بررسی تأثیر سرمایه اجتماعی بر کیفیت زندگی معتادان به مواد مخدر در شهر تهران

الموضوعات : مدیریت فرهنگی

فاطمه رادان ¹ ( استاد )

تاريخ الإرسال : 17 الثلاثاء , محرم, 1438 تاريخ التأكيد : 18 السبت , ربيع الأول, 1438 تاريخ الإصدار : 18 السبت , ربيع الأول, 1438

الکلمات المفتاحية: بُعد ساختاری, بُعد شناختی, سرمایه اجتماعی, کیفیت زندگی, معتادان, مواد ­مخدر,

ملخص المقالة :

مقدمه و هدف پژوهش: سرمایه اجتماعی به معنی مجموعه ای از ارتباطات مبتنی بر اعتماد درون یک فرد و یا در ساختار اجتماعی وجود ندارد، بلکه در فضای بین افراد شکل می گیرد. این پژوهش باهدف بررسی تأثیر سرمایه اجتماعی بر کیفیت زندگی معتادان به مواد مخدر انجام‌گرفته است. روش پژوهش: در این پژوهش کمی باهدف کاربردی از روش همبستگی بهره جسته ایم. جامعه آماری این پژوهش را کلیه معتادان مراجعه‌کننده به مراکز درمانی بهزیستی شهر تهران تشکیل داده اند که 380 نفر از آنان بر اساس روش نمونه گیری در دسترس به‌عنوان جمعیت نمونه انتخاب‌شده‌اند. ابزار جمع آوری داده ها دو پرسشنامه محقق ساخته سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی است که هر دو دارای اعتبار صوری بوده و پایایی آن‌ها نیز به‌وسیله ضریب آلفای کرونباخ 81/0 و 78/0 محاسبه‌شده است. یافته ها: بر اساس یافته های این پژوهش همه فرضیه ها تأییدشده‌اند؛ یعنی ضعف سرمایه اجتماعی معتادان به مواد مخدر موجب کاهش کیفیت زندگی این افراد شده است. نتیجه‌گیری: در این تحقیق، سرمایه اجتماعی به دو بُعد شناختی و ساختاری تقسیم‌شده است. بُعد شناختی به بخش نامحسوس سرمایه اجتماعی مانند ارزش‌ها، عقاید، نگرش‌ها، رفتارها و هنجارهای اجتماعی می‌پردازد و بُعد ساختاری سرمایه اجتماعی دربرگیرنده ساختارها و شبکه‌هایی است که حاوی فرایندهای تصمیم‌گیری جمعی و مسئولیت متقابل است. افرادی که سابقه مصرف مواد مخدر در زندگی دارند، معمولاً با اطرافیان خود رابطه اندکی داشته و از داشتن یک زبان مشترک برای تبادل اندیشه و بیان احساسات با اطرافیان خود محروم هستند. این افراد قدرت تبادل مفاهیم با دیگران و به دست آوردن تجربه مشترک را ازدست‌داده، ازاین‌رو دچار انزوای اجتماعی شده و کیفیت زندگی آن ها نیز به‌شدت کاهش می یابد و با افزایش بُعد شناختی سرمایه اجتماعی، کیفیت زندگی آنان نیز روند بهبودی پیدا می کند. بین بُعد ساختاری سرمایه اجتماعی با کیفیت زندگی معتادان به مواد مخدر رابطه معناداری وجود دارد و یکی از عوامل مهم در سوق دادن افراد به‌سوی مصرف مواد مخدر، داشتن رابطه گروهی با اشخاص مصرف‌کننده از یک‌سو و نداشتن پیوند و رابطه گروهی با افراد سالم جامعه از سوی دیگر است.

المصادر:

-       توکل، محمد و مقصودی، سوده. 1390. سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی، مکانیسم­ها و مدل­های علّی و تعاملی، فصلنامه علمی و پژوهشی رفاه اجتماعی، سال 11، شماره 42.

-       چلبی، مسعود. 1375. جامعه­شناسی نظم. تهران: نشر نی.

-       رحیمی، فاطمه؛ اسماعیلی، مریم؛ نوری، ابوالقاسم؛ مهدوی، علیرضا.1390. بررسی سرمایه اجتماعی با تأکید بر نقش سازمان‌های مردم‌نهاد در پیشگیری از اعتیاد، پژوهش‌های روان‌شناسی اجتماعی، زمستان 1390، دوره 1، شماره 4، 62-45.

-       صادقی، نرگس؛ داوری دولت آبادی، الهام؛ ضیایی راد، مرضیه؛ رحمانی اعظم؛ قدوسی آرش.1394. کیفیت زندگی و ارتباط آن با مشخصات زمینه‌ای و ارتباطات خانواده در نوجوانان و جوانان مراجعه‌کننده به مراکز ترک اعتیاد، مجله رفاه اجتماعی، دوره 15، شماره 57، 72-57.

-       غلامی کوتنایی، کوروش؛ قربان نژاد شهرودی، یداله.1390. بررسی تأثیر سرمایه اجتماعی خانواده بر اعتیاد جوانان (شهر قائم‌شهر)، پژوهش‌های جامعه‌شناسی معاصر، دوره 2، شماره 4، 139-115.

-       قمری، محمد (1390). مقایسه ابعاد عملکرد خانواده و کیفیت زندگی و رابطه این متغیرها در بین افراد معتاد و غیر معتاد، اعتیاد پژوهی، دوره 5، شماره 18، 68-55.

-       کتیبایی، ژیلا؛ حمیدی، هوشنگ؛ یاریان، سجاد؛ قنبری، سعید، سیدموسوی، پریساسادات.1389.  مقایسه کیفیت زندگی، تنیدگی و سلامت روان در معتادان و غیر معتادان مبتلابه HIV و افراد سالم، مجله علوم رفتاری، دوره 4، شماره 2، 139-135.

-       محمودی، قهرمان؛ امیری، محمد؛ جهانی، محمدعلی؛ حاجی بکلو، عصمت.1390. بررسی وضعیت سلامت روانی و کیفیت زندگی معتادان مراجعه‌کننده به مراکز گذری و نگه‌دارنده متادون درمانی شهرستان ساری، دوره 3، شماره 4-3، 17-7.

-       ملازاده، جواد و عاشوری، احمد. 1388. بررسی اثربخشی درمان گروهی شناختی- رفتاری در پیشگیری از عود و بهبود کیفیت زندگی افراد معتاد. دوماهنامه علمی و پژوهشی دانشور رفتار، سال 16، شماره 34.

-       موسوی، میر طاهر. 1385. مشارکت اجتماعی یکی از مؤلفه­های سرمایه اجتماعی، فصلنامه علمی و پژوهشی رفاه اجتماعی، سال 6، شماره 23.

-       میر فردی، اصغر. 1385. بررسی ارتباط بین وضعیت توسعه انسانی ایرانیان و ارزش­های آن­ها، پایان­نامه دکتری جامعه­شناسی. دانشگاه شیراز.

-        Beugelsdijk, S. & Schaik, T. (2005). Differences in Social Capital between 54 Western European Regions. Regional Studies, 39.

-        Foyers, P M, Mach in. D. (2000). Quality of Life Assessment, Analysis and Interpretation. New York. John Willy.

-        Halpern, D. (2005). Social capital. London: Polity Press.

-        Harphan, T, Mckenzie, K. (2006). Social capital and mental health, London, Jessica Kingsley Publishers.

-        Milbrath, L. W. (1978). Indicators of Environmental Quality in Indicators of Environmental Quality and Quality of Life, UNESCO Reports and Papers in the Social Sciences, No. 38. Paris: UNESCO.

-        Nogueira, H.)2009). Healthy communities: The challenge of social capital in the Lisbon Metropolitan Area, Health & Place 15,133– 139, Available online: www.elsevier.com/locate/healthplace.

-        Putnam, R. (2000). Bowling Alone: The collaps and revival of American community, New York: Simon and Schaster Press.

-        Uphoff, N. (2000). “Understanding Social Capital, Learning from the Analysis and Experiences of Participation, in Dasguupta and Seregeldin, Social Capital: A Multifaceted Perspective.” Institutional Analysis, Washington DC, USA. World Bank.