مدل‌سازی رفتاری کاهش خطای انسانی در صنعت حملونقل هوایی کشور
الموضوعات :ابراهیم مرادی 1 , محمد عطایی 2 , مهدی خیراندیش 3
1 - گروه مدیریت دولتی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران.
2 - گروه مدیریت دولتی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران
3 - گروه مدیریت دولتی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران
الکلمات المفتاحية: مدل‌سازی رفتاری, کاهش خطای انسانی, صنعت حملونقل هوایی,
ملخص المقالة :
مطالعه حاضر باهدف مدل‌سازی رفتاری کاهش خطای انسانی در صنعت حملونقل هوایی کشور انجام شد. این مطالعه از نظر هدف یک پژوهش کاربردی - توسعه‌ای از منظر روش و بازه زمانی گردآوری داده‌ها، یک پژوهش پیمایش مقطعی است که با رویکردی آمیخته انجام شد. جامعه مشارکت‌کنندگان بخش کیفی شامل مدیران صنعت حملونقل هوایی کشور است که 11 نفر به شیوه هدف‌مند و تا دستیابی به اشباع نظری انتخاب شدند. جامعه آماری بخش کمی کارشناسان و فعالان صنعت حملونقل هوایی کشور است و حجم نمونه با فرمول کوکران 366 برآورد شد. نمونه‌گیری بخش کمی با روش خوشه‌ای - تصادفی انجام گرفت. ابزار گردآوری داده‌ها، مصاحبه نیمه‌ساختاریافته و پرسش‌نامه محقق ساخته بود که با روش روایی سازه، روایی همگرا و روایی واگرا اعتبارسنجی گردید. با استفاده از آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی نیز قابلیت اعتماد پرسش‌نامه بررسی شد. مقدار روایی همگرا برای همه سازه‌ها بالای 5/0 و آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی نیز برای همه سازه‌ها بالای 7/0 برآورد شد بنابراین روایی و پایایی مطلوب ارزیابی شد. برای شناسایی ابعاد و مولفه‌های مدل رفتاری کاهش خطای انسانی از روش تحلیل کیفی مضمون، تعیین روابط عناصر از روش مدل‌سازی ساختاری - تفسیری و اعتبارسنجی مدل رفتاری کاهش خطای انسانی از روش حداقل مربعات جزئی استفاده شد. یافته‌ها نشان داد عوامل سازمانی و مدیریتی به‌عنوان عناصر زیربنایی الگو هستند که بر عوامل فیزیکی، ارگونومی، فنی و فناوری اثر مستقیم دارند. این عوامل نیز به ترتیب بر عوامل شغلی و سیستمی و سپس رفتار فردی و گروهی تاثیر دارند. در نهایت رفتار فردی و گروهی نیروی انسانی بر کاهش خطای انسانی تاثیر دارند. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت مدیران صنعت حملونقل هوایی با بهبود شرایط فنی، فیزیکی، ارگونومی و فناورانه می‌توانند شرایط شغلی را کارکنان را تسهیل و تقویت نمایند.
) منابع فارسی
آذر، عادل؛ غلامزاده، رسول. (1398). کم‌ترین مربعات جزئی، تهران: انتشارات نگاه دانش.
آذرنیا، مهسا؛ مظلومی، عادل؛ حسینی، محمدرضا. (1398). شناسایی و ارزیابی خطاهای انسانی در فعالیت‌های مربوط به بهره برداری از تأسیسات برق شرکت توزیع نیروی برق تهران بزرگ به روش SHERPA، فصلنامه بهداشت و ایمنی کار، 9 (33)، 363-375.
برقعی پور، هستی؛ منظمی تهرانی، غزاله؛ مددی، شهریار، محمدفام، ایرج. (1399). شناسایی و ارزیابی خطاهای انسانی اپراتورهای جرثقیل برجی. بهداشت و ایمنی کار. 1۰ (۱)، ۱۲-۲۳.
حبیبی، آرش؛ آفریدی، صنم. (1401). تصمیم‌گیری چندشاخصه. تهران: نارون.
حبیبی، آرش؛ جلال‌نیا، راحله. (1402). حداقل مربعات جزئی. تهران: نارون.
خانلری، حسین؛ نادری‌خورشیدی، علیرضا؛ فقیه‌علی‌آبادی، هادی؛ اسکندری، مجتبی. (1395). طراحی نظام توسعۀ مدیریت ایمنی در صنعت هوانوردی کشور محورهای موضوعی. صنعت و دانشگاه، 7 (25)، 58-72.
خیرخواه، مرتضی؛ غلامزاده، داریوش؛ الوانی، سید مهدی؛ مومنی، ماندان؛ ودادی، احمد. (1399). مدل راهبردی مدیریت منابع انسانی صنعت هوانوردی کشور. مطالعات مدیریت انتظامی، 15 (4)، 553-576.
سالاری، سمانه؛ فرخ‌زاده، مریم؛ خلیلی، آرش؛ محمدفام، ایرج. (1398). شناسایی خطاهای انسانی در استفاده از دستگاه ونتیلاتور با روش تجزیه‌وتحلیل پیش‌بینانه خطا. بهداشت و ایمنی کار، 9 (3)، 212-220.
طهماسبی، فاطمه؛ جعفری، مهدی. (1399). شناسایی و اولویت‌بندی عوامل موثر بر بروز خطاهای انسانی و راهکارهای کاهش آن در صنایع نفت و گاز: مرور سیستماتیک. سومین همایش بین‌المللی توسعه فناوری در نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی.
عطایی، محمد؛ مرادی، ابراهیم؛ خیراندیش، مهدی. (1400). طراحی مدل رفتاری کاهش خطای انسانی در مشاغل حساس صنعت هوانوردی ایران. خط‌مشی‌گذاری عمومی در مدیریت، 12(43)، 81-91.
کریمی، حمیدرضا؛ حسینی، احسان. (1390). بررسی عوامل خطای انسانی دربروز سوانح هوایی، دومین کنفرانس ملی تصادفات جاده ای، سوانح ریلی و هوایی، زنجان.
کیانی، فرهاد. (1400). بررسی نقش خطاهای انسانی در سوانح هوانوردی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: نسیبه فرجی، دانشگاه جامع علمی کاربردی، مرکز آموزش صنعت هوانوردی بندرعباس.
مرادی، ابراهیم؛ عطایی، محمد؛ خیراندیش، مهدی. (1401). نقش مولفه‌های نظام منابع انسانی (اخلاق فردی، عوامل گروهی، محیط سازمانی و محیط کار) در کاهش خطای انسانی. اخلاق در علوم و فناوری، ۱۷ (۴)، ۱۶۶-۱۷۴.
نظام الدینی، زینب السادات؛ جعفری، بهنوش؛ جزایری، سید امین. (1399). شناسایی و ارزیابی خطای انسانی در صنایع فولاد خوزستان. بهداشت کار و ارتقاء سلامت. 4 (1)، 58-69.
نیک‌نژاد، مهدی؛ هژبر کیانی، کامبیز؛ سرلک، احمد؛ خوشنویس، مریم. (1400). تحلیل اثرات عوامل تولید بر اشتغال در صنعت حملونقل هوایی ایران. اقتصاد و تجارت نوین، 16(53)، 133-159.
ب) منابع لاتین
Attride-Stirling, J. (2001). Thematic networks: an analytic tool for qualitative research. Qualitative research, 1(3), 385-405.
Bogdane, R., Gorbacovs, O., Sestakovs, V., & Arandas, I. (2019). Development of a model for assessing the level of flight safety in an airline using concept of risk. Procedia Computer Science, 149, 365-374.
Bove, T. (2002). Development and validation of a human error management taxonomy in air traffic control (Doctoral dissertation, Risø National Laboratory & University of Roskilde).
Burns, K., & Bonaceto, C. (2020). An empirically benchmarked human reliability analysis of general aviation. Reliability Engineering & System Safety, 94, 06227.
Darwis, A. M., Nai’em, M. F., & Maksun, S. S. (2021). Trend analysis and projection of work accidents cases based on work shifts, workers age, and accident types. Gaceta Sanitaria, 35, S94-S97.
Gui, F. U., Yujingyang, X. U. E., Ruipeng, T. O. N. G., & Jizu, L. I. (2017). A comparison of HFACS and 24Model in categories of unsafe acts. China Safety Science Journal, 27(1), 7.
Hajiakbari, M., Mohammadfam, I., Amid, M., & Mirzaei Aliabadi, M. (2015). Human error assessmentin minefield cleaning operation using human event analysis. Journal of Occupational Hygiene Engineering, 2(3), 38-44.
Hasibuan, C. F., Daeng, P. Y., & Hasibuan, R. R. (2020, May). Human Reliability Assessment Analysis with Human Error Assessment and Reduction Technique (HEART) Method on Sterilizer Station at XYZ Company. In IOP Conference Series: Materials Science and Engineering, 851 (1), 1-12.
Holsti, O. R. (1969). Content analysis for the social sciences and humanities, Reading, MA: Addison-Wesley.
Jiang, T. W., Lu, C. T., Fu, H., Palmer, N., & Peng, J. (2022). An Inductive Approach to Identify Aviation Maintenance Human Errors and Risk Controls. The Collegiate Aviation Review International, 40(1).
Kelly, D., & Efthymiou, M. (2019). An analysis of human factors in fifty controlled flight into terrain aviation accidents from 2007 to 20 7. Journal of safety research, 69, 55- 65.
Kim, S., Lee, J., & Kang, C. (2021). Analysis of industrial accidents causing through jamming or crushing accidental deaths in the manufacturing industry in South Korea: Focus on non-routine work on machinery. Safety Science, 13(3), 104-128.
Mendes, N., Vieira, J. G. V., & Mano, A. P. (2022). Risk management in aviation maintenance: A systematic literature review. Safety science, 153(1), 795-810.
Metzler, Y. A., Taibi, Y., Bellingrath, S., & Müller, A. (2021). A systematic overview on the risk effects of psychosocial work characteristics on musculoskeletal disorders, absenteeism, and workplace accidents. Applied ergonomics, 95, 103-134.
Miller, E. (2023). Aviation and Plane Crash Statistics. https://www.psbr.law/aviation-accident-statistics.html.
Monsalvo-Buelvas, J., Tortorella, G., Cómbita-Niño, J., Vidal-Pacheco, L., & Herrera-Fontalvo, Z. (2020). Design of a methodology to incorporate Lean Manufacturing tools in risk management, to reduce work accidents at service companies. Procedia Computer Science, 177, 276-283.
Mullen, J. (2004). Investigating factors that influence individual safety behavior at work. Journal of safety research, 35(3), 275-285.
NTSB. (2023). Human Factors in Aviation. https://www.wisnerbaum.com/aviation-accident/why-planes-crash/human-factors-in-aviation/
Porathe, T., Hoem, Å., Rødseth, Ø., Fjørtoft, K., & Johnsen, S. O. (2018). At least as safe as manned shipping? Autonomous shipping, safety and “human error”. In Safety and Reliability–Safe Societies in a Changing World. CRC Press, 5 (2), 417-425.
Rantanen, E., & Hujibrechts, E. J. (2021). Organizational Safety in Airline Operations. In 80th International Symposium on Aviation Psychology, 7 (2), 190-211.
Singh, V., Sharma, S. K., Chadha, I., & Singh, T. (2019). Investigating the moderating effects of multi group on safety performance: The case of civil aviation. Case studies on transport policy, 7(2), 477-488.
Wiegmann, D., Faaborg, T., Boquet, A., Detwiler, C., Holcomb, K., & Shappell, S. (2005). Human error and general aviation accidents: A comprehensive, fine-grained analysis using HFACS.
Yoo, J., & Jung, Y. (2019). Interactive effects of organizational goal orientations on bank-employee’s behavior. International Journal of Bank Marketing.
Zimmermann, N., & Duffy, V. G. (2023). Systematic Literature Review of Safety Management Systems in Aviation Maintenance Operations. Human-Automation Interaction, 311-328
