طبقه متوسط جدید و گذار به دموکراسی در جمهوری اسلامی ایران

الموضوعات : سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)

عسکری پورحبیب ¹ , علی کریمی مله ² , مجید توسلی رکن آبادی ³

1 - دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی سیاسی، گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2 - استاد، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه مازندران، مازندران، ایران.
3 - دانشیار، گروه علوم سیاسی، دانشکده الهیات، حقوق و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

تاريخ الإرسال : 19 الخميس , جمادى الثانية, 1441 تاريخ التأكيد : 09 الخميس , شعبان, 1441 تاريخ الإصدار : 29 الأحد , شوال, 1441

الکلمات المفتاحية: مشارکت سیاسی, دموکراسی, طبقه متوسط جدید,

ملخص المقالة :

هدف پژوهش حاضر تشریح نقش طبقه متوسط جدید در فرایند گذار به دموکراسی در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران بود. در این راستا، سوال اصلی پژوهش این بود که گسترش طبقه متوسط جدید چه تاثیری در روند گذار به دموکراسی در ایران دارد؟ روش پژوهش توصیفی-تحلیلی بوده و یافته‌ها نشان داد، نوسازی اقتصادی و اجتماعی گسترده بعد از جنگ عراق و ایران، باعث افزایش جمعیت جوان و رشد اقشار تحصیل‌کرده دانشگاهی و گسترش طبقه متوسط جدید در ایران شد که نقش مهمی در پیدایش زمینه‌های مساعد درونی برای گذار به دموکراسی دارند. خواست‌های سیاسی و اقتصادی این طبقه، در مقابل ساختار کشور که توان پاسخگویی به این خواست‌ها را نداشت، تبدیل به نیرویی گردید که موجب بی‌ثباتی‌هایی در دهه‌های اخیر شده است. توسعه‌خواهی طبقه متوسط جدید چالش‌هایی را برای نظام سیاسی کشور همراه آورده که حرکت به سمت دموکراسی را محتمل نموده است.

المصادر:

1. ابراهیمی، پریچهر (1376). طبقه متوسط جدید در جوامع غربی و ایران. علوماجتماعی، 9: 20-50.


2. ازغندى، علیرضا (1389). درآمدى بر جامعه‌شناسى سیاسى‌ ایران‌. تهران: نشر قومس.


3. ایجادی، جلال (1393). آسیب‌ها و دگرگونی‌های جامعه ایران. لندن: اچ اس مدیا.


4. اینگلهارت، رونالد (1389الف). تحول فرهنگی در جامعه پیشرفته صنعتی. ترجمه مریم وتر. تهران :کویر، چاپ دوم.


5. اینگلهارت، کریستین ولزل (1389ب). نوسازی، تغییر فرهنگی و دموکراسی. ترجمه یعقوب احمدی. تهران: نشر کویر.


6. آل‌ احمد‌، جلال (1351). در خدمت و خیانت روشنفکران. تهران: نشر سپهر.


7. برآورد رسمی از رشد و تورم ۹۸. روزنامه دنیای اقتصاد (۱۳۹۸/۱۲/۲۶)، شماره ۴۸۵۱.


8. بررسی تحولات جمعیت باسواد کشور در سه ‌دهه گذشته. دنیای اقتصاد (14/11/1388).  قابل دسترس در:

www.donya-e-eqtesad.com/fa/tiny/news-594159

1. بشیریه، حسین (1394). گذار به دموکراسی. تهران: نگاه معاصر، چاپ پنجم.


2. بشیریه، حسین (1385). دیباچه‌اى بر‌ جامعه‌شناسى‌ سیاسى‌ ایران در دوره جـمهورى اسـلامى ایران. تهران: نشر نگاه معاصر.


3. بهبود وضعیت اشتغال در تابستان ۹۸. ایبنا (۱۷ مهر ۱۳۹۸). قابل دسترس در:

http://www.ibena.ir/news/106564/

1. پنج ‌دهه عملکرد تولید و رشد اقتصادی در ایران. دنیای اقتصاد (21/03/1390). قابل دسترس در:

https://www.donya-e-eqtesad.com/fa/tiny/news-404845

1. پیتر پاک، کینز (1378). قدم اول. ترجمه علی معظمی جهرمی. تهران:پردیس دانش.


2. توسلی، غلام‌عباس؛ انصاری، ابراهیم (١٣٧٩). ساختار طبقاتی ایران بـین دو انـقلاب مشروطه و اسلامی. تهران: نشر نی.


3. ﺟﻌﻔﺮﭘﻮر ﻛﻠﻮری، رﺷﻴﺪ (١٣٨٩). ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺳﻴﺎﺳﻰ در اﻳﺮان. ﺗﻬﺮان: ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻰ.


4. حسینی، سید احمد و دیگران (1394). نظارت بر پویایی شهرنشینی در ایران معاصر با استفاده از تصاویر چند زمانه،  .DMSP/OLS اطلاعات جغرافیایی، 24(96): 22-37


5. دانشگاه‌های ایران به روایت آمار و ارقام. خبرگزاری دانشجویان ایران (۹ خرداد ۱۳۹۷). قابل دسترس در:

https://www.isna.ir/news//97030804268

1. سهم زنان از اشتغال. خبرگزاری برنا(1۳۹۸/۰۵/۱۳). قابل دسترس در:

https://www.borna.news/fa/tiny/news-880535

19. سی و هفت درصد واحد ضریب جینی ایران در جدیدترین گزارش توسعه انسانی سازمان ملل. ایبنا (16 فروردین 1396). قابل دسترس در: http://www.ibena.ir/news/17848/37-4

1. شکاف درآمدی در ایران عمیق‌تر شد. اقتصاد آنلاین (24/06/1397). قابل دسترس در:

https://www.eghtesadonline.com/n/1VJI

1. ﺷﻬﺮامﻧﻴﺎ، اﻣﻴﺮﻣﺴﻌﻮد (1392). جهانی شدن، دموکراسی و جنبش‌های دموکراتیک در ایران. جامعه‌شناسی ایران، 14(3): 52-89 .


2. ﻋﺎﺑﺪی اردﻛﺎﻧﻰ، ﻣﺤﻤﺪ (١٣٩٣). ﺗﻮﺳﻌﻪﻧﻴﺎﻓﺘﮕﻰ از ﻣﻨﻈﺮ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺳﻴﺎﺳﻰ ﻧﺨﺒﮕﺎن در اﻳﺮان ١٣٨٤-١٣٦٨.ﻋﻠﻮم ﺳﻴﺎﺳﻰ، 4: 134-169


3. ﻓﺎﺿﻠﻰ، ﻣﺤﻤﺪ (١٣٨٩). ﺑﻨﻴﺎنﻫﺎی ﺳﺎﺧﺘﺎری ﺗﺤﻜﻴﻢ دموکراسی. ﺗﻬﺮان: اﻧﺘﺸﺎرات ﻛﻨﺪوﻛﺎو.


4. قاضی مرادی، حسن (1397). گذارهای دموکراسی. تهران: نشر اختران.


5. گزارش تکان‌دهنده مرکز پژوهش‌های مجلس: ۴۰ درصد جمعیت کشور زیر خط فقر می‌روند. خبر آنلاین
   (۲۳ اردیبهشت ۱۳۹۸). قابل دسترس در:  https://www.khabaronline.ir/news/1259564/


6. لیپست، مارتین (1386). جامعه‌شناسی سیاسی. ترجمه محمدحسین فرجاد. تهران: انتشارات توس، چاپ دوم.


7. مـسعودنیا‌، حـسین (١٣٩٠). طـبقه متوسط جدید در ایران:  تهدید یا فرصت. اطلاعات سیاسی اقتصادی‌، ٢٨٣‌: 60-73


8. مطلبی، مسعود (1386). نقش و کارکرد سیاسی طبقه متوسط جدید در جمهوری اسلامی ایران. جامعه‌شناسی، 8 : 80– 101.


9. مور، برینگتور (1369). ریشه‌های دیکتاتوری و دموکراسی. ترجمه حسین بشیریه. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.


10. نرخ باسوادی در کشور به مرز ۹۶ درصد رسید. خبرگزاری جمهوری اسلامی (15 بهمن 1398). قابل دسترس در: https://www.iribnews.ir/fa/news/2637601/


11. نرخ مشارکت در سرازیری افول. ایبنا (17 خرداد 1399). قابل دسترس در:

 http://www.ibena.ir/news/114853

1. هانتینگتون، ساموئل (1382). موج سوم دموکراسی در پایان سده بیستم.ترجمه احمد شهسا. تهران: نشر روزنه، چاپ سوم.


2. ﻫﺎﻧﺘﻴﻨﮕﺘﻮن، ﺳﺎﻣﻮﺋﻞ (١٣٧٥). ﻣﻮج ﺳﻮم دموکراسی در ﭘﺎﻳﺎن ﺳﺪه ﺑﻴﺴﺘﻢ. ﺗﺮﺟﻤﻪ اﺣﻤﺪ ﺷﻬﺴا. ﺗﻬﺮان: ﻧﺸﺮ روزﻧﻪ.
   
   
   1. Aristotle, Plotics (Harmondsworth, Middlesex: penguin Books, 1962), pp. 171-173, http://www.iran-emrooz.net/index.php/think/more/40763.
   
   
   2. Bell, D.A. (1998). After the Tsunami: Will Economic Crisis Bring Democracy to Asia. New Republic, 218(10): 22–25. 31.
   
   
   3. Clark, P.B. & Foweraker, J. (2001). Encyclopedia of Democratic Thought. London: Routledage.
   
   
   4. Inglehart, R. & Christian, W. (2009). Political culture, mass beliefs and value change. Oxford: oxford university press.
   
   
   5. Inglehart, R. ; Foa, R. ; Welzel, C. & Peterson, C. (2008). Social Change, Freedom and Rising Happiness: A Global Perspective, 1981–2007. Perspectives on Psychological Science, 3: 1776–1780.
   
   
   6. Mohammadi, M. (2018). In transition, abnormal, disturbed and trapped (Iranian Society 1357-1397). Collaborative for Civic Education.
   
   

https://tavaana.org/sites/default/files/Tavana%2011%20-%2006.pdf.

1. 37.4 Iranian Gini coefficient in the latest UN Human Development Report. Ibna (7April 2017). Available in: http://www.ibena.ir/news/17848/37-4. [In Persian]


2. Abadi Ardani, M. (2014). Iran's Military Corps of Engineers, 1368-1384. Journal of Political Science, 4:134-169. [In Persian]


3. Al Ahmad, J. (1973). At the service and betrayal of Tehran intellectuals. Tehran: Sepehr Publishing. [In Persian]


4. Aristotle, Plotics (Harmondsworth, Middlesex: penguin Books, 1962), pp. 171-173, http://www.iran-emrooz.net/index.php/think/more/40763.


5. Azgandi, A. (2010). An Introduction to Iranian Political Sociology. Tehran: Qomes Publishing. [In Persian]


6. Bashirieh, H. (2006). A Debate on Iranian Political Sociology in the Islamic Islamic Period. Tehran: Contemporary View Publication. [In Persian]


7. Bashiriyeh, H. (2015). Transition to Democracy. Tehran: Contemporary Look,  Fifth Edition.[In Persian]


8. Bell, D.A. (1998). After the Tsunami: Will Economic Crisis Bring Democracy to Asia. New Republic, 218(10): 22–25. 31.


9. Clark, P.B. & Foweraker, J. (2001). Encyclopedia of Democratic Thought. London: Routledage.


10. Decrease in participation rate. Ibna (6  June  2020) . Available in:

http://www.ibena.ir/news/114853.[In Persian]

1. Ebrahimi, P. (1997). A New Middle Class in Western and Iranian Societies. Journal of Social Sciences, 9: 20-50. [In Persian]


2. Fazeli, M. (2010). Statement of Democrat Democrat. Tehran: Exploring Publications. [In Persian]


3. Five decades of production performance and economic growth in Iran. The world of economics (11 June 2011). Available in:

https://www.donya-e-eqtesad.com/fa/tiny/news-404845. [In Persian]  

1. Gazei Moradi, H. (2019). Transitions of Democracy. Tehran: Akhtaran Publishing.
   [In Persian]


2. Hosseini, S.A. & et al. (2015). Monitoring the dynamics of urbanization in contemporary Iran using multi-time images, DMSP/OLS.Geographical Information, 24(96): 22-37.
   [In Persian]


3. Huntington, S. (1995). The Third Wave of Democracy at the End of the Twentieth Century. Translated by Ahmad Shohsa. Tehran: The Storm. [In Persian]


4. Huntington, S. (2003). The Third Wave of Democracy at the End of the Twentieth Century. Translated by Ahmad Shohsa. Tehran: Roozana Publishing, Third Edition.
   [In Persian]


5. Ijadi, J. (2014). The Damages and Transformations of Iranian Society. London: H&S Media. [In Persian]


6. Improving employment in the summer of '98. Ibna (October 8 2009). Available in: http://www.ibena.ir/news/106564/. [In Persian]


7. Inglehart, C.W. (2003). Modernization, Cultural Change and Democracy. Translated by Jacob Ahmadi. Tehran: Publisher. [In Persian]


8. Inglehart, R. & Christian, W. (2009). Political culture, mass beliefs and value change. Oxford: oxford university press.


9. Inglehart, R. (2003). Cultural Transformation in the Advanced Industrial Society. Translated by Mary Wether. Tehran: Kavir, Second Edition. [In Persian]


10. Inglehart, R.; Foa, R.; Welzel, C. & Peterson, C. (2008). Social Change, Freedom and Rising Happiness: A Global Perspective, 1981–2007. Perspectives on Psychological Science, 3: 1776-1780.


11. Investigating the developments of the country's literate population in the last thirteen years. The World of Economics (3 February 2010). Available in:

www.donya-e-eqtesad.com/fa/tiny/news-594159. [In Persian]

1. Iranian universities according to statistics. Iranian Students News Agency)30 June 2016.( Available in: https://www.isna.ir/news//97030804268/ .[In Persian]


2. Jafar Pour Chlorid, R. (2010). Political Culture in Iran. Tehran: The center of the Islamic Revolution. [In Persian]


3. Lipst, M. (2007). Political Sociology. Translated by Mohammad Hossein Farjad. Tehran: Toos Publications, Second Edition. [In Persian]


4. Masoudnia, H. (2011). The New Middle Ages in Iran: Threat or Opportunity. Journal of Economic and Political Information, 283:60-73. [In Persian]


5. Mohammadi, M. (2018). In transition, abnormal, disturbed and trapped (Iranian Society 1357-1397). Collaborative for Civic Education.

https://tavaana.org/sites/default/files/Tavana%2011%20-%2006.pdf

1. Moore, B. (1989). The Roots of Dictatorship and Democracy. Translated by Hossein Bashirieh. Tehran: Academic Publishing Center. [In Persian]


2. Mutlibi, M. (2007). The Role and Political Function of the New Middle Class in the Islamic Republic of Iran. Journal of Sociology, 8: 80-101. [In Persian]


3. Official estimate of growth and inflation 98. Dunya-e-Eqtesad newspaper (16 March 2020), No. 4851. [In Persian]


4. Peter Pak, K. (1999). The First Step, Translated by Ali Moazami Jahromi. Tehran: Knowledge Campus Publisher, First Edition. [In Persian]


5. Shahram Nia, A.M. (2013). Globalization, Democracy, and Democratic Movements in Iran. Journal, Iranian Sociology, 14(3): 52-89. [In Persian]


6. Shocking report by the Parliamentary Research Center: 40% of the country's population lives below the poverty line. Online news (13 May 2009). Available in: https://www.khabaronline.ir/news/1259564/. [In Persian]


7. Tavassoli, G.A. & Ebrahim, A. (2000). The Class Structure of Iran Between the Two Constitutional and Islamic Revolutions. Tehran: Ney Publishing. [In Persian]


8. The income gap in Iran has deepened. Online Economy (15 September 2018). Available in:https://www.eghtesadonline.com/n/1VJI. [In Persian]


9. The literacy rate in the country reached 96%. Islamic Republic News Agency
   (6 February 2017). Available in: https://www.iribnews.ir/fa/news/2637601/. [In Persian]


10. Women's share of employment. Borna News Agency (26 May 2019). Available in: https://www.borna.news/fa/tiny/news-880535. [In Persian]