تحلیل فرایند اقتباس در فیلم سینمایی و کتاب شب‌های روشن بر مبنای گفتمان روایی ژنت
الموضوعات :
محسن مراثی
1
(استادیار، گروه پژوهش هنر، دانشگاه شاهد، تهران، ایران)
محمد جواد بورقانی فراهانی
2
(دانش‌آموخته کارشناسی ارشد پژوهش هنر، دانشگاه شاهد، تهران، ایران)
الکلمات المفتاحية: شب‌های روشن, ژنت, اقتباس, داستایوفسکی, گفتمان روایی,
ملخص المقالة :
اقتباس از متون ادبی یکی از شیوه‌های قدیمی روایت در عرصه سینما به شمار می‌آید. در اقتباس متنی با یک شکل از زبان به متنی در شکلی دیگر از زبان تبدیل می‌شود. یکی از راه‌های شناخت این شکل از روایت، گفتمان روایی ژرار ژنت است. ژنت در این نظریه متون را از حیث روایت به پنج بخش، نظم و ترتیب، تداوم زمانی، بسامد، وجه و صدا تبدیل می‌کند. بر این اساس، مقاله حاضر با هدف پژوهش در ساختار اقتباس، قصد دارد با تکیه بر الگوی تحلیل روایت ژنت، فیلم سینمایی شب‌های روشن (۱۳۸۱) ساخته فرزاد مؤتمن که از رمان شب‌های روشن نوشته فئودور داستایوفسکی اقتباس شده است مورد تحلیل قرار دهد. روش تحقیق این پژوهش، توصیفی - تحلیل محتوا، از منظر هدف بنیادین، بر اساس گردآوری اطلاعات کتابخانه‌ای و بر اساس رویکرد، تطبیقی است. شیوه ارائه پژوهش بدین شکل است که ابتدا مؤلفه‌های رویکرد گفتمان روایی در ادبیات که در آرای ژرار ژنت اهمیت دارد ذکر می‌شوند و سپس سازوکار و نقش و اهمیت این مؤلفه‌ها تبیین می‌شود. نتایج پژوهش بیان‌گر این نکته است که بارزترین مشخصه شباهت میان رمان و فیلم شب‌های روشن داستایوفسکی، در مؤلفه بسامد رخ می‌نماید و بارزترین دلیل اصلی تفاوت را می‌توان در مقوله زمان‌پریشی جست‌وجو کرد. در واقع می‌توان گفت که فیلم‌نامه شب‌های روشن اگر چه اقتباس وفادارانه‌ای از رمان به شمار می‌آید، اما به واسطه برخی از خصیصه‌های ذاتی مدیوم سینما، شاهد تمایزهایی در زیرمؤلفه‌هایی چون کانونی‌پردازی و روایت هستیم که درصد شباهت رمان و فیلم را به عدد ۴۷ درصد کاهش می‌دهد.
_||_
