اثرات احداث و بهره برداری سد مخزنی کرخه بر کاربری اراضی و کیفیت آب منطقه

الموضوعات :

شهلا کعب زاده ¹ , جمال قدوسی ² , رضا ارجمندی ³ , نعمت اله جعفرزاده حقیقی فرد ⁴

1 - دانشجوی دکتری مدیریت محیط‌زیست، دانشکده محیط‌زیست و انرژی، دانشگاه آزاد‌ اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.
2 - دانشکده محیط‌زیست و انرژی، دانشگاه آزاد اسلامی علوم و تحقیقات، تهران، ایران. *(مسوول مکاتبات)
3 - دانشکده محیط زیست و انرژی، دانشگاه آزاد اسلامی علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی تهران، ایران.
4 - مرکز تحقیقات فناوری‌های زیست‌محیطی، دانشگاه علوم پزشکی جندی‌شاپور، اهواز‌، ایران.

تاريخ الإرسال : 21 الإثنين , ربيع الثاني, 1439 تاريخ التأكيد : 27 السبت , جمادى الأولى, 1440 تاريخ الإصدار : 12 الثلاثاء , ذو القعدة, 1442

الکلمات المفتاحية: تصاویر ماهواره‌ای, مدل های رگرسیون چند متغیره, سدهای بزرگ, کاربری اراضی, کیفیت آب,

ملخص المقالة :

زمینه و هدف: از مهم ترین پیامدهای احداث سد، تغییر کاربری اراضی و تأثیر آن در تغییر کیفیت آب و بر هم خوردن تعادل اکوسیستم رودخانه ها در پایاب سدها است. در تحقیق حاضر رابطه بین تغییرات کاربری اراضی و کیفیت آب رودخانه در پایاب سد کرخه به عنوان عامل اثر گذار در بر هم خوردن تعادل اکوسیستم رودخانه کرخه تجزیه و تحلیل شده است.روش بررسی: روند تغییرات ادواری کاربری اراضی طی 5 دوره زمانی از سال های 1363 لغایت 1393 در منطقه با استفاده از تفسیر تصاویر ماهواره‌ای ادواری سنجنده لندست TM و ETM+ و تغییرات ادواری متناظر غلظت پارامترهای اندازه گیری شد و کیفیت آب رودخانه در پایاب سد کرخه بررسی شد.یافته ها: بعد از احداث سد، روند تغییرات کاربری اراضی تشدید شده و مقدار پارامترهای کیفیت آب افزایش یافته است. آزمون همبستگی بین تغییرات کاربری اراضی با پارامترهای کیفیت آب در بازه مورد مطالعه در پایاب سد نشان داد که همبستگی معنی دار آماری درسطح اطمینان 95درصد(05/0 =P) و 99درصد(01/0P= ) وجود دارد. رابطه بین تغییرات کاربری اراضی و تغییرات کیفیت آب رودخانه با استفاده از مدل های رگرسیون چند متغییره بررسی شد و نتایج آن بیانگر امکان پذیری پیش‌بینی یا برآورد حد آستانه مساحت قابل تخصیص به انواع کاربری ها در پایاب سد های بزرگ بود. کاربری زراعت آبی بیشترین تغییر را پس از احداث سد داشت. مساحت تحت پوشش اراضی آبی در زمان اجرای تحقیق 76درصد بود.بحث و نتیجه گیری: در مطالعه حاضر مشخص شد که وسعت مجاز تخصیص اراضی به زارعت آبی در منطقه برابر با 46 درصد مساحت حوضه آبریز پایاب سد کرخه است از این رو افزایش کاربری زراعت آبی عامل اصلی کاهش کیفیت آب رودخانه است.

المصادر:

1. Choi S, Yoon B, Woo H. 2005. Effect of dam-induced flow regime change on downstream river morphology and vegetation cover in the Hwang River, Korea, River Research and Application. 21(2-3):315 - 325.


2. Wildi, W. 2010. Environmental hazards of dams and reservoirs. TerreetEnvironnement. 88187–197.


3. Cooper, Arthur R. Infante, Dana M. Daniel, Wesley M. Wehrly, Kevin E. Wang c, Lizhu. Brenden, Travis O. 2017. Assessment of dam effects on streams and fish assemblages of the conterminous USA.Science of the Total Environment. 586: 879 – 889.


4. Azarang, F., Taloori, A.R, Sedigh, H., & Shafaee Bajestan, M. 2017. Investigating the effects of large dams construction on the flow and hydrologic parameters of river (A case study: downstream of reservoir dam). Water and Soil journal (agriculture science and industries). 31(1):1.(In Persian)


5. Wijesundara, C. J. Dayawansa, N. D. K. 2011. Construction of Large Dams and their Impact on Cultural Landscape: A Study in Victoria Reservoir and the Surrounding Area, Tropical Agricultural Research 22(1):211-219.


6. SaitTahmicioglu, M. Anul, N. Ekmekci, F. Durmus. N. 2007. Positive and negative  impact of dams. International Congress on River Basin Management. 2: 759-769.


7. Pirestani, M.R., & Shafghati, M. 2009. The study of environmental effects of dam construction. Human geography research journal. 1^st year, no. 3. Summer. (In Persian)


8. Awang, Halizah., Daud, Zawawi., Zainuri Mohd, Mohd. 2015. Hydrology Properties and Water Quality Assessment of the Sembrong Dam, Johor, Malaysia. Procedia – Social and Behavioral Sciences. 195: 2868 – 2873.


9. De Baum,D. 2016. Strategies to Mitigate Environmemt Damages Caused by Dams. Utah State University.


10. Roff,N.L. and J.C.Schmidt.2016.How dams can go with the flow.J.Science.2026.


11. positivenegativeeffects.com. 2017 positive and Negative Effects of Dams.


12. Akindele, E. O., Indabawa, I. I. 2015. A review of the effects of dams on the hydrology, water quality and invertebrate fauna of some Nigerian freshwaters. The Zoologist, 13: 28-35


13. Bahroun Sofia. Chib, Warda., 2017. The quality surface water of the dam reservoir Mexa, Northeasr of Algeria. Journal of water and land development. 34:11-119


14. Salman,M.2017.Dams and their environmenttal impacts.MSc.Plant Biology and Biotecnology.


15. Chessman, B. Townsend, S. 2010. Differing effects of catchment land use on water chemistry explain contrasting behavior of a diatom index in tropical northern and temperate southern Australia, Ecological Indicators 10:620 - 626.


16. Taleb,A. Belaidi, N. and J Gagneur. 2004. Water quality before and after dam building on a heavily polluted river in semi-arid Algeria. River Res. Applic.Vol 20: pp 943–956


17. Hallajian, L., Arjmandi, R., & Ghodoosi, J. 2018. Determining environmental water right to optimize water ecosystem management in large dams downstream (A case study: Karkhe River at downstream of Kharkhe dam). Ph.D. dissertation. Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran. Natural resources and environment faculty. (In Persian)


18. Ahearn, S. Sheibley, W. Dahlgren, R. A., Anderson, M. Johnson, J. Kennethw, T. 2005. Land use and land cover influence on water quality in the last free- flowing river draining the western Sierra Nevada, California, Journal of Hydrology.313(3-4): 234- 247.