بررسی مسئولیت‌های کیفری ناقلین بیماری‌های مسری در اثر سهل‌انگاری از منظر فقه امامیه با تأکید بر ویروس کرونا

الموضوعات :

زمان صندوقدار ¹ ( دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد. )
رضا عباسپور(نویسنده مسئول) ² ( استادیار و عضو هیئت علمی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد. )
سید محسن رزمی ³ ( استادیار و عضو هیئت علمی گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی ، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد. )

تاريخ الإرسال : 03 الجمعة , ربيع الثاني, 1444 تاريخ التأكيد : 07 الخميس , جمادى الأولى, 1444 تاريخ الإصدار : 27 الجمعة , صفر, 1444

الکلمات المفتاحية: مسئولیت کیفری, ویروس کرونا, فقه امامیه,

ملخص المقالة :

گاهی بیماری از میزان فردی بالاتر رفته و گسترش می‌یابد. این همه‌گیری ممکن است نامرتب و به دیدگاه زمانی نامنظم باشد (Sporadic) یا در گستره‌ی کم مثل یک شهر یا روستا (Outbreak) و گاه شیوع آن فراتر رفته منطقه یا کشوری را در برمی‌گیرد (Epidemics) و گاهی سطح شیوع آن جهانی می‌شود (Pandemic)). مواجهه هریک از این موارد مستلزم تمهیدات متفاوت بهداشتی بوده و قواعد حقوقی و برنامه‌ریزی متفاوتی را ایجاب می‌کند. مقابله با بیماری در عرصه‌ی ملی نیاز به الگویی تشکیل شده از اقدامات هماهنگ، هدفمند و مشروع است. این الگو در ساختارهای پارادایمی و مبتنی بر بسیاری از اصول فلسفی و حقوقی و اخلاقی شکل می‌گیرد و متناسب با ساختار اجتماعی هر جامعه طراحی می‌شود.آنچه برای طراحی الگو لازم است، تبیین حقوق و ارزش‌های پایه است که باید مورد حمایت قرار گیرد و دیگر تبیین غایت و هدف در انجام فعالیت‌ها و برنامه‌ها و طراحی فرایندهاست. همه اینها در یک وضعیت ذاتاً متغیر است؛ از همین رو به لحاظ اخلاقی و حقوقی پرسش مطرح این است که بیماری با خصوصیات کوید ۱۹ کدام حقوق انسانی را در معرض تهدید و خطر قرار داده است و دیگر اینکه با توجه به واگیردار بودن و شیوع واقع‌شده یا در حال وقوع، چه مجموعه رفتاری موجهی باید در قبال آن برای دستیابی به اهداف کنترل و تأمین سلامت صورت گیرد. طبق قاعده برای چنین الگویی اهداف گوناگونی نسبت به بیمار و بیماری ممکن است در نظر گرفته شود و بر همین اساس رفتارهای گوناگون نیز برای دستیابی به این اهداف متصور باشد. هنجارهای اخلاقی و حقوقی حدود رفتار را مشخص خواهد کرد. در نتیجه چه‌بسا در بدو امر اجرای برنامه یا رفتاری در مواجهه با بیماری مؤثر باشد، اما به لحاظ حقوقی و اخلاقی موجه نباشد.

المصادر:

1.    آقایی نیا، حسین. (۱۳۹۳). حقوق کیفری اختصاصی (جرائم علیه اشخاص ـ جنایات). (چاپ هشتم). انتشارات میزان. 
2.    اردبیلی، محمدعلی. (۱۳۹۴). حقوق جزای عمومی. (ج1، چاپ بیست و چهارم). انتشارات میزان.
3.    اشرفی، مرتضی. (۱۳۹۸). «کرونا ویروس جید؛ خطر بالقوه». درس‌هایی از مکتب اسلام، شماره ۷۰۶، زمستان.
4.    اصفهانی، محمدبن حسن. (1416ق). کشف اللثام. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
5.    بهجت، محمدتقی. (1428ق). استفتائات. قم: دفتر حضرت آیت‌الله بهجت. 
6.    حسان پور، سیدرضاء. (1387). «ایدز و حقوق کیفری». فصلنامه حقوق پزشکی. تابستان، ص ۱۳۷ - ۱۸. ۲.
7.    حسینی مراغی، سید میر عبدالفتاح. (1417ق). العناوین الفقهیة. قم: مؤسسه نشر اسلامی.
8.    حلی (علامه حلی)، حسن بن یوسف. (1413ق). قواعد الأحکام. قم: مؤسسه نشر اسلامی.
9.    خمینی، سید روح‌الله. (بی‌تا). تحریر الوسیله. قم: مؤسسه مطبوعات دار العلم.
10.    روشن، محمد؛ صادقی، محمد. (1392). «ضمان ناشی از انتقال بیماری جنسی». فصلنامه فقه پزشکی. سال سوم، شماره‌ی ۱ و ۳. 
11.    شیروانی، علی. (۱۳۸۴). ترجمه و تبیین شرح لمعه. (ج۱۴). تهران: انتشارات دار العلم.
12.    فرحی، بابک. (1394). مختصر حقوق جزای عمومی. انتشارات طرح نوین اندیشه، تابستان.
13.    فولادبند، فرحناز و همکاران. (1391). کتب آموزش بهورزی ـ بیماری‌های واگیر. تدوین امور بهورزی معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی شیراز.
14.    قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ۲- قانون مسئولیت مدنی 3- قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ ۴- قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران ۵- قانون طرز جلوگیری از بیماری‌های آمیزشی و واگیردار ۱۱۹۲ 
15.    کاتوزیان، ناصر. (۱۳۸۷). الزام‌های خارج از قرارداد (مسئولیت مدنی). (ج1، چاپ هشتم). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
16.    گلدوزیان، ایرج. (۱۳۹۸). بایسته‌های حقوق جزای عمومی. (چاپ نوزدهم). انتشارات میزان.
17.    محمودی، عباس. (۱۳۸۸). حقوق جزای پزشکی. تهران: انتشارات حقوقی.
18.    میرمحمدصادقی، حسین. (۱۳۸۶). جرائم علیه اشخاص. تهران: انتشارات میزان.
19.    هونگ، جان ون. (2020). دستورالعمل عمومی پیشگیری از ابتلا به ویروس کرونای جدید (کوئید19).

20.    Dictionary of the Social Sciences (2003). Unique Genome. https: //www. oxfordreference.com
21.    Emirbayer, M., Desmond, M. (2015). The Racial Order. Chicago, IL: University of Chicago Press
22.    Fukuyama, F. (2020). Totalitarianism as a Mindset Can Be Anywhere. TheAmerican Interest. https: //www.the-american-interest.com
23.    Giddens, A. (1990). Sociology, A brief but critical introduction. 2th edition, byMacmillan
24.    Giddens, A. (1991). Modernity and Self-identity: Self and Society in the LateModern Age. Stanford University Press.