ارائه مدل مفهومی تاب‌آوری شهری در مقابله با زلزله (مطالعه موردی: شهر بم)

الموضوعات :

پویا فرحانی ¹ (دانشجوی دکتری مدیریت محیط زیست، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. )
سحر رضایان ² (دانشیار، گروه مهندسی محیط زیست، واحد شاهرود، دانشگاه آزاد اسلامی، شاهرود، ایران. *(مسوول مکاتبات))
مژگان زعیم دار ³ (استادیار، گروه محیط زیست، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.)
سید علی جوزی ⁴ (استاد تمام، گروه محیط زیست، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.)

تاريخ الإرسال : 28 الخميس , جمادى الأولى, 1444 تاريخ التأكيد : 17 الأربعاء , رجب, 1444 تاريخ الإصدار : 15 الجمعة , ذو الحجة, 1445

الکلمات المفتاحية: زلزله, تحلیل شبکه‌ای, Stella, بم.,

ملخص المقالة :

زمینه و هدف: شهرها سیستم‌های پیچیده‌ای هستند که در برابر تهدیدات ناشی از مخاطرات طبیعی آسیب پذیرند. این پژوهش با هدف شناسایی و تحلیل شاخص‌های تاثیر گذار بر تاب‌آوری شهری بم و مدلسازی وضعیت شهر از منظر توان تاب‌آوری در مقابله با زلزله به انجام رسیده است. روش بررسی: در گام اول با تشکیل گروه خبرگان متشکل از 19 نفر و تکمیل دو مرحله پرسشنامه به روش دلفی، 13 معیار و 35 زیرمعیار در قالب چهار مولفه اقتصادی، اجتماعی، اکولوژیکی و کالبدی جهت انجام تحلیل تاب‌آوری انتخاب شدند. مقایسات زوجی و تعیین اوزان نهایی به کمک روش تحلیل شبکه‌ای ANP و با استفاده از نرم افزار Super Decisions به انجام رسیده است. در گام بعدی، آمارهای 15 ساله معیارهای پژوهش جهت تکمیل معادلات ریاضی برای مرحله مدلسازی از سازمان‌ها و ارگان‌های ذی ربط جمع‌آوری گردید. در گام اخر مدل تاب‌آوری شهر بم با استفاده از نرم افزارStella Architect نسخه 3.2 برای مدت زمان 30 سال از 1385 تا 1415 ترسیم شد. یافته‌ها: نتایج نشان می‌دهد مولفه اکولوژیکی با وزن 439/0 بیشترین اهمیت را در تاب‌آوری شهر بم ایفا می‌کند. همچنین نتایج مدلسازی مشخص کرد شاخص تاب‌آوری شهر بم در مقابله با زلزله در سال 1401، رقمی برابر با 96/44 درصد می‌باشد. بحث و نتیجه‌گیری: با بررسی نتایج کسب شده می‌توان بیان کرد شهر بم از منظر تاب‌آوری شهری در مقابله با زلزله از شرایط ایده‌آلی برخوردار نیست و با توجه به سابقه لرزه خیزی منطقه، در صورت وقوع حوادث مشابه این شهر توان تاب‌آوری در شرایط بحرانی را نخواهد داشت.

المصادر:

1. Chardoosayi, A., & Ilanloo, M. (2020). Investigating and evaluating the urban resilience components (Case Study: Mahshahr City). (In Persian)
2. Seok, K., Jeon, Y. M., & Lee, J. S. (2017). A comparative analysis of the level of urban resilience in the city comprehensive plan
3. Gibberd, J. (2015). Assessing and Intervening: Urban Resilience Indicators
4. Park, K., Oh, H., & Won, J. H. (2021). Analysis of disaster resilience of urban planning facilities on urban flooding vulnerability. Environmental Engineering Research, 26(1).
5. Cariolet, J. M., Vuillet, M., & Diab, Y. (2019). Mapping urban resilience to disasters–a review. Sustainable cities and society, 51, 101746
6. Bagheri maragheh N, motamedi M, mafi E. (2022) Assessing the resilience of Shirvan city in the face of earthquakes. (In Persian)
7. Yang, Y., Y. Fang, Y. Xu, and Y. Zhang. 2021. Assessment of urban resilience based on the transformation of resource-based cities: a case study of Panzhihua, China.
8. Feofilovs,M. & Romagnoli,F.(2020).Assessment of Urban Resilience to Natural Disasters with a System Dynamics Tool: Case Study of Latvian Municipality. Environmental and Climate Technologies,24(3) 249-264
9. Bottero, M., Datola, G., & De Angelis, E. (2020). A System Dynamics Model and Analytic Network Process: An Integrated Approach to Investigate Urban Resilience. Land, 9(8), 242.
10. Farhani, P., Rezayan, S., Zaeimdar, M., & Jozi, S. A. (2022). Land Suitability Assessment Model for Urban Development using Multi-Criteria Decision Making Approach and Geographic Information System (case study: Bam city). (In Persian)
11. Nedaei, A., Seyednaghavi, M., Firouzfar, M. and Zamani, N. (2022), "A comparative study of urban resilience in coping with the crisis in the metropolises of Tehran and Mashhad", International Journal of Disaster Resilience in the Built Environment, Vol. 13 No. 1, pp. 51
12. Yellepeddi, S.S. (2006). An Analytical Network Process ( ANP ) approach for the development of a reverse supply chain performance index in consumer electronics industry
13. Saaty, T.L. (2006). The Analytic Network Process. In: Decision Making with the Analytic Network Process. International Series in Operations Research & Management Science, vol 95. Springer, Boston, MA
14. Khatabakhsh A, Maleki Z, Hejazi TH, Pouyakian M. (2019) Analysis of hazard identification methods in process industries using analytic network process technique (ANP). Iran Occupational Health. (In Persian)
15. Zare, S, et al. 2018 Using the Analytic Network Process Method for Prioritizing and Weighing Shift Work Disorders Among the Personnel of Hospitals of Kerman University of Medical Sciences. Journal of Circadian Rhythms, 16(1): 10, pp. 1–10. DOI: https://doi.org/10.5334/jcr.163Enrique
16. Ghodsipour, H. (2013). Analyctical Network Process (AHP), Amirkabir University. (In Persian)
17. Mu, E., Cooper, O., Peasley, M., Best Practices In Analytic Network Process Studies, Expert Systems with Applications (2020),
18. Xu, W., Cong, J., Proverbs, D., & Zhang, L. (2021). An Evaluation of Urban Resilience to Flooding. Water
19. Wang, B., Loo, B.P., Zhen, F., & Xi, G. (2020). Urban resilience from the lens of social media data: Responses to urban flooding in Nanjing, China. Cities.
20. Aksha, S. K., & Emrich, C. T. (2020). Benchmarking Community Disaster Resilience in Nepal. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(6), 1985.
21. Jalalian, S. I. (2021). Identification and Classification of Socio-Economic Resilience Criteria in Informal Settlements (Case Study: District 6 of region 4, Tehran Municipality, Focusing on Khak Sefid Neighborhood). Human Geography Research, 53(1), 105-118. doi: 10.22059/jhgr.2019.288440.1008002. (In Persian)
22. Kammouh, O., Zamani Noori, A., Cimellaro, G.P., & Mahin, S. (2019). Resilience Assessment of Urban Communities. Journal of Risk and Uncertainty in Engineering
23. Sajjad, M., Chan, J. C. L., & Chopra, S. S. (2021). Rethinking disaster resilience in high-density cities: Towards an urban resilience knowledge system
24. Kavota, J. K., Kamdjoug, J. R. K., & Wamba, S. F. (2020). Social media and disaster management: Case of the north and south Kivu regions in the Democratic Republic of the Congo. International Journal of Information Management
25. Jamali A, Robati M, Nikoomaram H, Farsad F, Aghamohammadi H. (2021). Urban Resilience Assessment Using Hybrid MCDM Model Based on DEMATEL-ANP Method (DANP). Research Square
26. Javari, M., Saghaei, M & Fadaei Jazi, F. (2021) Analyzing the resilience of urban settlements using multiple-criteria decision-making (MCDM) models (case study: Malayer city), Sustainable Environment, 7:1(In Presian)
27. Poursharifi, J., Tabibian, M., Masoud, M., Toghyani, S. (2020). Explaining the Model of City Resilience to Earthquake, Regarding Natural Site of Cities (Case Study: Qazvin city). Space Ontology International Journal, 9(2), 79-88
28. Dizaj, M., Roshti, M.(2016) The evaluation of the urban fabric resiliency against earthquake risk Case Study: Zanjan. (In Persian)
29. Mousavi, Y., Ghane, M., Khaleghiniya, A. (2018). Measuring and harmonizing and promoting the dimensions of resilience in worn-out urban tissues using the ANP method, a case example: Ahvaz city center, the 5th National Civil and Urban Development Conference(In Persian)
30. Pourahmad, A., ziari, K., Abdali, Y., & Sadeghi, A. (2019). Analysis of resiliency criteria in urban worn out texture of Tehran 10 municipality against earthquake with emphasis on physical resilience. , 10(36), 1-21. (In Persian)