از یافته تا دریافت؛ چالش‌ها و فرصت‌های باستان‌شناسی رایانشی بر اساس تجربیات فصل دوم بررسی‌های باستان‌شناسی مریوان
الموضوعات :
سامران آسیابانی
1
,
نعمت حریری
2
,
محمد معصومیان
3
,
مژگان سیف‌پناهی
4
,
فاتح زارع‌فر
5
1 - دانش‌آموخته کارشناسی ارشد معماری، دانشگاه بوعلی سینا.
2 - گروه زمین‌شناسی، دانشکده زمین شناسی، دانشگاه تهران.
3 - گروه باستان‌شناسی، دانشگاه کردستان، ایران.
4 - کارشناس باستان‌شناسی اداره کل میراث‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کردستان
5 - دانشجوی دکتری باستان‌شناسی پیش از تاریخ، دانشگاه تهران.
الکلمات المفتاحية: بررسی باستان‌شناسی, مدیریت داده, سنجش‌ازدور, زاگرس,
ملخص المقالة :
نوپا بودن باستان‌شناسی به‌مثابه علم در مقایسه با علوم دیگر و چندوجهی بودن مسائل این رشته، بستری حاصل‌خیز برای ادغام و به‌کارگیری علوم دیگر فراهم آورده است که در گرایش‌های روزافزون باستان‌شناسی نمایان است. همه گرایش‌های باستان‌شناسی بر سر به‌کارگیری تکنیک‌ها و مفاهیم علم داده متفق‌القول هستند. دلیل این تمایل عمومی، پیشرفت‌ها و دستآوردهای اخیر پیش‌گامان این عرصه در حل مسائل باستان‌شناسی است که قبلاً بسیار پیچیده و گاه ناممکن می‌نمود. به‌کارگیری چنین روش‌هایی در مطالعات باستان‌شناسی مستلزم این است که پیش‌بینی‌ها و اقدامات لازم از بخش میدانی پروژه به عمل آید. تعدد مسائل باستان‌شناسی، یکتایی میدان عمل و واقعیت غیرقابل تکرار بودن فعالیت میدانی چالشی بزرگ برسر راه پروژه‌های تحقیقاتی به‌وجود آورده است که تهیه داده غیرقابل‌پردازش، ناقص یا نامتجانس، هزینه بر بازده بسیار بالا به‌ازای هر واحد داده، خطا و داده اشتباه تنها بخشی از مشکلات برسر راه پروژه‌ها است. بااینکه تمام این مشکلات در مرحله کارگاهی به‌وجود میآیند، بعدها و در مراحل مطالعاتی کشف می‌شوند. ریشه این مشکلات را می‌توان در تفاسیر متفاوت از مفهوم و ماهیت «داده» دانست. بدون‌شک حالت ایده‌آل این خواهد بود که باستان‌شناس تمام یافته‌های موجود را ثبت کرده و بدین ترتیب نسخه‌ای برابر اصل از بقایا را در فضای دیجیتال بازسازی کند؛ ولی از آنجا که از لحاظ نظری داده قابل استحصال از هر ابژه طبیعی بی‌نهایت است و زمان پروژه‌های باستان‌شناسی محدود است؛ احتمال ثبت و ضبط تمامی داده‌های مربوط به یافته‌های باستان‌شناسی ناممکن بوده و به همین دلیل تمام پروژه‌های باستان‌شناسی ناچار از نادیده گرفتن بخش بسیار زیادی از داده‌های مربوط به بقایایی هستند که با آن مواجه می‌شوند. موارد ذکرشده، از چالش‌هایی است که در فصل دوم از سلسله بررسی‌های باستان‌شناسی مریوان سعی شد به بهترین نحو پاسخ داده شود. در مقاله پیش‌رو این چالش‌ها به‌ترتیب زمانی به بحث گذاشته شده و راه‌حل فنی برای رفع آن چالش ارائه می‌شود.
حریری، نعمت، رضالو، رضا، جوانمردزاده، اردشیر، حیدری‌گوران، سامان (۱۴۰۱). پژوهش‌های سنجه‌پذیر در باستان‌شناسی محیطی دوره پلیستوسن (تعاریف، کاربرد و ضرورت‌ها برای فلات ایران). پیام باستان‌شناس، ۱۴(۲۶)، ۱۲۳-۱۵۶.#
معصومیان، محمد، حریری، نعمت (۱۴۰۲). گزارش فصل دوم بررسی باستان‌شناسی تکمیلی شهرستان مریوان، تابستان ۱۴۰۲، جلد دوم، آرشیو سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کردستان و پژوهشکده باستان‌شناسی، منتشر نشده.#
Bollwerk, E., Gupta, N., & Smith, J. (2024). A systems-thinking model of data management and use in US archaeology. Advances in Archaeological Practice, 12(1), 53–59. https://doi.org/10.1017/aap.2023.41#
Heilen, M., & Manney, S. A. (2023). Refining archaeological data collection and management. Advances in Archaeological Practice, 11(1), 1–10. https://doi.org/10.1017/aap.2022.41#
Joseph, N., Green, D., Cosmas, J., & Itegaki, T. (2004). Replication in archaeological information systems. (No publication information available)#
Kansa, E., & Kansa, S. W. (2021a). Digital data and data literacy in archaeology now and in the new decade. Advances in Archaeological Practice, 9(1), 81–85. https://doi.org/10.1017/aap.2020.55#
Kansa, E., & Kansa, S. W. (2021b). Digital data and data literacy in archaeology now and in the new decade. Advances in Archaeological Practice, 9(1), 81–85. https://doi.org/10.1017/aap.2020.55#
Renfrew, C., & Bahn, P. (2012). Archaeology: Theories, methods, and practice. (6th ed.). Thames & Hudson.#
Richards, J. D., Jakobsson, U., Novák, D., Štular, B., & Wright, H. (2021). Digital archiving in archaeology: The state of the art. Introduction. Internet Archaeology. https://doi.org/10.11141/ia.58.23#
Rivers Cofield, S., Childs, S. T., & Majewski, T. (2024). A survey of how archaeological repositories are managing digital associated records and data: A byte of the reality sandwich. Advances in Archaeological Practice, 12(1), 20–33. https://doi.org/10.1017/aap.2023.29#
