، جلد اول، تهران: جیحون.

فرانس، آناتول (1397) لیلا دختر ایرانی، ترجمۀ شجاع‏الدین شفا، تهران: نخستین.

فروید، زیگموند (1341) تفسیر خواب، ترجمۀ ایرج پورباقر. تهران: آسیا.

کاپلان، هارولد و بنیامین سادوک (1377) چکیدۀ روانپزشکی بالینی، ترجمۀ نصرت‌اللّه پورافکاری، تهران: آزاده.

لاج، دیوید ( 1386) رمان پسامدرنیستی نظریه‌های رمان، ترجمۀ حسین پاینده، تهران: نیلوفر.

نجومیان، امیرعلی (1383) درآمدی بر مدرنیسم در ادبیات، اهواز: رسش.

یونگ، کارل گوستاو (1377) انسان و سمبول‌هایش، ترجمۀ محمد سلطانیه، تهران: جامی.

یونگ، کارل گوستاو (1368) چهار صورت مثالی: مادر، ولادت مجدد، چهره مکار، روح، ترجمۀ پروین فرامرزی، مشهد: آستان قدس رضوی.

یونگ، کارل گوستاو (1383) رؤیاها، ترجمۀ ابوالقاسم اسماعیل پور، تهران: کاروان.

مقالات

یاوری، حورا (1386) روانکاوی و ادبیات: دو متن، دو انسان، دو جهان: از بهرام گور تا بوف کور، تهران: سخن. مقالات بزرگ بیگدلی، سعید، قبادی، حسینعلی و قاسم‌زاده، علی. (1388). تحلیل بینامتنیتی روایت اسطوره‌ای سالمرگی. پژوهش‌های ادبی، 6(25)، 9-38. Dor:20.1001.1.17352932.1388.6 .25.1.4

بهنام‌فر، محمّد، شامیان ساروکلای، اکبر، طلایی، زینب. (1394). بررسی زمانمندی روایت در رمان سالمرگی بر اساس نظریّة ژرار ژنت. متن ‌پژوهی ادبی، 18(60)، 125-144. 20.1001.1.22517138.1393.18.60.6.5 Dor:

بهنام‌فر، محمّد، طلایی، زینب. (1394). نقد روان‌شناختی شخصیّت در رمان سالمرگی بر مبنای نظریّة کارن هورنای. متن‌ پژوهی ادبی، 18(62)، 175-193. Dor:20.1001.1.2251713 8.1393.18.62.7.0

پورتقی میاندوآب، سولماز، عقدایی، تورج. (1400). زن و جایگاه اجتماعی او در حوزۀ خانواده و اجتماع (براساس آثار زویا پیرزاد). تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، 13(49)، 303-321. Doi: 10.30495/dk.2021.686464.

حسن‌زاده، علی. (1386). واگویۀ خاطره‌های مه‌آلود، نقدی بر سالمرگی نوشتۀ اصغر الهی. رودکی. 116-119. حجازی، آرش. (1387). لیلیت، شهربانوی شب (مروری بر شخصیت اسطوره‏ای نخستین زن در داستان آفرینش سامی). جشن کتاب، 25(5)، 104.

حسن‌زاده میرعلی، عبدالله، زمانی، فاطمه. (1397). تحلیل رمان سالمرگی براساس نظریة نشانه-شناسی بینامتنی مایکل ریفاتر. ادب فارسی، 8(1)، 57-76. Doi: 10.22059/jpl.2018. 208923.654.

رادین‌مهر، رقیه، صدری‌نیا، باقر. (1400). بررسیِ نسبتِ تکوینِ شخصیت و چندصدایی با تکیه بر سالمرگی. ادبیات پارسی معاصر، 11(1)، 83-102. Doi: 10.30465/copl.2021.6826.

کریمی، فرزاد. (1395). مؤلفه‌های پسامدرن در یکی از نخستین آثار داستانی پسامدرن ایران: گذرگاه بی‌پایانی از کاظم تینا تهرانی. نقد ادبی، 9(35)، 185-202. Dor:20.1001.1.2008036 0.1395.9.35.4.4

کنست، کنراد. (1370). دگرگونی‌های رمان مدرن. تلخیص و ترجمۀ سیدسعید فیروزآبادی، سورۀ اندیشه، (1)، 41- 29.

Books

Ahmadi, Babak (1992) Modernity and Critical Thinking, Tehran: Markaz.

Ahmadi, Babak (1996) The Dilemma of Modernity, Tehran: Markaz.

Bajini, Julian (2015) Key Concepts in Philosophy, Trans. Hamideh Bahreini, Tehran: Ney.

Barbie, Morris (2020) Political Modernity, Trans. Abdolvahab Ahmadi, Tehran: Agah.

Bauman, Sigmont (2005) Fluid Love: On the Instability of Human Bonds, Trans. Erfan Sabeti, Tehran: Ghoghnoos.

Berman, Marshall (2000) The Experience of Modernity, Trans. Morad Farhadpour, Tehran: Tarh now.

Biniaz, Fathollah (2008) An Introduction to Fiction and Narrative Studies, Tehran: Afraz.

Childs, Peter (2003) Modernism, Trans. Reza Rezaei, Tehran: Mahi.

Dastgheib, Abdolali (2007) From the Perspective of Criticism: Literary Critical Discourses and Essays, Volume I, by effort of Alireza Ghojehzadeh, Tehran: Book House.

Elahi, Asghar (2019) Salmargi, Tehran: Cheshmeh.

France, Anatole (2018) Leila the Iranian girl, Trans. Shojaeddin Shafa, Tehran: Nokhostin.

Freud, Sigmund (1962) Interpretation of Dreams. Trans. Iraj Pourbagher. Tehran: Asia.

Jung, Carl Gustav (1988) Four Archetypes: Mother, Rebirth, Spirit, Trickester, Trans.Parvin Faramarzi, Mashhad: Astan Quds Razavi.

Jung, Carl Gustav (2003) Dreams, Trans. Abolghasem Esmailpour, Tehran: Caravan.

Jung, Carl Gustav (1998) Man and His Symbols, Trans. Mohammad Soltanieh, Tehran: Jam.

Kaplan, Harold and Benjamin Saduk (1998) Pocket handbook 0f clinical Psychiatry, Trans. Nusratullah Pourafkari, Tehran: Azadeh.

Knight, Jean and Alan Gerbran (2005) The Culture of Symbols, Trans.and researched by Soodabeh Fazaeli, Volume I, Second Edition, Tehran: Jeyhun.

Lodge, David (2007) Postmodernist novel, Theories in Novel, Trans. by Hossein Payendeh, Tehran: Niloufar.

Nojomian, Amirali (2003) An Introduction to Modernism in Literature, Ahwaz: Rasesh.

Payende, Hossein (2000) Literary Theory and Criticism; Interdisciplinary Textbook, Volume 2 Tehran: Organization for the Study and Compilation of University Humanities Books (samt).

Payande, Hossein (2010) Short Stories in Iran (Modern Stories), Tehran: Niloufar.

Ricoeur, Paul (2004) Time and Narrative:Vol 1, Trans. Mahshid Nonhali, Tehran: Gam Now.

Roozbeh, Mohammad Reza (2002) Contemporary Iranian Literature (Prose), Tehran: Roozegar.

Yavari, Houra (2007) Psychoanalysis and Literature: Two Texts, Two Humans, Two Worlds: From Bahram Goor to the Blind Owl, Tehran: Sokhan.

Zizek, Slavoj (2007) Lacan-Hitchcock, Trans. Maziar Eslami, Tehran: Ghoghnoos.

Articles

Behnamfar, M., Shamian Sarookolaei, A., Talaei, Z. (2015). A Study of Narration Temporality in Salmargi Novel based on Gerard Genette’s Theory. Literary Text Research, 18(60), 125-144. Dor: 20.1001.1.22517138.1393.18.60.6.5.

Behnamfar, M., Talaei, Z. (2015). Psychological Critique of the character in the novel of Salmargi based on Karen Horney’s theory. Literary Text Research, 18(62), 175-193. Dor: 20.1001.1.22517138.1393.18.62.7.0.

Bozorg Bigdeli, S., Ghobadi, H.A., Ghasemzadeh, A. (2009). Inter-Textual Analysis of Mythological Narration in “Salmargi”. LIRE, 6(25) :9-38. Dor: 20.1001.1.17352932.1388.6.25.1.4.

Hasanzadeh Mirali, A., Zamani, F. (2018). Analysis of the Novel “Sālmargi” Based on Michael Riffaterre's Theory of Intertextual Semantics. Persian Literature, 8(1), 57-76. Doi: 10.22059/jpl.2018.208923.654.

Hassanzadeh, A. (2007). The Voice of Foggy Memories: A Critique of Salmargi by Asghar Elahi, Roudaki, 116-119.

Hejazi, A. (2008). Lilith, the Lady of the night (a review of the mythical character of the first woman in the story of the creation of Sami, Jashne Ketab, 25(5) , 104.

Karimi F.(2016). Study of the Postmodern Components in one of the First Fiction Works in Iranian Postmodern Literature: Gozargahe Bi Payani, written by Kazem Tina Tehrani. LCQ , 9 (35), 185-202. Dor: 20.1001.1.20080360.1395.9.35.4.4.

Knesset, C. (1991). Transformations of the Modern Novel, Summary and Translation by Seyyed Saeed Firoozabadi. Sure Andishe, (1), 29-21.

Pour taghi miuandoab, S., Aghdaie, T. (2021). The Woman and her Social Position in the Field of Family and Society (Based on Zoya Pirzad's Works). Interpretation and Analysis of Persian Language and Literature Texts (Dehkhoda), 13(49), 303-321. Doi: 10.30495/dk.2021.686464.

RadinMehr, R., sadriniya, B. (2021). Investigating the Relationship Between Character Development and Polyphony Based on Salmargi. Contemporary Persian Literature, 11(11), 83-102. Doi: 10.30465/copl.2021.6826.