ارائه الگوی مفهومی در طراحی فضای آموزشی با رویکرد ارتقاء خود رهبری کودکان: مطالعه طراحی‌محور مدرسه ابتدایی در منطقه ۲۲ تهران
الموضوعات : Environmental Designمرتضی مهدوی پور 1 , هدیه دبیری 2
1 -
2 - معماری،دانشکده هنر و معماری،دانشگاه آزاد اسلامی واحد جنوب،تهران
الکلمات المفتاحية: فضای آموزشی, خودرهبری , معماری کودک‌محور, طراحی‌محور, یادگیری مبتنی بر استقلال,
ملخص المقالة :
کودکان، به‌مثابه زیربنای توسعه پایدار هر جامعه، نیازمند فضاهایی هستند که فراتر از تأمین نیازهای اولیه، بستر پرورش هویت مستقل، مسئولیت‌پذیر و خلاق آنان را فراهم سازد. فضای آموزشی، به‌ویژه در دوران ابتدایی، به‌عنوان یکی از تأثیرگذارترین عوامل در شکل‌گیری شخصیت، سبک یادگیری و مهارت‌های اجتماعی کودکان، نقشی بنیادین در این مسیر ایفا می‌کند. پژوهش حاضر با هدف تدوین یک الگوی مفهومی نوین برای طراحی فضاهای آموزشی کودک‌محور با تأکید بر ارتقاء خودرهبری، در بستر مدارس ابتدایی منطقه ۲۲ تهران انجام شده است. رویکرد پژوهش، طراحی‌محور و مبتنی بر روش‌شناسی کیفی است. با تمرکز بر مفاهیمی چون استقلال در تصمیم‌گیری، انتخاب آگاهانه، تجربه‌محوری و مسئولیت‌پذیری، این پژوهش به دنبال تبیین چارچوبی است که محیط آموزشی را از ساختاری ایستا به فضایی پویا، مشارکتی و توانمندساز تبدیل کند. برای دستیابی به این هدف، مبانی نظری حوزه‌های روان‌شناسی رشد، نظریه‌های یادگیری خودرهبر، طراحی فضاهای یادگیری و نمونه‌های برتر داخلی و بین‌المللی مورد تحلیل و تلفیق قرار گرفت. یافته‌ها منجر به استخراج شاخص‌هایی کلیدی در سه سطح کالبدی، فضایی و محیطی شده‌اند که در قالب الگویی مفهومی ارائه می‌شوند. این الگو نه‌تنها رویکردی تازه در طراحی مدارس ابتدایی ارائه می‌دهد، بلکه می‌تواند به‌عنوان ابزاری راهبردی در خدمت طراحان، معماران و سیاست‌گذاران آموزشی قرار گیرد تا با خلق محیط‌هایی الهام‌بخش، زمینه‌ساز پرورش نسل‌هایی خودرهبر، خلاق و مسئول در آینده باشند.
منابع
1. اسماعیلی، س. (۱۳۷۹). کانون کودکان هزاره گفتگو. پایان‌نامه کارشناسی ارشد معماری، دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده معماری و شهرسازی.
2. ایزدیاری، آرزو و ایزدیاری، فتانه. (۱۳۹۰). نقش طراحی فضای سبز بر ایجاد حس شادی در کودکان تعامل در فضاهای شهری.
3. بهروزفر، فریبرز. (۱۳۸۰). مبانی طراحی فضاهای باز نواحی مسکونی در تناسب با شرایط جسمی و روانی کودکان. انتشارات مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن تهران.
4. پستمن، نیل. (۱۳۷۲). تکنوپولی. (ترجمه صادق طباطبایی سروش). تهران: سروش.
5. سوداگر، م. (۱۳۷۹). اصول معماری و شهرسازی. انتشارات دانش و فن.
6. شارپ. (۱۹۶۹). بازی تفکر کودک است. (ترجمه قاسم قاضی و نعمت کدیور). تهران: نشر آموزش.
7. شفاهی، مینو و مدنی، رامین. (۱۳۷۲). اصول طراحی فضاهای آموزشی کودکان بر اساس مدل خلاقیت. نشریه علمی و پژوهشی فناوری آموزش، سال چهارم، شماره ۹، ص ۲۱۵.
8. ضرابیان، فرناز و صنعام، محمدرضا. (۱۳۸۹). بررسی میزان و عوامل تأثیر گذار بر حس مکان. نشریه شهرداری‌ها، سال نهم، شماره ۲۹، ص ۲۹ تا ۳۳.
9. فیضی، م. و رزاقی اصل، س. (۱۳۷۲). مروری بر نظریات و گرایشات معماری منظر حیاط باز مدارس ابتدایی.
10. قادری، م. (۱۳۸۰). مدرسه بهزیستی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد معماری، دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده معماری و شهرسازی.
11. Deci, E. L., & Ryan, R. M. (2017). Self-determination theory: Basic psychological needs in motivation, development, and wellness. Guilford Press.
12. Dudek, M. (2018). Architecture for children: The spaces we build. Birkhäuser.
13. Edwards, C., Gandini, L., & Forman, G. (Eds.). (1998). The Hundred Languages of Children: The Reggio Emilia Experience in Transformation. Ablex Publishing.
14. Fjørtoft, I. (2004). Landscape as a play arena for children’s development. Landscape and Urban Planning, 69(4), 543-552.
15. Knowles, M. S. (1975). Self-directed learning: A guide for learners and teachers. Follett.
16. Manz, C. C., & Sims Jr, H. P. (1989). Superleadership: Leading others to lead themselves. Prentice Hall.
17. Ozgeni, Z. (2023). NATURE-BASED EDUCATION IN THE LIGHT OF MONTESSORI PHILOSOPHY: MEANING, PRINCIPLES AND PRACTICES. Istanbul Okan University.
18. Piaget, J. (1952). The origins of intelligence in children. International Universities Press.
19. Steg, L., & De Groot, J. (2019). Environmental Psychology. John Wiley and Sons Ltd.
20. Tamkeen, Z. (2023). The Importance of Incorporating Holistic and Invitational Approaches in an Elementary School in Karnataka, India. Faculty of Education, Brock University, St. Catharines, Ontario.
21. Vygotsky, L. S. (1978). Mind in society: The development of higher psychological processes. Harvard University Press.
