بررسی تأثیر سرمایه اجتماعی بر کیفیت زندگی معتادان به مواد مخدر در شهر تهران
محورهای موضوعی : مدیریت فرهنگی
1 - استاد
کلید واژه: بُعد ساختاری, بُعد شناختی, سرمایه اجتماعی, کیفیت زندگی, معتادان, مواد مخدر,
چکیده مقاله :
مقدمه و هدف پژوهش: سرمایه اجتماعی به معنی مجموعه ای از ارتباطات مبتنی بر اعتماد درون یک فرد و یا در ساختار اجتماعی وجود ندارد، بلکه در فضای بین افراد شکل می گیرد. این پژوهش باهدف بررسی تأثیر سرمایه اجتماعی بر کیفیت زندگی معتادان به مواد مخدر انجام‌گرفته است. روش پژوهش: در این پژوهش کمی باهدف کاربردی از روش همبستگی بهره جسته ایم. جامعه آماری این پژوهش را کلیه معتادان مراجعه‌کننده به مراکز درمانی بهزیستی شهر تهران تشکیل داده اند که 380 نفر از آنان بر اساس روش نمونه گیری در دسترس به‌عنوان جمعیت نمونه انتخاب‌شده‌اند. ابزار جمع آوری داده ها دو پرسشنامه محقق ساخته سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی است که هر دو دارای اعتبار صوری بوده و پایایی آنها نیز به‌وسیله ضریب آلفای کرونباخ 81/0 و 78/0 محاسبه‌شده است. یافته ها: بر اساس یافته های این پژوهش همه فرضیه ها تأییدشده‌اند؛ یعنی ضعف سرمایه اجتماعی معتادان به مواد مخدر موجب کاهش کیفیت زندگی این افراد شده است. نتیجه‌گیری: در این تحقیق، سرمایه اجتماعی به دو بُعد شناختی و ساختاری تقسیم‌شده است. بُعد شناختی به بخش نامحسوس سرمایه اجتماعی مانند ارزش‌ها، عقاید، نگرش‌ها، رفتارها و هنجارهای اجتماعی می‌پردازد و بُعد ساختاری سرمایه اجتماعی دربرگیرنده ساختارها و شبکه‌هایی است که حاوی فرایندهای تصمیم‌گیری جمعی و مسئولیت متقابل است. افرادی که سابقه مصرف مواد مخدر در زندگی دارند، معمولاً با اطرافیان خود رابطه اندکی داشته و از داشتن یک زبان مشترک برای تبادل اندیشه و بیان احساسات با اطرافیان خود محروم هستند. این افراد قدرت تبادل مفاهیم با دیگران و به دست آوردن تجربه مشترک را ازدست‌داده، ازاین‌رو دچار انزوای اجتماعی شده و کیفیت زندگی آن ها نیز به‌شدت کاهش می یابد و با افزایش بُعد شناختی سرمایه اجتماعی، کیفیت زندگی آنان نیز روند بهبودی پیدا می کند. بین بُعد ساختاری سرمایه اجتماعی با کیفیت زندگی معتادان به مواد مخدر رابطه معناداری وجود دارد و یکی از عوامل مهم در سوق دادن افراد به‌سوی مصرف مواد مخدر، داشتن رابطه گروهی با اشخاص مصرف‌کننده از یک‌سو و نداشتن پیوند و رابطه گروهی با افراد سالم جامعه از سوی دیگر است.
Introduction and aim: Social capital as a set of relationships based on trust does not exist within a person or a social structure, but takes shape within the space between people. The present study has been developed to examine the impact of social capital on the quality of life of drug addicts. Research Method: In this study we have utilized the correlational method with an applied purpose. The study population included all addicts referred to the Welfare- Treatment Centers of Tehran, 380 of whom have been selected as the sample population based on the accessible sampling method. We have collected data using two questionnaires on social capital and life quality both have formal validity and the reliability has been calculated 0/81 and 0/78 by the Cronbach's alpha coefficient. Findings: All hypotheses have been confirmed according to the findings of the study. Meaning that social capital weakness of drug addicts has reduced the quality of life of these individuals. Conclusion: The social capital in the present research has been divided in two cognitive and structural dimensions. The cognitive dimension deals with the intangible part such as values, beliefs, attitudes, behaviors and social norms; and the structural dimension of social capital involves the structures and nets comprising collective decision-making and mutual responsibility processes. People with a history of drug abuse in life tend to have little relationship with their relatives lacking a common language to exchange thoughts with and express feelings to others. Such people have lost the power of sharing ideas with others and gaining a common experience, therefore, they suffer from social isolation and their quality of life is severely reduced as well and in case of increasing the cognitive dimension of social capital, their quality of life will also be improved. There is a significant relation between the structural dimension of social capital and quality of life of drug addicts. Keeping relationship with drug abusers, on the one hand, and having no ties with healthy people, on the other hand, can be of the major factors pushing people towards drug addiction. Due to isolation in the community and lack of connection with other people, drug abusers will be severely limited in terms of the structural social capital; consequently, their quality of life will be greatly reduced as well.
- توکل، محمد و مقصودی، سوده. 1390. سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی، مکانیسمها و مدلهای علّی و تعاملی، فصلنامه علمی و پژوهشی رفاه اجتماعی، سال 11، شماره 42.
- چلبی، مسعود. 1375. جامعهشناسی نظم. تهران: نشر نی.
- رحیمی، فاطمه؛ اسماعیلی، مریم؛ نوری، ابوالقاسم؛ مهدوی، علیرضا.1390. بررسی سرمایه اجتماعی با تأکید بر نقش سازمان‌های مردم‌نهاد در پیشگیری از اعتیاد، پژوهش‌های روان‌شناسی اجتماعی، زمستان 1390، دوره 1، شماره 4، 62-45.
- صادقی، نرگس؛ داوری دولت آبادی، الهام؛ ضیایی راد، مرضیه؛ رحمانی اعظم؛ قدوسی آرش.1394. کیفیت زندگی و ارتباط آن با مشخصات زمینه‌ای و ارتباطات خانواده در نوجوانان و جوانان مراجعه‌کننده به مراکز ترک اعتیاد، مجله رفاه اجتماعی، دوره 15، شماره 57، 72-57.
- غلامی کوتنایی، کوروش؛ قربان نژاد شهرودی، یداله.1390. بررسی تأثیر سرمایه اجتماعی خانواده بر اعتیاد جوانان (شهر قائم‌شهر)، پژوهش‌های جامعهشناسی معاصر، دوره 2، شماره 4، 139-115.
- قمری، محمد (1390). مقایسه ابعاد عملکرد خانواده و کیفیت زندگی و رابطه این متغیرها در بین افراد معتاد و غیر معتاد، اعتیاد پژوهی، دوره 5، شماره 18، 68-55.
- کتیبایی، ژیلا؛ حمیدی، هوشنگ؛ یاریان، سجاد؛ قنبری، سعید، سیدموسوی، پریساسادات.1389. مقایسه کیفیت زندگی، تنیدگی و سلامت روان در معتادان و غیر معتادان مبتلابه HIV و افراد سالم، مجله علوم رفتاری، دوره 4، شماره 2، 139-135.
- محمودی، قهرمان؛ امیری، محمد؛ جهانی، محمدعلی؛ حاجی بکلو، عصمت.1390. بررسی وضعیت سلامت روانی و کیفیت زندگی معتادان مراجعه‌کننده به مراکز گذری و نگه‌دارنده متادون درمانی شهرستان ساری، دوره 3، شماره 4-3، 17-7.
- ملازاده، جواد و عاشوری، احمد. 1388. بررسی اثربخشی درمان گروهی شناختی- رفتاری در پیشگیری از عود و بهبود کیفیت زندگی افراد معتاد. دوماهنامه علمی و پژوهشی دانشور رفتار، سال 16، شماره 34.
- موسوی، میر طاهر. 1385. مشارکت اجتماعی یکی از مؤلفههای سرمایه اجتماعی، فصلنامه علمی و پژوهشی رفاه اجتماعی، سال 6، شماره 23.
- میر فردی، اصغر. 1385. بررسی ارتباط بین وضعیت توسعه انسانی ایرانیان و ارزشهای آنها، پایاننامه دکتری جامعهشناسی. دانشگاه شیراز.
- Beugelsdijk, S. & Schaik, T. (2005). Differences in Social Capital between 54 Western European Regions. Regional Studies, 39.
- Foyers, P M, Mach in. D. (2000). Quality of Life Assessment, Analysis and Interpretation. New York. John Willy.
- Halpern, D. (2005). Social capital. London: Polity Press.
- Harphan, T, Mckenzie, K. (2006). Social capital and mental health, London, Jessica Kingsley Publishers.
- Milbrath, L. W. (1978). Indicators of Environmental Quality in Indicators of Environmental Quality and Quality of Life, UNESCO Reports and Papers in the Social Sciences, No. 38. Paris: UNESCO.
- Nogueira, H.)2009). Healthy communities: The challenge of social capital in the Lisbon Metropolitan Area, Health & Place 15,133– 139, Available online: www.elsevier.com/locate/healthplace.
- Putnam, R. (2000). Bowling Alone: The collaps and revival of American community, New York: Simon and Schaster Press.
- Uphoff, N. (2000). “Understanding Social Capital, Learning from the Analysis and Experiences of Participation, in Dasguupta and Seregeldin, Social Capital: A Multifaceted Perspective.” Institutional Analysis, Washington DC, USA. World Bank.
